Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (70.2008)

230

KAZIMIERZ POSPIESZNY


7. Aft//ó o/A, Xt//7?<A BA-'.s'ok/, /777//y /7/e/iuYzego kć/p/fn/t/rza (N^rze/7 7^99 /i)
I /70/77/&S'ZĆ'Z6/7/t/ /77//r777er/'/ f/7/*Z)' koA/cA TVAfP), Zć7c/7ć7Wt777e W ć7/Y/gie/
Ttt/tfow// z oA. 7j?20 7i, wg Co/7/^(7<7 Nf6/779re<rAft7,Untersuchungs- und
WiederhersteHungs-Arbeiten ..., 7($^d, //. 9

w murach na różnych wysokościach (i). 22). Jednak
najbardziej zdumiewa fakt, że badacz apriorycznie
odrzucił udokumentowane dowody w tej kwestii,
pubtikowane w dałszej części pracy jako ikonogra-
fia dawnej, jak i obecnej restauracji.
Przyjrzyjmy się kilku zakwestionowanym dowo-
dom. Dołączona, wśród wiełu innych, fotografia ar-
chiwahia fragmentu wewnętrznej strony ściany
północnej (ił. 4) nie budziła wcześniej i nie pozosta-
wia także dzisiaj - wbrew intencjom autora — cienia
wątpłiwości, co do uznania pasów skutych cegieł za
pozostałość żeber tarczowych sklepienia krzyżowo-
żebrowego. Zostały one w % swego wołumenu „zato-
pione" w murze, dzięki czemu nie mogły zostać
zrzucone przy przebudowie w XłV w., jednak nigdy
nie były identyfikowane, jak chce Jesionowski (s. 15),
jako bruzdy oporów skłepień tzw. pierwszego kapitu-
łarza. Stad po przemurowanych oporach, które stan-
dardowo wykonywano w ścianie na głębokość
połowy cegły, jest już gorzej widoczny, ałe czytelny
dla znawców w postaci strety ciemnego muru nad
owymi pasami żeber, przy tym około dwu-, trzykrot-
nie od owych skutych pasów cegieł szerszy. Zasada
cofnięcia oporów współgrała - co oczywiste - z mia-
rą grubości wysklepek, wyznaczoną przez cegłę skle-
pienną ustawioną na sztorc (ok. 24-26 cm). W trakcie
budowy drugich (nowych) sklepień płytkie, już wtedy
oczyszczone, pierwotne opoiy były zamurowane i li-
cowane z płaszczyznami nowo konstruowanych tarcz
' Georg Ulrich GROSSMANN, Am/Z/Ar/mg' /'/? d/c /?A/ort-
TłaM/oryc/iMHg, Darmstadt 1993.

sklepiennych. Wskazuje na to charakterystyczny
wątek z wozówek, widoczny we wspomnianych stre-
fach. Natomiast łuki żebrowe (poniżej), wystające
przed lico, musiały być po prostu odcięte. Zatem po
dawnej konstrukcji sklepień pozostawały ślady
w postaci tarczowych (tu ostrołucznych) pasów ce-
gieł „w rolkę", wyrównanych do lica ściany, bardzo
dobrze widoczne na zdjęciach i rysunkach archiwal-
nych (il. 22,24). Odczytanie śladów przemurowania
oporów sklepiennych wymagało już bardziej
wprawnego oka.
Znajomość podstaw średniowiecznej techniki
budowlanej oraz umiejętność odczytywania doku-
mentacji to warunek przystąpienia do badań archi-
tektonicznych', jednak w przypadku struktury tak
skomplikowanej jak malborski kapitularz, to zaled-
wie możliwość wykonania pierwszego kroku. Bez
gruntownej znajomości obiektu, a także literatury
przedmiotu (przede wszystkim materiałów z badań),
próby odczytania historii obiektu z góry są skazane
na niepowodzenie.
W tym przypadku, nie tylko pojedyncze elemen-
ty, ale cała struktura sklepienia kapitularza została
przeoczona. Uprzednio przywoływane bruzdy bo-
wiem wykuto, tyle że pod żebra tarczowe kolejnego,
„nowego" sklepienia i to wyłącznie na „starym" licu,
czyli na ścianach północnej i wschodniej oraz w ma-
łym fragmencie po stronie zachodniej. Szerokie pasy
takich przekuć widoczne są na fotografiach, odnoto-