DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Jurkowlaniec, Tadeusz: Strusie jaja w Prusach: z badań nad średniowieczną ikonografią maryjną =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0025
STRUSIE JAJA W PRUSACH
Vd. C/?u&?/7o, AoATó/pa/i
pw. łDzlcAuwzlęcm P AAzr/A
Zw07U77'A //2y. Coł. Z7T/77WM777
AS' /MN, Hh/wzrurzz 6/92 A.A
jaja i zasypuje je piaskiem z pustyni [,..]"^. Młode wylęgają się w rezultacie działania
promieni słonecznych^. Opinie na temat daiszych losów piskląt były podzielone. Na przy-
kład, zdaniem Brunetta Latiniego (około 1220-1294), wyklute ptaki są tak duże, że nie
wymagają opieki rodziców^. Natomiast w obszernej charakterystyce strusia, spisanej
przez Konrada von Megenberg (1309-1374) latach 1348-1350, osobniki dorosłe karmią
swój przychówek^'.
Dla ustalenia tematu omawianej sceny w Chełmnie istotny jest opis prokreacyjnego
zachowania się strusi, którego najstarszy znany tekst łaciński wyszedł spod pióra Alek-
sandra Neckhama (1157-1217)^. Otóż struś nie porzuca złożonych jaj, lecz wpatruje się
w nie tak intensywnie, że podnosi się ich temperatura. Piskie opuszcza skorupę za sprawą
gorącego spojrzenia rodzica. Dotychczasowe próby wskazania źródła informacji Neckhama
^ Fzz/o/ogz i A-zarz 17/77..., jak przyp. i6, s. 66-67 (XXVHI). Zob. też: Nikolaus HENKEL, .SJz/Jig/? zz//?? RAysw/ogTTS 7777
AfAgAzAe;*, Tubingen 1976 (Hermaea. Germanistische Forschungen. Neue Folgę, hrsg. von Helmut de BOOR u. Her-
mann KUNISCH) Bd. 38, s. 198-199.
^ A7iz77ć'A/i'.s'//z'gAg Aus dem Griechischen ubersetzt und herausgegeben von Ursula TREU,
Berlin 1981, s. 101 [54]. Zob. też: Friedrich LAUCHERT, GAgAzcAfg PAy^zo/ogT/s', Strassburg 1889, s. 38; HEN-
KEL, ÓA/JzAi zM/77 AAyyz'77/ogŁz.s' ..., s. 53.
^ Brunetto LATINI, AAmTFgc wzgJzy, przełożyły i opr. Małgorzata FRANKOWSKA-TERLECKA, Teresa G1ERMAK-
ZIEL1ŃSKA, Warszawa 1992, s. 184 [1. 172] / A?' Ammy Jon TFg.sor & ^nngtto AntAzz, ed. Francis J. CARMODY,
Berkeley - Los Angeles 1948. Jednym ze źródeł poglądu o nienaturalnie okrutnym, przysłowiowym stosunku strusi do
swojego potomstwa są oprócz Księgi Hioba (Hi 39,16) zapewne 7FgT7y Ygz^zzAza / Ao777g77to6'o77gy (4, 3) -Nawet jędze
odkryły piersi, karmiły szczenięta swe; córka ludu mego okrutna jak struś na puszczy. / Sed et lamiae nudaverunt
mammam lactaverunt catulos suos lilia populi mei crudelis quasi strutio in deserto.
4' Conrad von MEGENBERG, AG.y PncA Jg/- AGAm. In Neu-Hochdeutscher Sprache bearbeitet und mit Anmerkungcn
versehen von Hugo SCHULZ, Greifswald 1897, s. 185.
^ Dg 77otMrA rg7"nz77 1, 50. Dg ^AntAiong. -„[...] Nota quod mira est virtus radiorum visualium struthionis, qui visu solo
ita fovet ova sua in arena recondita, ut ex illis egrediantur pulli in lucern. [...]" -H/g^onAz AgcAo/77 Jg /zotMnJ 7^7^777
AA71 Jno, wzAA tAg Pog777 o/*tAg ^0777g H77tAo7; Jg /7777J7A77S' Jmmog M^zgT/tmg, Ed. by Thomas WRIGHT, London 1863
(Rerum Britannicarum Medii Aevi Scriptores or Chronicles and Memorials of Great Britain and Ireland during the
Middle Ages), s. 101.
Vd. C/?u&?/7o, AoATó/pa/i
pw. łDzlcAuwzlęcm P AAzr/A
Zw07U77'A //2y. Coł. Z7T/77WM777
AS' /MN, Hh/wzrurzz 6/92 A.A
jaja i zasypuje je piaskiem z pustyni [,..]"^. Młode wylęgają się w rezultacie działania
promieni słonecznych^. Opinie na temat daiszych losów piskląt były podzielone. Na przy-
kład, zdaniem Brunetta Latiniego (około 1220-1294), wyklute ptaki są tak duże, że nie
wymagają opieki rodziców^. Natomiast w obszernej charakterystyce strusia, spisanej
przez Konrada von Megenberg (1309-1374) latach 1348-1350, osobniki dorosłe karmią
swój przychówek^'.
Dla ustalenia tematu omawianej sceny w Chełmnie istotny jest opis prokreacyjnego
zachowania się strusi, którego najstarszy znany tekst łaciński wyszedł spod pióra Alek-
sandra Neckhama (1157-1217)^. Otóż struś nie porzuca złożonych jaj, lecz wpatruje się
w nie tak intensywnie, że podnosi się ich temperatura. Piskie opuszcza skorupę za sprawą
gorącego spojrzenia rodzica. Dotychczasowe próby wskazania źródła informacji Neckhama
^ Fzz/o/ogz i A-zarz 17/77..., jak przyp. i6, s. 66-67 (XXVHI). Zob. też: Nikolaus HENKEL, .SJz/Jig/? zz//?? RAysw/ogTTS 7777
AfAgAzAe;*, Tubingen 1976 (Hermaea. Germanistische Forschungen. Neue Folgę, hrsg. von Helmut de BOOR u. Her-
mann KUNISCH) Bd. 38, s. 198-199.
^ A7iz77ć'A/i'.s'//z'gAg Aus dem Griechischen ubersetzt und herausgegeben von Ursula TREU,
Berlin 1981, s. 101 [54]. Zob. też: Friedrich LAUCHERT, GAgAzcAfg PAy^zo/ogT/s', Strassburg 1889, s. 38; HEN-
KEL, ÓA/JzAi zM/77 AAyyz'77/ogŁz.s' ..., s. 53.
^ Brunetto LATINI, AAmTFgc wzgJzy, przełożyły i opr. Małgorzata FRANKOWSKA-TERLECKA, Teresa G1ERMAK-
ZIEL1ŃSKA, Warszawa 1992, s. 184 [1. 172] / A?' Ammy Jon TFg.sor & ^nngtto AntAzz, ed. Francis J. CARMODY,
Berkeley - Los Angeles 1948. Jednym ze źródeł poglądu o nienaturalnie okrutnym, przysłowiowym stosunku strusi do
swojego potomstwa są oprócz Księgi Hioba (Hi 39,16) zapewne 7FgT7y Ygz^zzAza / Ao777g77to6'o77gy (4, 3) -Nawet jędze
odkryły piersi, karmiły szczenięta swe; córka ludu mego okrutna jak struś na puszczy. / Sed et lamiae nudaverunt
mammam lactaverunt catulos suos lilia populi mei crudelis quasi strutio in deserto.
4' Conrad von MEGENBERG, AG.y PncA Jg/- AGAm. In Neu-Hochdeutscher Sprache bearbeitet und mit Anmerkungcn
versehen von Hugo SCHULZ, Greifswald 1897, s. 185.
^ Dg 77otMrA rg7"nz77 1, 50. Dg ^AntAiong. -„[...] Nota quod mira est virtus radiorum visualium struthionis, qui visu solo
ita fovet ova sua in arena recondita, ut ex illis egrediantur pulli in lucern. [...]" -H/g^onAz AgcAo/77 Jg /zotMnJ 7^7^777
AA71 Jno, wzAA tAg Pog777 o/*tAg ^0777g H77tAo7; Jg /7777J7A77S' Jmmog M^zgT/tmg, Ed. by Thomas WRIGHT, London 1863
(Rerum Britannicarum Medii Aevi Scriptores or Chronicles and Memorials of Great Britain and Ireland during the
Middle Ages), s. 101.