DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Olszacki, Tomasz: Mandragora w kolegiacie opatowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0183
177
TOMASZ OLSZACKI
Pu/er/ru Arcbeo/ogń' P/'.sroryccng/
b?.s(r'?;^?; Hrcbeo/ogù' CŁ
Mune/rugum w Ao/eg/uc/e upufuw^A/ę/
^ ^ "7" piśmiennictwie dotyczącym romańskiej kolegiaty Św. Marcina w Opatowie'
\/\/ szczególnie wiele miejsca poświęcono jej wystrojowi rzeźbiarskiemu. Głów-
Y Y nym przedmiotem zainteresowania był fryz z dekoracją zoomorftczną i roślin-
ną, umieszczony na zachodniej elewacji dwuwieżowego westwerku. Analogii do tej pła-
skorzeźby upatrywać należy, jak to wykazał Zygmunt Świechowski, pośród dzieł
o fłłiacjach północnowłoskich w Alzacji (np. kościół opactwa w Andlau) a zwłaszcza
w Saksonii (Quedlinburgu, Stiftskirche)". Poruszano także problematykę wywołaną
wzmianką Długosza o /wcigmas' które An-
drzej Tomaszewski interpretował jako elementy tympanonu fundacyjnego księcia Henry-
ka Sandomierskiego^. Oprócz płaskorzeźb, integralnie związanych z architekturą
kolegiaty, znajdują się tam i wyobrażenia późniejsze - ryty. Z zachowanych w zachodniej
części kościoła, wymienić nałeży przede wszystkim ośmioramienną gwiazdę (utworzoną
z przenikających się trójkątów), wyrytą poniżej inskrypcji ÏOHâîineST
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na elementy dawnej kamieniarki, odnalezione
prawdopodobnie w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, w trakcie trudnych dziś do usta-
lenia prac remontowych w obrębie kolegiaty^*. Pośród nich wyróżniał się blok piaskowca
' Starszą literaturę przedmiotu omówiła Maria PIETRUSIŃSKA, „Katalog i bibliografia zabytków", [w:] poAAz
przerAo/rm/AA? ?' /w??u/AA/ r/o .wby/A? A/// w/'eAu red. Michał WALICKI, «Dzieje Sztuki Polskiej» t. 1. 2, Warszawa
1971, s. 738-739; zob. też: Leszek POLANOWSK1, „Kolegiata pod wezwaniem świętego Marcina z Tours w Opato-
wie", Zaszy/y &?7?<7o/7??'er.sA'e 22, 2006, s. 17-2$.
- Zygmunt ŚWIECHOWSKI, SztnA? rowaTAA? w PoAce, Warszawa 1982, s. $0; Tenże, „Architektura kolegiaty
w Opatowie i jej geneza", [w:] Oporów. Muterm/yz^esy';' 700-/ec?'a wmAu, red. Feliks K1RYK, Sandomierz 1985, s. 18-
19. Zob. też: Rafał QU1R1NÎ-POPLAWSK1, Rzeźbo przeJrowa/AA? i w/??a?AA? w PoAce wobec -szI/rA w/osA'e/, Kra-
ków 2006, s. 135-136, 138-139.
' Joannis DLUGOSS1, L/ber bene/Aoroo; Po ce,s* A crocoweo^A, t. 1. Opero O/m?/o, t. V1Î, Kraków 1863, s. 575-576.
4 Andrzej TOMASZEWSKI, „Sub habitu templariorum - porta occidentalis ecclesiae Oppatoviensis", [w:] Ao/toro
AeP?;'ow;'eczf?r? ?' yp/-opoAło, Warszawa 1991, s. 295-303; Maria STARNAWSKA, „Wiadomości Długosza o templa-
riuszach i joannitach", [w:] ANAoro źrerbuow/eczoo..., s. 475-476; Zygmunt ŚWIECHOWSKI,Zrcb/Iełloro ro/??o?Abo
w PoAce, Warszawa 2000, s. 184.
^Ostatnio problematykę znaków wyrytych na murach romańskich kościołów (w tym opatowskiego) zasygnalizował
Leszek POLANOWSK1, „Znaki kamieniarskie i rysunki na murach niektórych świątyń romańskich Sandomierszczy-
zny", Zeyzyly Ro/?c/o?/:?'e^A'e 25, 2007, s. 16-18.
6 Relikty te przez dłuższy czas leżały przed fasadą kościoła; obecnie część z nich zalega przy ścianie południowej,
a pozostałe - o wiele liczniejsze, są składowane za zachodnim murem ogrodzenia kolegiaty. Detal będący przedmiotem
niniejszego opracowania sfotografowałem w r. 2001, w 2006 nie udało się już go niestety odnaleźć. Przypuszczać
można, że większość z obserwowanych detali pochodziła z rozbiórki schodów przed portalem zachodnim, zastąpionych
TOMASZ OLSZACKI
Pu/er/ru Arcbeo/ogń' P/'.sroryccng/
b?.s(r'?;^?; Hrcbeo/ogù' CŁ
Mune/rugum w Ao/eg/uc/e upufuw^A/ę/
^ ^ "7" piśmiennictwie dotyczącym romańskiej kolegiaty Św. Marcina w Opatowie'
\/\/ szczególnie wiele miejsca poświęcono jej wystrojowi rzeźbiarskiemu. Głów-
Y Y nym przedmiotem zainteresowania był fryz z dekoracją zoomorftczną i roślin-
ną, umieszczony na zachodniej elewacji dwuwieżowego westwerku. Analogii do tej pła-
skorzeźby upatrywać należy, jak to wykazał Zygmunt Świechowski, pośród dzieł
o fłłiacjach północnowłoskich w Alzacji (np. kościół opactwa w Andlau) a zwłaszcza
w Saksonii (Quedlinburgu, Stiftskirche)". Poruszano także problematykę wywołaną
wzmianką Długosza o /wcigmas' które An-
drzej Tomaszewski interpretował jako elementy tympanonu fundacyjnego księcia Henry-
ka Sandomierskiego^. Oprócz płaskorzeźb, integralnie związanych z architekturą
kolegiaty, znajdują się tam i wyobrażenia późniejsze - ryty. Z zachowanych w zachodniej
części kościoła, wymienić nałeży przede wszystkim ośmioramienną gwiazdę (utworzoną
z przenikających się trójkątów), wyrytą poniżej inskrypcji ÏOHâîineST
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na elementy dawnej kamieniarki, odnalezione
prawdopodobnie w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, w trakcie trudnych dziś do usta-
lenia prac remontowych w obrębie kolegiaty^*. Pośród nich wyróżniał się blok piaskowca
' Starszą literaturę przedmiotu omówiła Maria PIETRUSIŃSKA, „Katalog i bibliografia zabytków", [w:] poAAz
przerAo/rm/AA? ?' /w??u/AA/ r/o .wby/A? A/// w/'eAu red. Michał WALICKI, «Dzieje Sztuki Polskiej» t. 1. 2, Warszawa
1971, s. 738-739; zob. też: Leszek POLANOWSK1, „Kolegiata pod wezwaniem świętego Marcina z Tours w Opato-
wie", Zaszy/y &?7?<7o/7??'er.sA'e 22, 2006, s. 17-2$.
- Zygmunt ŚWIECHOWSKI, SztnA? rowaTAA? w PoAce, Warszawa 1982, s. $0; Tenże, „Architektura kolegiaty
w Opatowie i jej geneza", [w:] Oporów. Muterm/yz^esy';' 700-/ec?'a wmAu, red. Feliks K1RYK, Sandomierz 1985, s. 18-
19. Zob. też: Rafał QU1R1NÎ-POPLAWSK1, Rzeźbo przeJrowa/AA? i w/??a?AA? w PoAce wobec -szI/rA w/osA'e/, Kra-
ków 2006, s. 135-136, 138-139.
' Joannis DLUGOSS1, L/ber bene/Aoroo; Po ce,s* A crocoweo^A, t. 1. Opero O/m?/o, t. V1Î, Kraków 1863, s. 575-576.
4 Andrzej TOMASZEWSKI, „Sub habitu templariorum - porta occidentalis ecclesiae Oppatoviensis", [w:] Ao/toro
AeP?;'ow;'eczf?r? ?' yp/-opoAło, Warszawa 1991, s. 295-303; Maria STARNAWSKA, „Wiadomości Długosza o templa-
riuszach i joannitach", [w:] ANAoro źrerbuow/eczoo..., s. 475-476; Zygmunt ŚWIECHOWSKI,Zrcb/Iełloro ro/??o?Abo
w PoAce, Warszawa 2000, s. 184.
^Ostatnio problematykę znaków wyrytych na murach romańskich kościołów (w tym opatowskiego) zasygnalizował
Leszek POLANOWSK1, „Znaki kamieniarskie i rysunki na murach niektórych świątyń romańskich Sandomierszczy-
zny", Zeyzyly Ro/?c/o?/:?'e^A'e 25, 2007, s. 16-18.
6 Relikty te przez dłuższy czas leżały przed fasadą kościoła; obecnie część z nich zalega przy ścianie południowej,
a pozostałe - o wiele liczniejsze, są składowane za zachodnim murem ogrodzenia kolegiaty. Detal będący przedmiotem
niniejszego opracowania sfotografowałem w r. 2001, w 2006 nie udało się już go niestety odnaleźć. Przypuszczać
można, że większość z obserwowanych detali pochodziła z rozbiórki schodów przed portalem zachodnim, zastąpionych