DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Olszacki, Tomasz: Mandragora w kolegiacie opatowskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0187
MANDRAGORA W KOLEGIACIE OPATOWSKIEJ
181
J. /TeMfasA Z WUIZc/rOgOrą - (t/rua/tCW przed
Dio.skoridc.scoz, Dio.scorińos', De materia
medica, ITicńcń, Ó.sicrrcicAi.sc/rc
Acfńo/iu/ńiń/iotAeł, CcJax D'/ic/ońonc/?.si.s'
(Jn/ićMći złniciu Codcą), Mcd. Gr 7.,
wg; Atip.Wen. wiGper/iu. org/wiki/
/znugc; Gc/uruDio.scorińc.syl Mi/zo/'Porirc/ii.
korzenia mandragory. Jej budzące respekt istnienie na pograniczu światów nadziemnego
(liście, kwiaty, owoce) i podziemnego-demonicznego (człekokształtny korzeń), rodziło
skojarzenia z rodzajem ludzkim, pokoleniem Adama, pozostającym w ciemności grze-
chu-ziemi, lecz łaknącym światła, by rozwinąć „pachnące kwiaty wieczności"^. Aby
mandragora straciła swe niebezpieczne właściwości należało wyrwać z ziemi jej korzeń
(o czym poniżej), co znów przywodziło na myśl Chrystusa zbawiającego człowieka po-
przez wyrwanie go z mocy szatana.
Trudniej pokrótce scharakteryzować związane z mandragorą legendy chrześcijańskie
a zwłaszcza wierzenia ludowe. Interesującym nawiązaniem do 7??A/ń' jest łączenie man-
dragory z dziełem stworzenia i Rajem, w którym to kontekście bywa też utożsamiana
z symbolem drzewa Dobrego i Złego, lub nawet tego drzewa w znaczeniu dosłownym.
Ostatni z przytoczonych motywów odnajdujemy w angielskim określeniu owoców tej ro-
śliny (/cug <2jOjp/e) oraz w poglądach na temat słoni. Sądzono mianowicie, iż zwierzętom
tym obcy jest popęd seksualny, toteż aby doszło między nimi do zbliżenia muszą udać się
w pobliże Edenu (który wciąż istniał gdzieś na Wschodzie) i spożyć rosnącą tam mandra-
gorę^. Odczytać w tym należy aluzję do stanu pierwotnej czystości człowieka i okoliczno-
ści popełnienia grzechu pierworodnego. Wśród licznych ludowych wyobrażeń dotyczących
mandragory dominuje przekonanie o niezwykłych, czarodziejskich właściwościach tej ro-
śliny, a szczególnie jej korzenia. Miała ona rodzić się pod szubienicami z nasienia oddanego
przez konających skazańców, bądź wyrastać z miejsc gdzie spadały na ziemię ich ciała. Jako
istota podporządkowana demonom świata podziemnego była szczególnie niebezpieczna
Ibid., s. 198.
" Por.: BRÜCKNER, „Mandragora"... jak przyp. 6, s. 149, s. 149; Stanislaw KOBIELUS, ^iiariMw c/irzeAi/'aii^^ie.
Zwierzęta w yynzóoiice i interpretac/i. ótarożytno.ść i .średniowiecze, Warszawa 2002, s. 291-292. Wobec tego można się
zastanowić, nad określeniem motywów roślinnych towarzyszących wyobrażeniom słoni, jak choćby na kapitelu w ko-
ściele przeorackim w Perrecy les Forges, Saône-et-Loire (Burgundia).
181
J. /TeMfasA Z WUIZc/rOgOrą - (t/rua/tCW przed
Dio.skoridc.scoz, Dio.scorińos', De materia
medica, ITicńcń, Ó.sicrrcicAi.sc/rc
Acfńo/iu/ńiń/iotAeł, CcJax D'/ic/ońonc/?.si.s'
(Jn/ićMći złniciu Codcą), Mcd. Gr 7.,
wg; Atip.Wen. wiGper/iu. org/wiki/
/znugc; Gc/uruDio.scorińc.syl Mi/zo/'Porirc/ii.
korzenia mandragory. Jej budzące respekt istnienie na pograniczu światów nadziemnego
(liście, kwiaty, owoce) i podziemnego-demonicznego (człekokształtny korzeń), rodziło
skojarzenia z rodzajem ludzkim, pokoleniem Adama, pozostającym w ciemności grze-
chu-ziemi, lecz łaknącym światła, by rozwinąć „pachnące kwiaty wieczności"^. Aby
mandragora straciła swe niebezpieczne właściwości należało wyrwać z ziemi jej korzeń
(o czym poniżej), co znów przywodziło na myśl Chrystusa zbawiającego człowieka po-
przez wyrwanie go z mocy szatana.
Trudniej pokrótce scharakteryzować związane z mandragorą legendy chrześcijańskie
a zwłaszcza wierzenia ludowe. Interesującym nawiązaniem do 7??A/ń' jest łączenie man-
dragory z dziełem stworzenia i Rajem, w którym to kontekście bywa też utożsamiana
z symbolem drzewa Dobrego i Złego, lub nawet tego drzewa w znaczeniu dosłownym.
Ostatni z przytoczonych motywów odnajdujemy w angielskim określeniu owoców tej ro-
śliny (/cug <2jOjp/e) oraz w poglądach na temat słoni. Sądzono mianowicie, iż zwierzętom
tym obcy jest popęd seksualny, toteż aby doszło między nimi do zbliżenia muszą udać się
w pobliże Edenu (który wciąż istniał gdzieś na Wschodzie) i spożyć rosnącą tam mandra-
gorę^. Odczytać w tym należy aluzję do stanu pierwotnej czystości człowieka i okoliczno-
ści popełnienia grzechu pierworodnego. Wśród licznych ludowych wyobrażeń dotyczących
mandragory dominuje przekonanie o niezwykłych, czarodziejskich właściwościach tej ro-
śliny, a szczególnie jej korzenia. Miała ona rodzić się pod szubienicami z nasienia oddanego
przez konających skazańców, bądź wyrastać z miejsc gdzie spadały na ziemię ich ciała. Jako
istota podporządkowana demonom świata podziemnego była szczególnie niebezpieczna
Ibid., s. 198.
" Por.: BRÜCKNER, „Mandragora"... jak przyp. 6, s. 149, s. 149; Stanislaw KOBIELUS, ^iiariMw c/irzeAi/'aii^^ie.
Zwierzęta w yynzóoiice i interpretac/i. ótarożytno.ść i .średniowiecze, Warszawa 2002, s. 291-292. Wobec tego można się
zastanowić, nad określeniem motywów roślinnych towarzyszących wyobrażeniom słoni, jak choćby na kapitelu w ko-
ściele przeorackim w Perrecy les Forges, Saône-et-Loire (Burgundia).