DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Ajewski, Konrad: Denon a Polska i Polacy: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0129
DENON A POLSKA I POLACY
123
/ormu/ttOACtom wymuguttym grzgzyrzcytNy. ProAzęPćmu, /WtztY /7udco by /uAkuwm
wydu/ AfOAOwtty rozkuz dyr^łc/t cArte/ w Afc/ygucg, ^ yrzgpMAcdu /Y wońto zurówrzo ydk
z 3 AkrzytttY, o k^drycń 6y7u mowcdJ Jednocześnie tego samego dnia Denon wysłał list do
firmy przewozowej braci Kertell w którym informował o zaistniałej sytuacji pisząc dcmo-
Azę Pcuttt, że zgonie z Jego oAżrzeźemem, k^óre otrzimtuWm w /fście z 72 [sierpnia 1807
r.], go/eeę Pczrttt dyrektorowi gerero/rerm komo/y ce/re/, oky grze.szkody związore z wy-
yyikq do Po ryżo tyek trzeck Akrzyó przeA/ooyck z (7dods'ko zoA^uTy OAOoięte^^.
Po przewiezieniu do Paryża, dzieło Memlinga, pokazywane było na zorganizowanej
w rocznicę zwycięstwa pod Jeną, 14 października 1807 r., wystawie, w częściowo już
gotowej galerii Luwru. Z pozyskanych przez Denona w Niemczech i Prusach dzieł sztuki,
paryżanom pokazano wówczas 368 obiektów, przy czym gdański tryptyk wzbudził nie-
kłamany podziw artystów, uczonych i miłośników sztuki. Naprędce sporządzono też
i wydrukowano katalog zatytułowany Tdrret de.s' AfuttmA, kusżeA, kuAre/ie/ż, peirtureA, deA-
AinA etc. con^utA/mm /u Grunde Jr^nee dunA u^^eeA JÓOd-żóW, gdzie opisano 710 obiek-
tów i załączono rysunki 33 dzieł sztuki^. Gdański tryptyk zapisano w tym katalogu pod
nr 563, a w katalogu z 1814 r. pod numerem 503, w obu jako dzieło Jana van Eycka, choć
wielu ówczesnych specjalistów chciało go przypisać Albertowi van OuwaterowfA Ma-
rie-Henri Beyle znany bardziej jako Stendhal, który zresztą także uczestniczył w akcji
rabunkowej dzieł sztuki prowadzonej przez Napoleona, wyraził się o dziele lekceważąco
uznając je za tmg crodte de / eco/e udemcmdg, czyli ńońomuz AzkoTy niemieckie/^. Inne
uczucia względem tego arcydzieła objawiali niemieccy patrioci, turyści zwiedzający
w tym czasie Luwr. Portrecistka Helmina von Chezy, przebywająca w Paryżu w towarzy-
stwie malarza romantycznego Ferdinanda 01iviera i jego syna Heinricha odnotowała
w swych wspomnieniach głębokie wzruszenie Niemców, kiedy w Muzeum Napoleona
stanęli przed &/dew (Atutecznym, w słowach Aerdinundyukeite mityenckten Angen, Aeine
miikAum zerdriickten TTmdnen gu/ten dem dunke un DeutAckiund, der dnkei dem dnk/ick
deA u/ten AdeiAterwerks'
Koncentrując się na działalności Denona w zajmującym nas okresie trzeba nadmienić,
że po klęsce Prusaków w 1806 r. i tzw. pierwszej wojnie polskiej tj. kampanii w latach
^ Ibid., s. 435, list 1158, Denon do Collina [b.m.n] 17 sierpnia 1807 r.
^ Ibid., s. 435, list 1159, Dyrektor generalny muzeum Napoleona Denon do braci Kertell, [b.m.n.] 17 sierpnia 1807 r.
^ WESCHER, op. cit., s. 107-108. Katalog ten nie podawał jednak danych tyczących pochodzenia poszczególnych
dzieł sztuki.
4^ Za: Michał WALICKI, Ońrazy 6/isłz'e i Ja/ełte, Warszawa 1963, s. 249 i 252; id., //ans MenJzng. AqJ Ostateczny,
Warszawa 1973, s. 11-14; BIAŁOSTOCKI „Sąd Ostateczny...", s. 13. Po raz pierwszy tryptyk przypisał Memlingowi
w 1843 r. niemiecki historyk sztuki Heinrich Gustav Hotho zob. Heinrich Gustaw HOTHO [w:] Gesc/ztc/zte Jer JezJ-
scńen anJ nzeJer/anJzscńen Ma/erez, Berlin 1843, t. 2, s. 128, 131-133. Jednak do tej pory w licznych monografiach
tego artysty nie wyłoniła się atrybucja mogąca uchodzić za pewnik. Ostatnio profesor histońi sztuki Akademii Sztuk
Pięknych w Warszawie Przemysław Trzeciak postawił znak zapytania co do autorstwa tryptyku i w swojej wydanej
w 1990 r. techniką powielaczową pracy operował tytułem 7ryytyA 3qJa Ostatecznego z CJańsła. O różnych próbach
atrybucji gdańskiego tryptyku zob. ostatnio Stanisław K. STOPCZYK, „Habent Sua Fata Icones. Tryptyk Sądu Osta-
tecznego z Gdańska", Art & /łasiness, nr 1-2, 1993, s. 62-63.
46 STENDHAL, Des Je ZZeyJn, Mozart et Metastase, Paris 1814, przedruk (id., (Zńzrres conz/Jetes, t. 1, Paris 1951,
s. 59.)
4** Helmina von CHEZY, Lwergessenes. Den/warJtg^etten aas Jenz Teńen von Z/e/nztna von CAezy, Lepzig 1858, t. 1,
s. 351.
123
/ormu/ttOACtom wymuguttym grzgzyrzcytNy. ProAzęPćmu, /WtztY /7udco by /uAkuwm
wydu/ AfOAOwtty rozkuz dyr^łc/t cArte/ w Afc/ygucg, ^ yrzgpMAcdu /Y wońto zurówrzo ydk
z 3 AkrzytttY, o k^drycń 6y7u mowcdJ Jednocześnie tego samego dnia Denon wysłał list do
firmy przewozowej braci Kertell w którym informował o zaistniałej sytuacji pisząc dcmo-
Azę Pcuttt, że zgonie z Jego oAżrzeźemem, k^óre otrzimtuWm w /fście z 72 [sierpnia 1807
r.], go/eeę Pczrttt dyrektorowi gerero/rerm komo/y ce/re/, oky grze.szkody związore z wy-
yyikq do Po ryżo tyek trzeck Akrzyó przeA/ooyck z (7dods'ko zoA^uTy OAOoięte^^.
Po przewiezieniu do Paryża, dzieło Memlinga, pokazywane było na zorganizowanej
w rocznicę zwycięstwa pod Jeną, 14 października 1807 r., wystawie, w częściowo już
gotowej galerii Luwru. Z pozyskanych przez Denona w Niemczech i Prusach dzieł sztuki,
paryżanom pokazano wówczas 368 obiektów, przy czym gdański tryptyk wzbudził nie-
kłamany podziw artystów, uczonych i miłośników sztuki. Naprędce sporządzono też
i wydrukowano katalog zatytułowany Tdrret de.s' AfuttmA, kusżeA, kuAre/ie/ż, peirtureA, deA-
AinA etc. con^utA/mm /u Grunde Jr^nee dunA u^^eeA JÓOd-żóW, gdzie opisano 710 obiek-
tów i załączono rysunki 33 dzieł sztuki^. Gdański tryptyk zapisano w tym katalogu pod
nr 563, a w katalogu z 1814 r. pod numerem 503, w obu jako dzieło Jana van Eycka, choć
wielu ówczesnych specjalistów chciało go przypisać Albertowi van OuwaterowfA Ma-
rie-Henri Beyle znany bardziej jako Stendhal, który zresztą także uczestniczył w akcji
rabunkowej dzieł sztuki prowadzonej przez Napoleona, wyraził się o dziele lekceważąco
uznając je za tmg crodte de / eco/e udemcmdg, czyli ńońomuz AzkoTy niemieckie/^. Inne
uczucia względem tego arcydzieła objawiali niemieccy patrioci, turyści zwiedzający
w tym czasie Luwr. Portrecistka Helmina von Chezy, przebywająca w Paryżu w towarzy-
stwie malarza romantycznego Ferdinanda 01iviera i jego syna Heinricha odnotowała
w swych wspomnieniach głębokie wzruszenie Niemców, kiedy w Muzeum Napoleona
stanęli przed &/dew (Atutecznym, w słowach Aerdinundyukeite mityenckten Angen, Aeine
miikAum zerdriickten TTmdnen gu/ten dem dunke un DeutAckiund, der dnkei dem dnk/ick
deA u/ten AdeiAterwerks'
Koncentrując się na działalności Denona w zajmującym nas okresie trzeba nadmienić,
że po klęsce Prusaków w 1806 r. i tzw. pierwszej wojnie polskiej tj. kampanii w latach
^ Ibid., s. 435, list 1158, Denon do Collina [b.m.n] 17 sierpnia 1807 r.
^ Ibid., s. 435, list 1159, Dyrektor generalny muzeum Napoleona Denon do braci Kertell, [b.m.n.] 17 sierpnia 1807 r.
^ WESCHER, op. cit., s. 107-108. Katalog ten nie podawał jednak danych tyczących pochodzenia poszczególnych
dzieł sztuki.
4^ Za: Michał WALICKI, Ońrazy 6/isłz'e i Ja/ełte, Warszawa 1963, s. 249 i 252; id., //ans MenJzng. AqJ Ostateczny,
Warszawa 1973, s. 11-14; BIAŁOSTOCKI „Sąd Ostateczny...", s. 13. Po raz pierwszy tryptyk przypisał Memlingowi
w 1843 r. niemiecki historyk sztuki Heinrich Gustav Hotho zob. Heinrich Gustaw HOTHO [w:] Gesc/ztc/zte Jer JezJ-
scńen anJ nzeJer/anJzscńen Ma/erez, Berlin 1843, t. 2, s. 128, 131-133. Jednak do tej pory w licznych monografiach
tego artysty nie wyłoniła się atrybucja mogąca uchodzić za pewnik. Ostatnio profesor histońi sztuki Akademii Sztuk
Pięknych w Warszawie Przemysław Trzeciak postawił znak zapytania co do autorstwa tryptyku i w swojej wydanej
w 1990 r. techniką powielaczową pracy operował tytułem 7ryytyA 3qJa Ostatecznego z CJańsła. O różnych próbach
atrybucji gdańskiego tryptyku zob. ostatnio Stanisław K. STOPCZYK, „Habent Sua Fata Icones. Tryptyk Sądu Osta-
tecznego z Gdańska", Art & /łasiness, nr 1-2, 1993, s. 62-63.
46 STENDHAL, Des Je ZZeyJn, Mozart et Metastase, Paris 1814, przedruk (id., (Zńzrres conz/Jetes, t. 1, Paris 1951,
s. 59.)
4** Helmina von CHEZY, Lwergessenes. Den/warJtg^etten aas Jenz Teńen von Z/e/nztna von CAezy, Lepzig 1858, t. 1,
s. 351.