DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Janowski, Andrzej; Słowiński, Sławomir: Sceny mitologiczne na misie brązowej z Nowego Objezierza i źródła ich inspiracji: =
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0161
SCENY MITOLOGICZNE NA MISIE BRĄZOWEJ Z NOWEGO OBJEZIERZA I ŹRÓDŁA ICH INSPIRACJI
155
7 7. Gwiazdozbiór 7Vcr<2ł/gYa, rii7iia/nra w Codex Ó3(77j, /óóp TGdoind
Douibib/io^eb, pocz. TA w. T^epr wgTVeoY, A tainted Mantie ...,yig. ód
jej przedstawień. Bohater widoczny jest na nich najczęściej jako klęczące lub stojące,
rzadziej siedzące, nagie dziecko trzymające w każdej ręce węża^. Po bokach stoją lub
siedzą jego rodzice Alkmena i Amfitrion. Do modelu tego zbliżone jest jedno z niewielu
przedstawień średniowiecznych. Znajduje się ono na datowanym na połowę XÏI w. krążku
do gry z kości słoniowej ze zbiorów British Museum (nr 1291,6, 4.1) (il. 16). Układ sceny
zdradza znajomość przez artystę sztuki antyku, niemniej widoczna z lewej strony postać
kobieca, ubrana jest w charakterystyczną dla XII stulecia tunikę z szerokimi rękawami^.
Scena duszenia węży widoczna na misach z Nowego Objezierza i rzeki Severn zobra-
zowana została odmiennie. Na różnice w stosunku do klasycznego wzorca zwróciła już
uwagę J. Weitzmann-Fiedler analizując naczynie z rzeki Severn^. Wskazała ona m.in., na
to, że wygląd kołyski i stroje, w które ubrane są postacie kobiece, nie odpowiadają antyko-
wi, ale realiom epoki (podobnie jak w przypadku wspomnianego krążka z kości słonio-
wej), w której misa powstała. Klasycznemu oryginałowi nie odpowiada także obecność
przy łóżku dwóch kobiet (wg J. Weitzmann-Fiedler są to Alkmena i Hera), podczas gdy
świadkami zajścia byli Alkmena i Amfitrion - rodzice Heraklesa. Uwagę zwraca również
niezgodność pomiędzy inskrypcją, w której wyraźnie mowa o kilku wężach (aągnas'),
a przedstawieniem, na którym widać tylko jednego. Według J. Weitzmann-Fiedler jest to
wynikiem braku miejsca na przedstawienie drugiego gada. Naszym zdaniem wyjaśnienie
to jest niewystarczające, artysta miał bowiem pełną swobodę w projektowaniu sceny
i zastosowany przez niego układ wynika raczej z nieznajomości klasycznych wizerunków
Heraklesa/Herkulesa duszącego węże, niż z braku przestrzeni na jej przedstawienie.
Scena 3 - Herakles w ogrodzie Hesperyd
W sztuce antycznej kradzież jabłek z ogrodu Hesperyd przedstawiana była według
dwóch zasadniczych schematów. W pierwszym Atlas trzymał jabłka, natomiast Herakles
^ Por. Susan WOODFORD, "Herakies and the snakes", [w:] Zaricon /coiiogrnp/ncuiii Afyt/io/ogiue C/n^icue, t. iV/l,
Eros - Herakles, Zürich-München 1988, s. 827-832.
^ Według Vivian B. Mann postacią tą jest Tejrezjasz - por. MANN, „Samson vs. Hercuies....", s. 9-iO.
^ WEITZMANN-FiEDLER, "Romanische Bronzeschaien ...", s. l)8-i i9; ead., 7?oiiMiiAc/iegmvi'erIe..., s. 23-24.
155
7 7. Gwiazdozbiór 7Vcr<2ł/gYa, rii7iia/nra w Codex Ó3(77j, /óóp TGdoind
Douibib/io^eb, pocz. TA w. T^epr wgTVeoY, A tainted Mantie ...,yig. ód
jej przedstawień. Bohater widoczny jest na nich najczęściej jako klęczące lub stojące,
rzadziej siedzące, nagie dziecko trzymające w każdej ręce węża^. Po bokach stoją lub
siedzą jego rodzice Alkmena i Amfitrion. Do modelu tego zbliżone jest jedno z niewielu
przedstawień średniowiecznych. Znajduje się ono na datowanym na połowę XÏI w. krążku
do gry z kości słoniowej ze zbiorów British Museum (nr 1291,6, 4.1) (il. 16). Układ sceny
zdradza znajomość przez artystę sztuki antyku, niemniej widoczna z lewej strony postać
kobieca, ubrana jest w charakterystyczną dla XII stulecia tunikę z szerokimi rękawami^.
Scena duszenia węży widoczna na misach z Nowego Objezierza i rzeki Severn zobra-
zowana została odmiennie. Na różnice w stosunku do klasycznego wzorca zwróciła już
uwagę J. Weitzmann-Fiedler analizując naczynie z rzeki Severn^. Wskazała ona m.in., na
to, że wygląd kołyski i stroje, w które ubrane są postacie kobiece, nie odpowiadają antyko-
wi, ale realiom epoki (podobnie jak w przypadku wspomnianego krążka z kości słonio-
wej), w której misa powstała. Klasycznemu oryginałowi nie odpowiada także obecność
przy łóżku dwóch kobiet (wg J. Weitzmann-Fiedler są to Alkmena i Hera), podczas gdy
świadkami zajścia byli Alkmena i Amfitrion - rodzice Heraklesa. Uwagę zwraca również
niezgodność pomiędzy inskrypcją, w której wyraźnie mowa o kilku wężach (aągnas'),
a przedstawieniem, na którym widać tylko jednego. Według J. Weitzmann-Fiedler jest to
wynikiem braku miejsca na przedstawienie drugiego gada. Naszym zdaniem wyjaśnienie
to jest niewystarczające, artysta miał bowiem pełną swobodę w projektowaniu sceny
i zastosowany przez niego układ wynika raczej z nieznajomości klasycznych wizerunków
Heraklesa/Herkulesa duszącego węże, niż z braku przestrzeni na jej przedstawienie.
Scena 3 - Herakles w ogrodzie Hesperyd
W sztuce antycznej kradzież jabłek z ogrodu Hesperyd przedstawiana była według
dwóch zasadniczych schematów. W pierwszym Atlas trzymał jabłka, natomiast Herakles
^ Por. Susan WOODFORD, "Herakies and the snakes", [w:] Zaricon /coiiogrnp/ncuiii Afyt/io/ogiue C/n^icue, t. iV/l,
Eros - Herakles, Zürich-München 1988, s. 827-832.
^ Według Vivian B. Mann postacią tą jest Tejrezjasz - por. MANN, „Samson vs. Hercuies....", s. 9-iO.
^ WEITZMANN-FiEDLER, "Romanische Bronzeschaien ...", s. l)8-i i9; ead., 7?oiiMiiAc/iegmvi'erIe..., s. 23-24.