DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Janowski, Andrzej; Słowiński, Sławomir: Sceny mitologiczne na misie brązowej z Nowego Objezierza i źródła ich inspiracji: =
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0162
156
ANDRZEJ JANOWSKI, SŁAWOMIR SŁOWIŃSKI
/A /Yc/vAAs' Z<2^7/'(3 .S7770/ŁĆ/ w ugruYzA
wyońrażenA /?u /?/u.szczM cesarzy
n AwAcAYA. Aep/t wg Pa/îo/^Ay, Your/, Classical
Tradition ...,7?g. 7Y
podtrzymywał niebo. Typ ten występował tylko w Grecji i praktycznie tylko w okresie
klasycznym. W drugim przedstawiono samego Heraklesa, przy czym dokonywano tego
na kilka sposobów w zależności od wykorzystanego fragmentu mitu. Najczęściej pokazy-
wano Heraklesa atakującego maczugą smoka Ladona, owiniętego wokół pnia drzewa.
Nieco rzadziej herosa, który po pokonaniu strażnika jabłek zrywa owoce, albo odpoczywa
po wykonaniu zadania-Ń Średniowiecze zaadaptowało wzorzec, w którym Herakles wal-
czy z Ladonem; należy sądzić, że wiązało się to z zaczerpniętego z antyku sposobu przed-
stawiania gwiazdozbioru Heraklesa w dziełach astronomicznych. Taki pogłąd wyraziła
także J. Weitzmann-FieldeCŃ Gwiazdozbiór ten był początkowo nazywany gwiazdozbio-
rem „klękającego człowieka", ale postępujący w okresie hellenistycznym proces mitolo-
gizacji konstelacji niebieskich doprowadził w III w. p.n.e. do zinterpretowania go jako
Heraklesa walczącego ze smokiem w ogrodzie Hesperyd. Artyści do gwiazdozbioru do-
dali nawet drzewo, ponieważ stanowiło ono integralną część historii. Ten model, ustalony
ostatecznie w okresie Cesarstwa Rzymskiego, był następnie naśladowany w sztuce bizan-
tyjskiej i przez iluminatorów karolińskich^ (il. 17). W średniowieczu oprócz kodeksów
astronomicznych w podobnym układzie skomponowano tę scenę na płaszczu cesarza Hen-
ryka II z 1. ćwierci Xł wN (zbiory Diözesanmuseum w Bambergu nr 2728/3-6; ił. 18).
Z kolei wizerunek na jednej z okładzin tronu Karola Łysego zwanego Cathedra PetrC-
(il. 19), na pionie do gry w trik-traka z połowy XII w. ze zbiorów Victoria and Albert
Museum w Londynie^ (il. 20) oraz na misach brązowych z Nowego Objezierza (il. 6, 7)
i rzeki Sevem (il. 13) jest lustrzanym odbiciem tej sceny, co, jak sądzimy, jest w przypadku
mis brązowych wynikiem chęci zachowania zgodności z kolejnością wyrazów w inskryp-
cji. Wspomnieć należy w tym miejscu, że Herakles wyobrażony na pionie do gry oddany
^ WE1TZMANN, op. cit., s. 12; por. Georgia KOKKOROU-ALEWRAS, "Herakles and the Hesperides (Labour XII)",
[w:] Yaucon AĄ7/?o/ogm<? CAmAae, t. V/1, Herakles - Kenchrias, Zürich-München 1990, s. 100-111.
^ WEITZMANN-FIEDLER, "Romanische Bronzeschalen ...", s. 121; ead., s. 24.
6° Erwin PANOFSKY, Fritz SAXL, "Classical Mythology in Mediaeval Art", Mctroąo/hmi Audia?, t. 4, 1933,
s. 230-236, fig. 12; KĘPIŃSKI, op. cit., rye. 33, 34.
6' PANOFSKY, SAXL, op. cit., przypis 10, Eg. 14.
62 WEITZMANN, op. cit., s. 12, Eg. 25.
62 MANN, "Samson vs. Hercules....", s. 12-13, Eg. 19.
ANDRZEJ JANOWSKI, SŁAWOMIR SŁOWIŃSKI
/A /Yc/vAAs' Z<2^7/'(3 .S7770/ŁĆ/ w ugruYzA
wyońrażenA /?u /?/u.szczM cesarzy
n AwAcAYA. Aep/t wg Pa/îo/^Ay, Your/, Classical
Tradition ...,7?g. 7Y
podtrzymywał niebo. Typ ten występował tylko w Grecji i praktycznie tylko w okresie
klasycznym. W drugim przedstawiono samego Heraklesa, przy czym dokonywano tego
na kilka sposobów w zależności od wykorzystanego fragmentu mitu. Najczęściej pokazy-
wano Heraklesa atakującego maczugą smoka Ladona, owiniętego wokół pnia drzewa.
Nieco rzadziej herosa, który po pokonaniu strażnika jabłek zrywa owoce, albo odpoczywa
po wykonaniu zadania-Ń Średniowiecze zaadaptowało wzorzec, w którym Herakles wal-
czy z Ladonem; należy sądzić, że wiązało się to z zaczerpniętego z antyku sposobu przed-
stawiania gwiazdozbioru Heraklesa w dziełach astronomicznych. Taki pogłąd wyraziła
także J. Weitzmann-FieldeCŃ Gwiazdozbiór ten był początkowo nazywany gwiazdozbio-
rem „klękającego człowieka", ale postępujący w okresie hellenistycznym proces mitolo-
gizacji konstelacji niebieskich doprowadził w III w. p.n.e. do zinterpretowania go jako
Heraklesa walczącego ze smokiem w ogrodzie Hesperyd. Artyści do gwiazdozbioru do-
dali nawet drzewo, ponieważ stanowiło ono integralną część historii. Ten model, ustalony
ostatecznie w okresie Cesarstwa Rzymskiego, był następnie naśladowany w sztuce bizan-
tyjskiej i przez iluminatorów karolińskich^ (il. 17). W średniowieczu oprócz kodeksów
astronomicznych w podobnym układzie skomponowano tę scenę na płaszczu cesarza Hen-
ryka II z 1. ćwierci Xł wN (zbiory Diözesanmuseum w Bambergu nr 2728/3-6; ił. 18).
Z kolei wizerunek na jednej z okładzin tronu Karola Łysego zwanego Cathedra PetrC-
(il. 19), na pionie do gry w trik-traka z połowy XII w. ze zbiorów Victoria and Albert
Museum w Londynie^ (il. 20) oraz na misach brązowych z Nowego Objezierza (il. 6, 7)
i rzeki Sevem (il. 13) jest lustrzanym odbiciem tej sceny, co, jak sądzimy, jest w przypadku
mis brązowych wynikiem chęci zachowania zgodności z kolejnością wyrazów w inskryp-
cji. Wspomnieć należy w tym miejscu, że Herakles wyobrażony na pionie do gry oddany
^ WE1TZMANN, op. cit., s. 12; por. Georgia KOKKOROU-ALEWRAS, "Herakles and the Hesperides (Labour XII)",
[w:] Yaucon AĄ7/?o/ogm<? CAmAae, t. V/1, Herakles - Kenchrias, Zürich-München 1990, s. 100-111.
^ WEITZMANN-FIEDLER, "Romanische Bronzeschalen ...", s. 121; ead., s. 24.
6° Erwin PANOFSKY, Fritz SAXL, "Classical Mythology in Mediaeval Art", Mctroąo/hmi Audia?, t. 4, 1933,
s. 230-236, fig. 12; KĘPIŃSKI, op. cit., rye. 33, 34.
6' PANOFSKY, SAXL, op. cit., przypis 10, Eg. 14.
62 WEITZMANN, op. cit., s. 12, Eg. 25.
62 MANN, "Samson vs. Hercules....", s. 12-13, Eg. 19.