DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Luba, Iwona: Malarstwo monumentalne II Rzeczypospolitej: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0490
480
IWONA LUBA
zniknęły niema! z obszaru zainteresowań i praktyk malarzy. „Jeszcze do niedawna ścien-
ne malarstwo znajdowało u nas zastosowanie jedynie przy restauracji zabytków architek-
tury (na Wawelu, w Lublinie itd.)", traktowane jako użytkowe - poślednie wobec
sztalugowego, albo jako działanie konserwatorskie^.
Trafność diagnozy Woźnickiego potwierdza fakt, że kiedy w 1929 r. rozpisano konkurs
na dekoracje malarskie sali posiedzeń Sejmu II Rzeczypospolitej, to przedmiotem tego
konkursu był obraz olejny dużego formatu, a nie malowidło ścienne Niski
poziom nadesłanych prac niepokoił krytyków w równym stopniu, co zanik tradycji malar-
stwa monumentalnego: „Nie wchodząc w danej chwili w to, czy obraz olejny jest w ogóle
właściwą dekoracją tak pomyślanego wnętrza i takiej ściany, jakie przedstawia sala sej-
mowa, stwierdzić jednak trzeba, że tradycja monumentalnego malarstwa olejnego w typie
reprezentacyjnym, które nie miało u nas nigdy właściwych warunków rozwoju, zanikła
w ostatnich latach kilkudziesięciu całkowicie"^.
Geneza braku tradycji malarstwa monumentalnego w Polsce była złożona i długotrwa-
ła, sięgająca w głąb XIX stulecia. Czynniki, takie jak brak instytucji państwa, brak gma-
chów publicznych, a w konsekwencji brak zapotrzebowania na malarstwo monumentalne,
wpłynęły również na brak odpowiedniego systemu kształcenia. Próbę wskrzeszenia ma-
larstwa ściennego podjęli twórcy młodopolscy. Jednakże nawet najwybitniejsi spośród
nich, jak Stanisław Wyspiański czy Józef Mehoffer, „operowali jeszcze klejem, temperą
czy kredą", a nie freskiem^. Młodszemu pokoleniu przekazali więc głównie zainteresowa-
nie malarstwem ściennym, a nie konkretną wiedzę technologiczną.
Szkolnictwo artystyczne u progu II Rzeczypospolitej rozwinięte było w stopniu zniko-
mym. W wyższych uczelniach artystycznych, a także w szkołach artystycznych i rzemieśl-
niczych niższego stopnia, początkowo brakowało zarówno wykładowców
specjalizujących się w malarstwie ściennym, jak i pracowni technik malarstwa ściennego.
W Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w 1923 r. Felicjan Szczęsny Kowarski, jeden
z czołowych polskich monumentalistów, otrzymał pracownię malarstwa dekoracyjnego,
którą kierował do 1929 r. Po przeniesieniu do warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych
w styczniu 1930 r. objął pracownię rysunku i malarstwa, a nie malarstwa ściennego. Pra-
cownię malarstwa dekoracyjnego w warszawskiej uczelni powierzono w 1929 r. Leonar-
dowi Pękalskiemu. Na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie
od początku lat 20. Ludomir Sleńdziński wpajał swoim studentom szacunek dla wielkiej
tradycji malarstwa europejskiego, w tym również ściennego. Przekazywał jednak raczej
wiedzę teoretyczną niż praktyczną - studenci mieli do dyspozycji tylko niewielkie frag-
menty ścian, by eksperymentować i zgłębiać tajniki technik malarstwa ściennego, by po-
znawać ich praktyczne stosowanie.
Poziom wykształcenia absolwentów, mających zamiar zająć się malarstwem monumen-
talnym, pozostawiał wiele do życzenia. Dowodzi tego twórczość grupy Fresk, specjalizują-
cej się, zgodnie z przyjętą nazwą, w technice <2/ykasco, debiutującej 11 czerwca 1930 r.
w Salonie Czesława GarlińskiegoL Większość spośród artystów kształciła się w prywatnej
* Ibid., s. 63.
3 Ibid.
^ Tadeusz PRUSZKOWSKI, „Rozważania plastyczne. O malarstwie ściennym i o Leonardzie Pękalskim", Gazeta fo/-
W? 1936, nr 347 (13 XII), s. 5.
Grupę Fresk tworzyli: H. Gaczyński, I. Mińska-Golińska, M. Wolska-Brezowska, B. Zinserling, R. Zerych, W. Szyn-
dler, J. Gotiński, H. Dowkontt, E. Przeorska.
IWONA LUBA
zniknęły niema! z obszaru zainteresowań i praktyk malarzy. „Jeszcze do niedawna ścien-
ne malarstwo znajdowało u nas zastosowanie jedynie przy restauracji zabytków architek-
tury (na Wawelu, w Lublinie itd.)", traktowane jako użytkowe - poślednie wobec
sztalugowego, albo jako działanie konserwatorskie^.
Trafność diagnozy Woźnickiego potwierdza fakt, że kiedy w 1929 r. rozpisano konkurs
na dekoracje malarskie sali posiedzeń Sejmu II Rzeczypospolitej, to przedmiotem tego
konkursu był obraz olejny dużego formatu, a nie malowidło ścienne Niski
poziom nadesłanych prac niepokoił krytyków w równym stopniu, co zanik tradycji malar-
stwa monumentalnego: „Nie wchodząc w danej chwili w to, czy obraz olejny jest w ogóle
właściwą dekoracją tak pomyślanego wnętrza i takiej ściany, jakie przedstawia sala sej-
mowa, stwierdzić jednak trzeba, że tradycja monumentalnego malarstwa olejnego w typie
reprezentacyjnym, które nie miało u nas nigdy właściwych warunków rozwoju, zanikła
w ostatnich latach kilkudziesięciu całkowicie"^.
Geneza braku tradycji malarstwa monumentalnego w Polsce była złożona i długotrwa-
ła, sięgająca w głąb XIX stulecia. Czynniki, takie jak brak instytucji państwa, brak gma-
chów publicznych, a w konsekwencji brak zapotrzebowania na malarstwo monumentalne,
wpłynęły również na brak odpowiedniego systemu kształcenia. Próbę wskrzeszenia ma-
larstwa ściennego podjęli twórcy młodopolscy. Jednakże nawet najwybitniejsi spośród
nich, jak Stanisław Wyspiański czy Józef Mehoffer, „operowali jeszcze klejem, temperą
czy kredą", a nie freskiem^. Młodszemu pokoleniu przekazali więc głównie zainteresowa-
nie malarstwem ściennym, a nie konkretną wiedzę technologiczną.
Szkolnictwo artystyczne u progu II Rzeczypospolitej rozwinięte było w stopniu zniko-
mym. W wyższych uczelniach artystycznych, a także w szkołach artystycznych i rzemieśl-
niczych niższego stopnia, początkowo brakowało zarówno wykładowców
specjalizujących się w malarstwie ściennym, jak i pracowni technik malarstwa ściennego.
W Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w 1923 r. Felicjan Szczęsny Kowarski, jeden
z czołowych polskich monumentalistów, otrzymał pracownię malarstwa dekoracyjnego,
którą kierował do 1929 r. Po przeniesieniu do warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych
w styczniu 1930 r. objął pracownię rysunku i malarstwa, a nie malarstwa ściennego. Pra-
cownię malarstwa dekoracyjnego w warszawskiej uczelni powierzono w 1929 r. Leonar-
dowi Pękalskiemu. Na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie
od początku lat 20. Ludomir Sleńdziński wpajał swoim studentom szacunek dla wielkiej
tradycji malarstwa europejskiego, w tym również ściennego. Przekazywał jednak raczej
wiedzę teoretyczną niż praktyczną - studenci mieli do dyspozycji tylko niewielkie frag-
menty ścian, by eksperymentować i zgłębiać tajniki technik malarstwa ściennego, by po-
znawać ich praktyczne stosowanie.
Poziom wykształcenia absolwentów, mających zamiar zająć się malarstwem monumen-
talnym, pozostawiał wiele do życzenia. Dowodzi tego twórczość grupy Fresk, specjalizują-
cej się, zgodnie z przyjętą nazwą, w technice <2/ykasco, debiutującej 11 czerwca 1930 r.
w Salonie Czesława GarlińskiegoL Większość spośród artystów kształciła się w prywatnej
* Ibid., s. 63.
3 Ibid.
^ Tadeusz PRUSZKOWSKI, „Rozważania plastyczne. O malarstwie ściennym i o Leonardzie Pękalskim", Gazeta fo/-
W? 1936, nr 347 (13 XII), s. 5.
Grupę Fresk tworzyli: H. Gaczyński, I. Mińska-Golińska, M. Wolska-Brezowska, B. Zinserling, R. Zerych, W. Szyn-
dler, J. Gotiński, H. Dowkontt, E. Przeorska.