DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Kopania, Kamil: Duchowa wędrówka po Jerozolimie: obraz pasyjny z koscioła św. Jakuba w Toruniu =
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0107
DUCHOWA WĘDRÓWKA PO JEROZOLIMIE. OBRAZ PASYJNY Z KOŚCIOŁA ŚW. JAKUBA W TORUNIU
101
7. Pasja Chrystusa z Æcfc/'oA? 7w. Jałi;ń<3 w 7b/Y//7ń/, /7N/-/79Ó c, //Y/y/ac/?L
Tul. Æ Tup u/i A/
Kruszelnicki pisze również, iż „w pewnym związku z misteriami" pozostaje zwyczaj
przedstawiania arcykapłana żydowskiego w szatach biskupa (ii. 7)^. Faktem jest, że
w licznych misteriach na terenie Europy Kajfasz przedstawiany był w stroju biskupim^.
Nie powinniśmy jednak łączyć ściśle realiów inscenizacyjnych misteriów ze sposobem
przedstawiania postaci arcykapłana żydowskiego w malarstwie późnego średniowiecza.
W sztukach plastycznych postacie ważnych osobistości żydowskich, zarówno starotesta-
mentowych, jak i nowotestamentowych, stosunkowo często wyróżniano strojem biskupim,
szczególnie zaś nakryciem głowy w rodzaju mitry. Tendencja ta uwidacznia się w XI w.,
czyli przed powstaniem sceny misteryjnej. Zwyczaj ten konstytuował się równocześnie
z kształtowaniem się formy samej mitry, która właśnie wtedy wchodziła w użycie
i która, jak można przypuszczać, swoje powstanie zawdzięczała literackiemu i malarskie-
mu obrazowi Mojżesza z rogami^. Trudno wskazać przyczyny, dla których mitra - ozna-
ka godności biskupiej - zaczęła być przypisywana nie tylko dostojnikom kościelnym, ale
i Żydom sprawującym funkcje religijne, np. Aaronowi czy Kajfaszowi. Wedle Mellinkoff
był to wynik oswajania tego, co obceW
Niezależnie jednak od uwarunkowań tego zjawiska możemy powiedzieć, iż ukazana
na toruńskiej tablicy postać Kajfasza - w stroju, który określić możemy jako biskupi,
z wyraźnie oddaną mitrą- ma niewiele wspólnego, pod kątem genezy patrząc, z misteriami.
Motyw Kajfasza odzianego w strój biskupi może interesować teatrologów oraz historyków
^ KRUSZELNICKI, ProMew ge/ieo/ogii..., s. 46.
39 Ruth MELLINKOFF, Outcasts'.' Ng/w o/m Aorl/m/^ PmzyeoM Z/Y o/'l/?<? Lole AA'<A//e dge.g 1.1, Berkeley-
Los Angeles-Oxford 1993, s. 87.
4° Szczegółowo na ten temat pisze MELLINKOFF, op. cit. s. 82-89. Patrz też eadem: 77?e ALo-say m MeAleml Arl
07?ą TTmogAl, Berkeley 1970, s. 94-106 oraz: „More About Horned Moses", VewA/7/hi, nr 12-13, 1986/87, s. 184-198.
4' „Both the titles and the portrayal of the Christian miter as headgear for Jewish high priests mirror society's desire to
supply known attributes for unknown customs and costumes". MELLINKOFF, OulcoxA..., s. 88.
101
7. Pasja Chrystusa z Æcfc/'oA? 7w. Jałi;ń<3 w 7b/Y//7ń/, /7N/-/79Ó c, //Y/y/ac/?L
Tul. Æ Tup u/i A/
Kruszelnicki pisze również, iż „w pewnym związku z misteriami" pozostaje zwyczaj
przedstawiania arcykapłana żydowskiego w szatach biskupa (ii. 7)^. Faktem jest, że
w licznych misteriach na terenie Europy Kajfasz przedstawiany był w stroju biskupim^.
Nie powinniśmy jednak łączyć ściśle realiów inscenizacyjnych misteriów ze sposobem
przedstawiania postaci arcykapłana żydowskiego w malarstwie późnego średniowiecza.
W sztukach plastycznych postacie ważnych osobistości żydowskich, zarówno starotesta-
mentowych, jak i nowotestamentowych, stosunkowo często wyróżniano strojem biskupim,
szczególnie zaś nakryciem głowy w rodzaju mitry. Tendencja ta uwidacznia się w XI w.,
czyli przed powstaniem sceny misteryjnej. Zwyczaj ten konstytuował się równocześnie
z kształtowaniem się formy samej mitry, która właśnie wtedy wchodziła w użycie
i która, jak można przypuszczać, swoje powstanie zawdzięczała literackiemu i malarskie-
mu obrazowi Mojżesza z rogami^. Trudno wskazać przyczyny, dla których mitra - ozna-
ka godności biskupiej - zaczęła być przypisywana nie tylko dostojnikom kościelnym, ale
i Żydom sprawującym funkcje religijne, np. Aaronowi czy Kajfaszowi. Wedle Mellinkoff
był to wynik oswajania tego, co obceW
Niezależnie jednak od uwarunkowań tego zjawiska możemy powiedzieć, iż ukazana
na toruńskiej tablicy postać Kajfasza - w stroju, który określić możemy jako biskupi,
z wyraźnie oddaną mitrą- ma niewiele wspólnego, pod kątem genezy patrząc, z misteriami.
Motyw Kajfasza odzianego w strój biskupi może interesować teatrologów oraz historyków
^ KRUSZELNICKI, ProMew ge/ieo/ogii..., s. 46.
39 Ruth MELLINKOFF, Outcasts'.' Ng/w o/m Aorl/m/^ PmzyeoM Z/Y o/'l/?<? Lole AA'<A//e dge.g 1.1, Berkeley-
Los Angeles-Oxford 1993, s. 87.
4° Szczegółowo na ten temat pisze MELLINKOFF, op. cit. s. 82-89. Patrz też eadem: 77?e ALo-say m MeAleml Arl
07?ą TTmogAl, Berkeley 1970, s. 94-106 oraz: „More About Horned Moses", VewA/7/hi, nr 12-13, 1986/87, s. 184-198.
4' „Both the titles and the portrayal of the Christian miter as headgear for Jewish high priests mirror society's desire to
supply known attributes for unknown customs and costumes". MELLINKOFF, OulcoxA..., s. 88.