DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Sikorska, Joanna: Miedzioryt XV wieku i jego odrębność w sztuce późnego średniowiecza: problemy badawcze =
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0129
MIEDZIORYT XV WIEKU I JEGO ODRĘBNOŚĆ W SZTUCE PÓŹNEGO ŚREDNIOWIECZA
123
7. Mo770gyv7/777,Vćy 4G, Wielkie niesienie krzyża, Ao/j/ż/ /Wcz/Ti/iri
Xc/?077g<3He7Y7, M77ZCH/77 Vc/ZYldoWC W HŻ77WZĆ7W7C
barwy i prymat linii stały się cechami pożądanymi dla grafiki. Szczegółowe badania poka-
zały, że zabieg kolorowania rycin był często związany z praktykami „adaptacyjnymi" od-
biorców (tak np. postępował z rycinami Hartmann Schedel)^, ale mógł też zostać doko-
nany jeszcze w pracowni rytownika, co dokumentuje choćby 7//n/77777zp7^Mc/z Valentina
Boltza (Basel 1549). Nie był to zabieg czysto estetyczny, gdyż przy tej okazji następowały
niekiedy zmiany pierwotnej kompozycji, związane z dodaniem nowych elementów lub
eliminacją (zamalowaniem) istniejących detali. David Areford zwrócił uwagę, że kolor
był też istotnym komponentem ikonograficznym, kompozycyjnym i symbolicznym ry-
cin^. W rozważaniach o znaczeniu koloru we wczesnej grafice trafna wydaje się refleksja
Barbary Welzel, postulującej rewizję poglądów na temat „identyczności" dzieł graficz-
nych ukazujących tę samą kompozycję i krytycznie odnoszącej się do opinii o „jednorod-
ności" ich kompozycji, funkcji i przekazu^. Analiza zachowanego materiału zabytkowe-
go narzuca wniosek, że w tej barwnej praktyce drzeworyty miały przewagę liczebną.
Kwestii tej jednak nie poświęcono dotąd więcej uwagi, nie można zresztą odrzucić przy-
puszczenia, że jest to rezultat częściowego stanu zachowania piętnastowiecznych rycinćA
64 HERNAD, op. cit.; Parniej P/inA. 77?g Peve/afz'cw o/Co/o/\.., kat. 6.
66 David S. AREFORD, "The Image in the Viewer's Hands: The Reception of Early Prints in Europe", PlaJ/ay /P
/co77og7T;ą/?y, vol. 24, 2003, s. 17 nn. Zob. też: FIELD, op. cit., s. 20: Peter SCHMIDT, "Beschrieben, bemalt, zersch-
nitten: Tegemseer Mönche interpretieren einen Holzschnitt", [w:] PyJd/allJ/ircPe Jay 73. M7?J AJAei? Ad. Ja/nTu^Jeils'.
Pro77e/77e, Pe7*.speA:dvg72, Pa/AlMJle77..., s. 245-276.
66 Barbara WELZEL, "Zur Vielfältigkeit eines Bildmediums: Monochrome und illuminierte Druckgraphik im frühen 16.
Jahrhundert", ]w:] Der Po/Tlas77o//n<?/* J/lar Jas* 7/a/?.s- Prügge/na/u OT/Vf ta? J IL'r/wng, red. U. ALBRECHT, Berlin 1996.
6^Niedostatek podstaw do wydawania opinii w tej kwestii uświadamia choćby zachowany w unikatowym egzemplarzu
drzeworyt z około połowy XV w. przedstawiający Marię z Dzieciątkiem (Norymberga, Stadtbibliothek. Graphische
Sammlung), odbity białą farbą na zielonym papierze (Oug/wy o/Paro/jean P/aa Iwa/Jag..., kat. 13). W przeciwieństwie
123
7. Mo770gyv7/777,Vćy 4G, Wielkie niesienie krzyża, Ao/j/ż/ /Wcz/Ti/iri
Xc/?077g<3He7Y7, M77ZCH/77 Vc/ZYldoWC W HŻ77WZĆ7W7C
barwy i prymat linii stały się cechami pożądanymi dla grafiki. Szczegółowe badania poka-
zały, że zabieg kolorowania rycin był często związany z praktykami „adaptacyjnymi" od-
biorców (tak np. postępował z rycinami Hartmann Schedel)^, ale mógł też zostać doko-
nany jeszcze w pracowni rytownika, co dokumentuje choćby 7//n/77777zp7^Mc/z Valentina
Boltza (Basel 1549). Nie był to zabieg czysto estetyczny, gdyż przy tej okazji następowały
niekiedy zmiany pierwotnej kompozycji, związane z dodaniem nowych elementów lub
eliminacją (zamalowaniem) istniejących detali. David Areford zwrócił uwagę, że kolor
był też istotnym komponentem ikonograficznym, kompozycyjnym i symbolicznym ry-
cin^. W rozważaniach o znaczeniu koloru we wczesnej grafice trafna wydaje się refleksja
Barbary Welzel, postulującej rewizję poglądów na temat „identyczności" dzieł graficz-
nych ukazujących tę samą kompozycję i krytycznie odnoszącej się do opinii o „jednorod-
ności" ich kompozycji, funkcji i przekazu^. Analiza zachowanego materiału zabytkowe-
go narzuca wniosek, że w tej barwnej praktyce drzeworyty miały przewagę liczebną.
Kwestii tej jednak nie poświęcono dotąd więcej uwagi, nie można zresztą odrzucić przy-
puszczenia, że jest to rezultat częściowego stanu zachowania piętnastowiecznych rycinćA
64 HERNAD, op. cit.; Parniej P/inA. 77?g Peve/afz'cw o/Co/o/\.., kat. 6.
66 David S. AREFORD, "The Image in the Viewer's Hands: The Reception of Early Prints in Europe", PlaJ/ay /P
/co77og7T;ą/?y, vol. 24, 2003, s. 17 nn. Zob. też: FIELD, op. cit., s. 20: Peter SCHMIDT, "Beschrieben, bemalt, zersch-
nitten: Tegemseer Mönche interpretieren einen Holzschnitt", [w:] PyJd/allJ/ircPe Jay 73. M7?J AJAei? Ad. Ja/nTu^Jeils'.
Pro77e/77e, Pe7*.speA:dvg72, Pa/AlMJle77..., s. 245-276.
66 Barbara WELZEL, "Zur Vielfältigkeit eines Bildmediums: Monochrome und illuminierte Druckgraphik im frühen 16.
Jahrhundert", ]w:] Der Po/Tlas77o//n<?/* J/lar Jas* 7/a/?.s- Prügge/na/u OT/Vf ta? J IL'r/wng, red. U. ALBRECHT, Berlin 1996.
6^Niedostatek podstaw do wydawania opinii w tej kwestii uświadamia choćby zachowany w unikatowym egzemplarzu
drzeworyt z około połowy XV w. przedstawiający Marię z Dzieciątkiem (Norymberga, Stadtbibliothek. Graphische
Sammlung), odbity białą farbą na zielonym papierze (Oug/wy o/Paro/jean P/aa Iwa/Jag..., kat. 13). W przeciwieństwie