DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Jurkowlaniec, Tadeusz: Strusie jaja w Prusach: z badań nad średniowieczną ikonografią maryjną =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0026
20
TADEUSZ JURKOWLANIEC
7 7. C/?eń??7?0, ^ĆZZI
/jw. ITzzzTóowz/ycAz
P Afrz/i/. Zwou/z/Tr /7y.
Pot. ZrcAzwMw PS* P34A/
HhzWZ<2W<2 (TP2&?)
okazały się daremne. Max Gołdstaub, który przed przeszło wiekiem prowadził (do dziś
bodaj najrozleglejsze) studia nad średniowiecznymi opisami narodzin północnoafrykańskich
niełotów, przypuszczał, że ta wersja opowieści o ich wylęganiu się jest pochodzenia
arabskiego, a na Zachód została przeniesiona i rozpowszechniona przez uczonych żydow-
skich i poetów prowansalskicłdh
Z niezwykłymi okolicznościami narodzin strusi łączy się zwyczaj wieszania strusich
jaj w kościołach. Ponieważ w powszechnym przekonaniu struś wypatrywał na niebie Ple-
jad, aby złożyć jaja we właściwym terminie, to według późnej, tak zwanej bizantyńskiej
redakcji eksponowano je w świątyniach, „aby służyły nam za przykład. Kiedy
bowiem modlimy się winniśmy kierować oczy ku Bogu, ponieważ On odpuszcza nam
nasze grzechy'"^. Wilhelm Durandus (1230/1231-1296) nieco inaczej objaśniał sens wie-
szania strusich jaj w kościołach. Po pierwsze, jako kurioza, mają one przyciągać ludzi do
domu bożego. W myśl zasad sztucznej pamięci, będącej częścią retoryki nauczanej
w ramach trywium, struś jest wstrząsającym obrazem zagubionego grzesznika. Ptaki te,
zapominalskie z natury, oddalają się od złożonych jaj. Podejmują jednak swoje obowiąz-
ki, gdy wzejdzie Gwiazda Wieczorna, czyli Wenus. Wracają wówczas (pod wieczór) do
gniazda i „wysiadują" wzrokiem. Tak samo ludziom zapominającym o swoich powinno-
ściach potrzebne jest światło boskie, łaska Ducha Świętego, którą najłatwiej uzyskać przez
^ Max GOŁDSTAUB, „Physiologus Fabeleien tiber das Briiten des Vogels Strat#' [w:]
V<?Azz'gVg/i GŁÓMWagg aUzgeAracAf w?? Per/mer GarGAcAtz/Z/Mr óprncAen, Braun-
schweig 1905, s. 153-190. Zob. też: HENKEL, GfMtAŁzt ZMW PAy^zo/ogzM ... jak przyp. 38, przyp. 103 na s. 199.
^ PAWcdogny ..., jak przyp. 39, s. 102 [54]. Zob. też: HENKEL, ÓA/tAŁn zn/z? PAy^Zo/ogns'... jak przyp. 38, s. 103 [20],
105-106; wg niemieckiej (bawarskiej) wersji Dz/o/ogM^zz - Melk, Stiftsbibliothek, Co&AzHGAcenyA 867 (18 A 20),
pocz. XV w. - struś porzuca złożone jaja i w związku z tym legendarnym obyczajem symbolizuje niedbałych prałatów
(„sawmigen prelaten"), zapominających o powierzonych ich opiece maluczkich.
TADEUSZ JURKOWLANIEC
7 7. C/?eń??7?0, ^ĆZZI
/jw. ITzzzTóowz/ycAz
P Afrz/i/. Zwou/z/Tr /7y.
Pot. ZrcAzwMw PS* P34A/
HhzWZ<2W<2 (TP2&?)
okazały się daremne. Max Gołdstaub, który przed przeszło wiekiem prowadził (do dziś
bodaj najrozleglejsze) studia nad średniowiecznymi opisami narodzin północnoafrykańskich
niełotów, przypuszczał, że ta wersja opowieści o ich wylęganiu się jest pochodzenia
arabskiego, a na Zachód została przeniesiona i rozpowszechniona przez uczonych żydow-
skich i poetów prowansalskicłdh
Z niezwykłymi okolicznościami narodzin strusi łączy się zwyczaj wieszania strusich
jaj w kościołach. Ponieważ w powszechnym przekonaniu struś wypatrywał na niebie Ple-
jad, aby złożyć jaja we właściwym terminie, to według późnej, tak zwanej bizantyńskiej
redakcji eksponowano je w świątyniach, „aby służyły nam za przykład. Kiedy
bowiem modlimy się winniśmy kierować oczy ku Bogu, ponieważ On odpuszcza nam
nasze grzechy'"^. Wilhelm Durandus (1230/1231-1296) nieco inaczej objaśniał sens wie-
szania strusich jaj w kościołach. Po pierwsze, jako kurioza, mają one przyciągać ludzi do
domu bożego. W myśl zasad sztucznej pamięci, będącej częścią retoryki nauczanej
w ramach trywium, struś jest wstrząsającym obrazem zagubionego grzesznika. Ptaki te,
zapominalskie z natury, oddalają się od złożonych jaj. Podejmują jednak swoje obowiąz-
ki, gdy wzejdzie Gwiazda Wieczorna, czyli Wenus. Wracają wówczas (pod wieczór) do
gniazda i „wysiadują" wzrokiem. Tak samo ludziom zapominającym o swoich powinno-
ściach potrzebne jest światło boskie, łaska Ducha Świętego, którą najłatwiej uzyskać przez
^ Max GOŁDSTAUB, „Physiologus Fabeleien tiber das Briiten des Vogels Strat#' [w:]
V<?Azz'gVg/i GŁÓMWagg aUzgeAracAf w?? Per/mer GarGAcAtz/Z/Mr óprncAen, Braun-
schweig 1905, s. 153-190. Zob. też: HENKEL, GfMtAŁzt ZMW PAy^zo/ogzM ... jak przyp. 38, przyp. 103 na s. 199.
^ PAWcdogny ..., jak przyp. 39, s. 102 [54]. Zob. też: HENKEL, ÓA/tAŁn zn/z? PAy^Zo/ogns'... jak przyp. 38, s. 103 [20],
105-106; wg niemieckiej (bawarskiej) wersji Dz/o/ogM^zz - Melk, Stiftsbibliothek, Co&AzHGAcenyA 867 (18 A 20),
pocz. XV w. - struś porzuca złożone jaja i w związku z tym legendarnym obyczajem symbolizuje niedbałych prałatów
(„sawmigen prelaten"), zapominających o powierzonych ich opiece maluczkich.