DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Skibiński, Franciszek: Architekci, budowniczowie, kamieniarze i rzeźbiarze obcego pochodzenia w Gdańsku 1550-1630. Szkic z dziejów migracji artystycznej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0036
34
Franciszek Skibiński
część Małopolski, aż po odległe krańce Litwy106. Ważną rolę odegrała tu pracownia Abra-
hama van den Blocke, który przejął gros produkcji artystycznej po wycofaniu się Willema
van den Blocke z czynnego przewodzenia warsztatowi, co nastąpiło ok. 1600 r., w chwili
uzyskania samodzielności przez Abrahama107. Z warsztatem młodszego członka klanu
van den Blocke wiązanych jest szereg ważnych dzieł rzeźbiarskich, które trafiły w głąb
Rzeczpospolitej w 1. ćwierci XVII stulecia, takich jak mauzoleum Oleśnickich na Świę-
tym Krzyżu, ołtarz główny kościoła jezuitów w Warszawie, pomniki grobowe arcybisku-
pa Henryka Firleja i biskupa Jerzego Zamoyskiego, czy też figura nagrobna arcybiskupa
Wojciecha Baranowskiego108. Znaczenie Gdańska utrzymywało sięjeszcze w drugiej po-
łowie stulecia, o czym świadczy m.in. pomnik arcybiskupa Andrzeja Olszowskiego
w Gnieźnie, wykonany ok. 1678 r. w warsztacie czołowego ówczesnego gdańskiego rzeź-
biarza, Hansa Michaela Gockhellera109.
Podsumowując, dzięki takim czynnikomjak dogodna lokalizacja, warunki ekonomicz-
ne, możliwości oferowane przez miejscowy rynek oraz postawa władz miasta kontrolują-
cych miejscowy cech, w 2. połowie XVI i na początku kolejnego stulecia Gdańsk
przyciągał bardzo wielu architektów, budowniczych, kamieniarzy i rzeźbiarzy. Przybywa-
li oni zarówno z miejsc leżących w pobliżu bałtyckiego portu, jak i spoza regionu, w tym
szczególnie z Niderlandów oraz z terenów dzisiejszych północnych i środkowo-wschod-
nich, a nawet południowych Niemiec. Byli oni częścią złożonej sieci, tworzonej przez
budowniczych, artystów i rzemieślników czynnych w różnych ośrodkach, a nawet róż-
nych regionach ówczesnej Europy. Wielu spośród osiadłych w Gdańsku architektów, arty-
stów i rzemieślników łączyły różnorodne zawodowe i prywatne powiązania, sięgające
czasem miejsc ich pochodzenia bądź tych ośrodków, w których czynni byli przed przyby-
ciem do Gdańska. Osiedlając się w mieście, wchodzili oni w dalsze interakcje, zarówno
na polu zawodowym, jak i prywatnym. Obecność artystów i architektów z różnych stron
Europy odegrała doniosłą rolę w kształtowaniu sztuki i architektury nowożytnego Gdań-
ska. Czynnikami, które w szczególny sposób stymulowały wymianę, była organizacja pra-
cy oraz warsztatu, która wymuszała współpracę zarówno w ramach jednej pracowni, jak
i pomiędzy nimi, a także społeczne uwarunkowania członkostwa w cechu i, szerzej, przy-
należność do społeczności miejskiej. Współpracę taką stymulowały duże przedsięwzięcia
budowlane, a także inne prace wykonywane na zlecenie władz. Sprzyjające warunki ze-
wnętrzne oraz dobre wyszkolenie, organizacja pracy i ambicja pozwoliły osiadłym
w Gdańsku artystom i budowniczym osiągnąć znaczącą pozycję na rynku, czyniąc z mia-
sta jedno z najważniejszych centrów artystycznych regionu.
106 Zob. WARDZYŃSKI, „Marmury...", passim.
107 SKIBIŃSKI, „Warsztat...", s. 87-88.
108 HORNUNG, op. cit.; WARDZYŃSKI, „Marmury..."; Michał WARDZYŃSKI, „Marmury i wapienie mozańskie,
alabaster angielski oraz importy gdańskie w małej architekturze oraz plastyce sakralnej i sepulkralnej 1. poł. XVII w.
w Warszawie", [w:] Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., red. Zbigniew MICHALCZYK, Andrzej PIEŃKOS,
Michał WARDZYŃSKI, Warszawa 2010, s. 46-49.
109 Kevin KANDT, „A Recently Discovered Archival Source for the Epitaph of Sambor II and Mestwin II at Pelplin
Cathedral and the Some Unknown Biographical Notes on Andreas Schluter the Elder", Barok. Historia - Literatura -
Sztuka, VIII/2, (2001), s. 52.
Franciszek Skibiński
część Małopolski, aż po odległe krańce Litwy106. Ważną rolę odegrała tu pracownia Abra-
hama van den Blocke, który przejął gros produkcji artystycznej po wycofaniu się Willema
van den Blocke z czynnego przewodzenia warsztatowi, co nastąpiło ok. 1600 r., w chwili
uzyskania samodzielności przez Abrahama107. Z warsztatem młodszego członka klanu
van den Blocke wiązanych jest szereg ważnych dzieł rzeźbiarskich, które trafiły w głąb
Rzeczpospolitej w 1. ćwierci XVII stulecia, takich jak mauzoleum Oleśnickich na Świę-
tym Krzyżu, ołtarz główny kościoła jezuitów w Warszawie, pomniki grobowe arcybisku-
pa Henryka Firleja i biskupa Jerzego Zamoyskiego, czy też figura nagrobna arcybiskupa
Wojciecha Baranowskiego108. Znaczenie Gdańska utrzymywało sięjeszcze w drugiej po-
łowie stulecia, o czym świadczy m.in. pomnik arcybiskupa Andrzeja Olszowskiego
w Gnieźnie, wykonany ok. 1678 r. w warsztacie czołowego ówczesnego gdańskiego rzeź-
biarza, Hansa Michaela Gockhellera109.
Podsumowując, dzięki takim czynnikomjak dogodna lokalizacja, warunki ekonomicz-
ne, możliwości oferowane przez miejscowy rynek oraz postawa władz miasta kontrolują-
cych miejscowy cech, w 2. połowie XVI i na początku kolejnego stulecia Gdańsk
przyciągał bardzo wielu architektów, budowniczych, kamieniarzy i rzeźbiarzy. Przybywa-
li oni zarówno z miejsc leżących w pobliżu bałtyckiego portu, jak i spoza regionu, w tym
szczególnie z Niderlandów oraz z terenów dzisiejszych północnych i środkowo-wschod-
nich, a nawet południowych Niemiec. Byli oni częścią złożonej sieci, tworzonej przez
budowniczych, artystów i rzemieślników czynnych w różnych ośrodkach, a nawet róż-
nych regionach ówczesnej Europy. Wielu spośród osiadłych w Gdańsku architektów, arty-
stów i rzemieślników łączyły różnorodne zawodowe i prywatne powiązania, sięgające
czasem miejsc ich pochodzenia bądź tych ośrodków, w których czynni byli przed przyby-
ciem do Gdańska. Osiedlając się w mieście, wchodzili oni w dalsze interakcje, zarówno
na polu zawodowym, jak i prywatnym. Obecność artystów i architektów z różnych stron
Europy odegrała doniosłą rolę w kształtowaniu sztuki i architektury nowożytnego Gdań-
ska. Czynnikami, które w szczególny sposób stymulowały wymianę, była organizacja pra-
cy oraz warsztatu, która wymuszała współpracę zarówno w ramach jednej pracowni, jak
i pomiędzy nimi, a także społeczne uwarunkowania członkostwa w cechu i, szerzej, przy-
należność do społeczności miejskiej. Współpracę taką stymulowały duże przedsięwzięcia
budowlane, a także inne prace wykonywane na zlecenie władz. Sprzyjające warunki ze-
wnętrzne oraz dobre wyszkolenie, organizacja pracy i ambicja pozwoliły osiadłym
w Gdańsku artystom i budowniczym osiągnąć znaczącą pozycję na rynku, czyniąc z mia-
sta jedno z najważniejszych centrów artystycznych regionu.
106 Zob. WARDZYŃSKI, „Marmury...", passim.
107 SKIBIŃSKI, „Warsztat...", s. 87-88.
108 HORNUNG, op. cit.; WARDZYŃSKI, „Marmury..."; Michał WARDZYŃSKI, „Marmury i wapienie mozańskie,
alabaster angielski oraz importy gdańskie w małej architekturze oraz plastyce sakralnej i sepulkralnej 1. poł. XVII w.
w Warszawie", [w:] Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., red. Zbigniew MICHALCZYK, Andrzej PIEŃKOS,
Michał WARDZYŃSKI, Warszawa 2010, s. 46-49.
109 Kevin KANDT, „A Recently Discovered Archival Source for the Epitaph of Sambor II and Mestwin II at Pelplin
Cathedral and the Some Unknown Biographical Notes on Andreas Schluter the Elder", Barok. Historia - Literatura -
Sztuka, VIII/2, (2001), s. 52.