DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16956#0221
CALATIA^
AL ATI A.quam nunc Caiaziam Italorum vulgus appellat,antiqua vrbs eft Campa"
nix Felicis,prope Vulturnum amnem.Capua VIII.Neapoli verd XXIV.italicis mil-
iiaribusdiftans.
Fuit olim Municipiu, vt patet ex pulcherrimainfcriptione.qux legiturin vetufto
lapide in foro ipfius Ciuitatis, & ex hiftoricis etiam quam plurimis,qui narrantAttu
lium Calatinum fun&ti effe Di&atura fupremoapud Romanos magiftratu,quo no
potuiffet fungi.nifiMuniceps fuiffet,cum Municipes tantum Vrbis Romane; numeru
participes olim fierent.
Eam fuiffe prxcipuam Campanix Ciuitare.paret ex Polybio,qui lib 3 enumerans
caufas aduentus Annibalis inCampaniam.hanc quoque addit,vt potirctur fciiicet,nobihbus ciuitatibus,Ca-
pua ,Atella,&Calatia.
DeCapua,Atella,&Calatia,habeturfrequensmentioapudLiuiumv&Plutarchumin Annibale.
Cicero(hcetP.Manutiusperpcram,quodpaccfuadi&umfit, accontra vetcrum exemplariumomnium
autoritatem locum illum corruperir,prout etiam Virus Amerpachius & VicTotius.qui pro Calarinum Cala-
£tinum,velGalathinumlcgunt)meminirlib.i3.Epiftolarum, quxfamiliaresvocantur, deHippia Philoxcni
fllioCalitino,hofpite&necciTariofuo,&delegibusCal>3!rinorum,quibus vetabatur, ncquidquam publicu,
nifi publico nominc poffideretur. Ex qua Ciceronis tpiitola etiam apparer Calatiam Municipiu fuiflc,cum
cam fuas legcs habcre dicar.quod proprium Municipiorum erat. Colonixnamq, & cxterxCiuitates.populi
Romani legibus aftringebantur.
MeminitetiamCicerohuiusCiuitatislibro 16 ad Atricum, Epiftola vn.hisverbis(quxlibetadfcribere
ciim exillis videre fir,quanti O&auianus illam Ciuitate fccerit)Kal. vefperi litterx mihi ab O&auiano reddi-
tx funt.Magna molitur.veteranos quique Cafilini,& Calatix f unt.perduxitad fuam fententiam.
ldem deniqucCicero, ciimin Rullumorarercaufam, & de Capux exccllentia verbafaceret, Calatiam
quoque inter prxcipuas Campanix vrbcs com memorar,his verbis Romam in montibus pofitam, & conual-
libus.ccenaculisfublatam atque fufpenfam,n6optimisvijs,anguftiffimisfemitis,prxfuacapua, planiffimo
in loco explicara,ac pr? illis femiris irridebun t,atque contemncnt.agros vero, Varicanum,& Pupinium cum
fuisoptimis.atq; vberib. campis conferendos fcilicet non purabunt, oppidorum aut finirimorum illam co-
piamcumhacperrifum.acpcr iorumcontemnenr:Labicos,Fidenas, Colatiam, ipfum hcrcleLanuuium,
Ariciam,Tufculum,cumCalibus,Theano,NeapoIi,Pureolis,Cumis,Pompeijs,Nuceria comparabunt.
Extat adhuc magna pars veterum murorum, qui fuerant tantum ex quadratis lapidibus finecalce,aliove
gcnere feruminationis ftrutTi,prxfefercntcs haud paruam Vrbis elegantiam.
Antonius SanfeliciusMonachus.eleganti deCampanialibello,Montanaeft,inquit,Calatia,fupra quam,
fcorfum tamen.ingens quadrato faxo furgir opus,quod rupis faciem oculisoffert, ferruminato nexu lapidi-
bus apte inter fe cohxrcntib.Hxc fuiffe antiqtn oppidi mcenia funt qui dicant.quos.ego non fequor,opinor-
quc ciues per ea tempora habitaffe vbi adhuc habitant. A rgumento mihi eft perennis aqua influens fubrerra-
ranco riuo in cifternam veterem.quxinoppidicft vmbilico,ipfaqucaquaperxftiuosmenfes obinnoxiu fri-
gus ciuibus gratiffima eft.Addo ctiam teftimonium fuperpofitx ibi marmorex tabellx, in qua hoc incifum
cft Epigramma.
M. GA VIVS TF,
QVISELLIVS QF.
GALLVS
DVOVIR QVINQ^
CREPtDlNES CIRC
FORVM SPF.
Siergoheicerat forum, continuo&oppidumjnunquamforomcenibuscxclufo. Habent hicollesoleta
diftinftaoleaftris,quorum baccx non carne,i'ed liquoris dulcedine commendantur.
Hxc Cifterna,cuiusau&orhic meminitetiamnum Calatinis commodeinferuit. In foroenimCiuitatis,
infignis eft puteus,qui conftat magno fubterraneo edificio in tres partes diuifo,mirabili artificio fa&us.Nam
cumintrinfecusnonfolumfinguliparictes,&camerx fintfohdomarmoremuniti, verum etiamipfumpa-
uimentum adeovtaquis fcatere pcenitus non poffit, tamcnperpetuoabundataquis, mirantibuscun&is.ne-
minc caufam abundantix aquarum adhuc fciente, lieet vulgus illorum hominum,pro vniufcuiusque captu
varia iudicia ferant.
Sunt multa in ea vrbc antiquitatis monumenta,& veteres infcriptiones,quas omnes hic intexere,vna hec
pagina non tolcrat.lllud tamcn filentioprxterire non poffum.quod etiamnum in ipfo foro Ciuitatisexftet
fimulachrumlapideum Priapi,paucosanreannosinruderib. antiquiffimi tcmpli Venetis Felicis repertum,
Qualc fimulachrum neque in antiquitatibusquotquotRomxfunt, ncque in alia vlla vrbc, quodfciamre-
perirur.
FuitCalatiainprimis ipfiscrefcentisEcclefixtemporibusEpifcopatns tituloinfignita, vtpatet expubli-
cis tabulis.ab vfque Anno humanx falutis c cc.confe&is, vbi mentio habetur Epifcoparus Calatini.
Fuerunt inter illius vrbis Epifcoposduo fanfti viri pietate&miraculisclari.S Ferdinadus fcilicet, &S. Stc-
phanus. Ferdinandusquiiam dudumanreStephanum illam Ecclefiam rexir,Hifpanusexregali Aragonix
profapia fuiffetraditur, quotemporeclaruerit ignoratur. Eiuscorpus feruaturintemplc fuonomini dica-
to.inoppido Albiniano Calatinx Dicecefis. Srephanus. Italusfuit, claruittempore Landulphi principisCa-
pux,cuiuscorpusferuaturin ipfo Fpifcopali remplo,fuo nominidicato Eiusfeftadiescekbratur iV. Kalco,
Nouemb qua etiam populo oitenditur iilius digitus,qui eftadhuc integra carne.
Ecele-
61
AL ATI A.quam nunc Caiaziam Italorum vulgus appellat,antiqua vrbs eft Campa"
nix Felicis,prope Vulturnum amnem.Capua VIII.Neapoli verd XXIV.italicis mil-
iiaribusdiftans.
Fuit olim Municipiu, vt patet ex pulcherrimainfcriptione.qux legiturin vetufto
lapide in foro ipfius Ciuitatis, & ex hiftoricis etiam quam plurimis,qui narrantAttu
lium Calatinum fun&ti effe Di&atura fupremoapud Romanos magiftratu,quo no
potuiffet fungi.nifiMuniceps fuiffet,cum Municipes tantum Vrbis Romane; numeru
participes olim fierent.
Eam fuiffe prxcipuam Campanix Ciuitare.paret ex Polybio,qui lib 3 enumerans
caufas aduentus Annibalis inCampaniam.hanc quoque addit,vt potirctur fciiicet,nobihbus ciuitatibus,Ca-
pua ,Atella,&Calatia.
DeCapua,Atella,&Calatia,habeturfrequensmentioapudLiuiumv&Plutarchumin Annibale.
Cicero(hcetP.Manutiusperpcram,quodpaccfuadi&umfit, accontra vetcrum exemplariumomnium
autoritatem locum illum corruperir,prout etiam Virus Amerpachius & VicTotius.qui pro Calarinum Cala-
£tinum,velGalathinumlcgunt)meminirlib.i3.Epiftolarum, quxfamiliaresvocantur, deHippia Philoxcni
fllioCalitino,hofpite&necciTariofuo,&delegibusCal>3!rinorum,quibus vetabatur, ncquidquam publicu,
nifi publico nominc poffideretur. Ex qua Ciceronis tpiitola etiam apparer Calatiam Municipiu fuiflc,cum
cam fuas legcs habcre dicar.quod proprium Municipiorum erat. Colonixnamq, & cxterxCiuitates.populi
Romani legibus aftringebantur.
MeminitetiamCicerohuiusCiuitatislibro 16 ad Atricum, Epiftola vn.hisverbis(quxlibetadfcribere
ciim exillis videre fir,quanti O&auianus illam Ciuitate fccerit)Kal. vefperi litterx mihi ab O&auiano reddi-
tx funt.Magna molitur.veteranos quique Cafilini,& Calatix f unt.perduxitad fuam fententiam.
ldem deniqucCicero, ciimin Rullumorarercaufam, & de Capux exccllentia verbafaceret, Calatiam
quoque inter prxcipuas Campanix vrbcs com memorar,his verbis Romam in montibus pofitam, & conual-
libus.ccenaculisfublatam atque fufpenfam,n6optimisvijs,anguftiffimisfemitis,prxfuacapua, planiffimo
in loco explicara,ac pr? illis femiris irridebun t,atque contemncnt.agros vero, Varicanum,& Pupinium cum
fuisoptimis.atq; vberib. campis conferendos fcilicet non purabunt, oppidorum aut finirimorum illam co-
piamcumhacperrifum.acpcr iorumcontemnenr:Labicos,Fidenas, Colatiam, ipfum hcrcleLanuuium,
Ariciam,Tufculum,cumCalibus,Theano,NeapoIi,Pureolis,Cumis,Pompeijs,Nuceria comparabunt.
Extat adhuc magna pars veterum murorum, qui fuerant tantum ex quadratis lapidibus finecalce,aliove
gcnere feruminationis ftrutTi,prxfefercntcs haud paruam Vrbis elegantiam.
Antonius SanfeliciusMonachus.eleganti deCampanialibello,Montanaeft,inquit,Calatia,fupra quam,
fcorfum tamen.ingens quadrato faxo furgir opus,quod rupis faciem oculisoffert, ferruminato nexu lapidi-
bus apte inter fe cohxrcntib.Hxc fuiffe antiqtn oppidi mcenia funt qui dicant.quos.ego non fequor,opinor-
quc ciues per ea tempora habitaffe vbi adhuc habitant. A rgumento mihi eft perennis aqua influens fubrerra-
ranco riuo in cifternam veterem.quxinoppidicft vmbilico,ipfaqucaquaperxftiuosmenfes obinnoxiu fri-
gus ciuibus gratiffima eft.Addo ctiam teftimonium fuperpofitx ibi marmorex tabellx, in qua hoc incifum
cft Epigramma.
M. GA VIVS TF,
QVISELLIVS QF.
GALLVS
DVOVIR QVINQ^
CREPtDlNES CIRC
FORVM SPF.
Siergoheicerat forum, continuo&oppidumjnunquamforomcenibuscxclufo. Habent hicollesoleta
diftinftaoleaftris,quorum baccx non carne,i'ed liquoris dulcedine commendantur.
Hxc Cifterna,cuiusau&orhic meminitetiamnum Calatinis commodeinferuit. In foroenimCiuitatis,
infignis eft puteus,qui conftat magno fubterraneo edificio in tres partes diuifo,mirabili artificio fa&us.Nam
cumintrinfecusnonfolumfinguliparictes,&camerx fintfohdomarmoremuniti, verum etiamipfumpa-
uimentum adeovtaquis fcatere pcenitus non poffit, tamcnperpetuoabundataquis, mirantibuscun&is.ne-
minc caufam abundantix aquarum adhuc fciente, lieet vulgus illorum hominum,pro vniufcuiusque captu
varia iudicia ferant.
Sunt multa in ea vrbc antiquitatis monumenta,& veteres infcriptiones,quas omnes hic intexere,vna hec
pagina non tolcrat.lllud tamcn filentioprxterire non poffum.quod etiamnum in ipfo foro Ciuitatisexftet
fimulachrumlapideum Priapi,paucosanreannosinruderib. antiquiffimi tcmpli Venetis Felicis repertum,
Qualc fimulachrum neque in antiquitatibusquotquotRomxfunt, ncque in alia vlla vrbc, quodfciamre-
perirur.
FuitCalatiainprimis ipfiscrefcentisEcclefixtemporibusEpifcopatns tituloinfignita, vtpatet expubli-
cis tabulis.ab vfque Anno humanx falutis c cc.confe&is, vbi mentio habetur Epifcoparus Calatini.
Fuerunt inter illius vrbis Epifcoposduo fanfti viri pietate&miraculisclari.S Ferdinadus fcilicet, &S. Stc-
phanus. Ferdinandusquiiam dudumanreStephanum illam Ecclefiam rexir,Hifpanusexregali Aragonix
profapia fuiffetraditur, quotemporeclaruerit ignoratur. Eiuscorpus feruaturintemplc fuonomini dica-
to.inoppido Albiniano Calatinx Dicecefis. Srephanus. Italusfuit, claruittempore Landulphi principisCa-
pux,cuiuscorpusferuaturin ipfo Fpifcopali remplo,fuo nominidicato Eiusfeftadiescekbratur iV. Kalco,
Nouemb qua etiam populo oitenditur iilius digitus,qui eftadhuc integra carne.
Ecele-
61