DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Jankowski, Aleksander: Nowe perspektywy badań zabytkowej architektury drewnianej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0341
Nowe perspektywy badań zabytkowej architektury drewnianej
335
10. Pilica, bóżnica w typie quasi-przyslupa, XVII w. (?).
Repr. wg Maria i Kazimierz Piechotkowie, Bramy nieba: bożnice drewniane na ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej, Warszawa 1996
z ceglanym wypełnieniem nazywano murem pruskim4^, zaś w wersji łacińskiej - more
pruthenico lub mos pruthenicum49. Zwrot „opasanie na sposób pruski" powszechnie uży-
wano już w połowie XVII w., o czym przekonuje anonimowy autor Krotkiej Nauki Bu-
downiczej... podług Nieba y zwyczaiu Polskiego, pisząc „o opasaniu zrównanym po
prusku cegłą"50. Z kolei sformułowanie „w reglówkę" oznacza szkielet bez wypełnie-
nia51, który mógł być „tarcicami obity", czyli oszalowany.
Zdwojona konstrukcja ścian nie była zarezerwowana wyłącznie dla architektury sa-
kralnej. Stosowano ją w bardzo różnych funkcjonalnie założeniach: siedzibach pańskich,
spichlerzach, młynach, chałupach i stodołach. Jej walory architektoniczne podnosi wspo-
48 Takie znaczenie pojęcia „mur pruski" podaje już: Zygmunt GLOGER, Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa
w dawnej Polsce, t. I, Warszawa 1907, s. 107.
49 Terminem more pruthenico posługuje się także Jan KORYTKOWSKI, Brevis descriptio historico-geographica ecc-
lesiarum archidioecesis gnesnensis et posnaniensis. Archidioecesis Gnesnensis, I, Gnesnae 1888, passim; id., Brevis
descriptio historico-geographica ecclesiarum archidioecesis gnesnensis et posnaniensis. Archidioecesis Posnaniensis,
II, Gnesnae 1888, passim; termin w odmianie mos pruthenicum stosowano na określenie konstrukcji szkieletowej (ry-
glowej) co najmniej od XVII w.; por. Gerard CIOŁEK, „Wpływ środowiska geograficznego na formy osadnictwa
i budownictwa wiejskiego w Polsce", Lud, XXXIX: 1948-1951, Kraków-Warszawa 1952, s. 246.
50 Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego (wyd. I: Krotka Nauka
Budownicza Dworow, Pałacow, Zamkow podług Nieba y zwyczaiu Polskiego, Kraków 1659), opr. Adam MIŁOBĘDZ-
KI, Wrocław 1957, s. 14.
51 GLOGER, op. cit., s. 107.
335
10. Pilica, bóżnica w typie quasi-przyslupa, XVII w. (?).
Repr. wg Maria i Kazimierz Piechotkowie, Bramy nieba: bożnice drewniane na ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej, Warszawa 1996
z ceglanym wypełnieniem nazywano murem pruskim4^, zaś w wersji łacińskiej - more
pruthenico lub mos pruthenicum49. Zwrot „opasanie na sposób pruski" powszechnie uży-
wano już w połowie XVII w., o czym przekonuje anonimowy autor Krotkiej Nauki Bu-
downiczej... podług Nieba y zwyczaiu Polskiego, pisząc „o opasaniu zrównanym po
prusku cegłą"50. Z kolei sformułowanie „w reglówkę" oznacza szkielet bez wypełnie-
nia51, który mógł być „tarcicami obity", czyli oszalowany.
Zdwojona konstrukcja ścian nie była zarezerwowana wyłącznie dla architektury sa-
kralnej. Stosowano ją w bardzo różnych funkcjonalnie założeniach: siedzibach pańskich,
spichlerzach, młynach, chałupach i stodołach. Jej walory architektoniczne podnosi wspo-
48 Takie znaczenie pojęcia „mur pruski" podaje już: Zygmunt GLOGER, Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa
w dawnej Polsce, t. I, Warszawa 1907, s. 107.
49 Terminem more pruthenico posługuje się także Jan KORYTKOWSKI, Brevis descriptio historico-geographica ecc-
lesiarum archidioecesis gnesnensis et posnaniensis. Archidioecesis Gnesnensis, I, Gnesnae 1888, passim; id., Brevis
descriptio historico-geographica ecclesiarum archidioecesis gnesnensis et posnaniensis. Archidioecesis Posnaniensis,
II, Gnesnae 1888, passim; termin w odmianie mos pruthenicum stosowano na określenie konstrukcji szkieletowej (ry-
glowej) co najmniej od XVII w.; por. Gerard CIOŁEK, „Wpływ środowiska geograficznego na formy osadnictwa
i budownictwa wiejskiego w Polsce", Lud, XXXIX: 1948-1951, Kraków-Warszawa 1952, s. 246.
50 Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego (wyd. I: Krotka Nauka
Budownicza Dworow, Pałacow, Zamkow podług Nieba y zwyczaiu Polskiego, Kraków 1659), opr. Adam MIŁOBĘDZ-
KI, Wrocław 1957, s. 14.
51 GLOGER, op. cit., s. 107.