DOI Artikel:
Galicka, Izabella; Sygietyńska-kwoczyńksa, Hanna: "Rękoymie dwie mosiężne" w Miszewie Murowanym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0103
„RĘKOYMIE DWIE..." W MISZEWIE MUROWANYM
99
20. Scena wejścia w posiadanie. Oldenburger Sachsenspiegel 1336. Wg H. R. Hahnlosera
w Szczecinie, datowana na ok. 1344 r. Cechy warsztatu Apengetera, zwłaszcza w formie nozdrzy
i policzków lwich, nosi nie zachowana również antaba z kościoła Św. Jana w Gdańsku (umieszczona
pierwotnie w drzwiach portalu wieży, a później w odrzwiach zakrystii przy pn. nawie). Antaba
w kościele Św. Bartłomieja w Jezioranach w formie głowy psa, wykazująca podobieństwo do antab
z Kołobrzegu i Neu Brandenburg, datowana jest na połowę XIV w. i uważana również za dzieło
Jana Apengetera. Natomiast „lwia" antaba (il. 17). przechowywana obecnie w Muzeum Okręgowym
w Toruniu, a pochodząca z pd. portalu prezbiterium kościoła Św. Jana w Toruniu, wykazuje silne
podobieństwa — mimo pewnych uproszczeń — do antaby z kościoła Św. Krzyża w Rostoku,
pochodzącej z najwcześniejszego okresu twórczości Apengetera.
Trzy antaby sprawione do drzwi głównych oraz do drzwi zakrystii kościoła w Miszewie Muro-
wanym miały spełniać we wnętrzu świątyni rolę dekoracyjną, przydawać jej splendoru, a kto wie,
czy nie nawiązywać charakterem dekoracji do wyglądu odrzwi kaplicy pałacowej w Akwizgranie
(il. 18, 19), czy przynajmniej, niewątpliwie znanych fundatorowi miszewskiemu, Drzwi Gnieźnieńskich.
Wybór antab o formach silnie romanizujących, archaicznych, a więc anachronicznych, mógł być
dokonany ze świadomością tradycji romańskich i dawnej świetności artystycznej kręgu płockiego
w XII i XIII w., a wywiezienie wspaniałych, odlanych w brązie w Magdeburgu drzwi przeznaczonych
dla świątyni, którą zarządzał prepozyt Jakub, mogło być jeszcze wśród ludzi tego czasu odczuwane
jako strata dość „świeżej" daty. Wykształconemu prawnikowi, obytemu już choćby z tytułu swych
funkcji kustosza, a potem godności prepozyta, z cennymi i zabytkowymi obiektami płockiej
katedry i jej skarbca, nieobca też musiała być symbolika zarówno pierścieni, jak i lwów — strażników,
będących uosobieniem mocy, cnoty i czujności, a także pierwotnych, a zamierających już treści
kołatek i antab, z ich utajonymi znaczeniami i prawnymi implikacjami.
Tradycja umieszczania antab na odrzwiach kościelnych przetrwała od schyłku gotyku, z biegiem
99
20. Scena wejścia w posiadanie. Oldenburger Sachsenspiegel 1336. Wg H. R. Hahnlosera
w Szczecinie, datowana na ok. 1344 r. Cechy warsztatu Apengetera, zwłaszcza w formie nozdrzy
i policzków lwich, nosi nie zachowana również antaba z kościoła Św. Jana w Gdańsku (umieszczona
pierwotnie w drzwiach portalu wieży, a później w odrzwiach zakrystii przy pn. nawie). Antaba
w kościele Św. Bartłomieja w Jezioranach w formie głowy psa, wykazująca podobieństwo do antab
z Kołobrzegu i Neu Brandenburg, datowana jest na połowę XIV w. i uważana również za dzieło
Jana Apengetera. Natomiast „lwia" antaba (il. 17). przechowywana obecnie w Muzeum Okręgowym
w Toruniu, a pochodząca z pd. portalu prezbiterium kościoła Św. Jana w Toruniu, wykazuje silne
podobieństwa — mimo pewnych uproszczeń — do antaby z kościoła Św. Krzyża w Rostoku,
pochodzącej z najwcześniejszego okresu twórczości Apengetera.
Trzy antaby sprawione do drzwi głównych oraz do drzwi zakrystii kościoła w Miszewie Muro-
wanym miały spełniać we wnętrzu świątyni rolę dekoracyjną, przydawać jej splendoru, a kto wie,
czy nie nawiązywać charakterem dekoracji do wyglądu odrzwi kaplicy pałacowej w Akwizgranie
(il. 18, 19), czy przynajmniej, niewątpliwie znanych fundatorowi miszewskiemu, Drzwi Gnieźnieńskich.
Wybór antab o formach silnie romanizujących, archaicznych, a więc anachronicznych, mógł być
dokonany ze świadomością tradycji romańskich i dawnej świetności artystycznej kręgu płockiego
w XII i XIII w., a wywiezienie wspaniałych, odlanych w brązie w Magdeburgu drzwi przeznaczonych
dla świątyni, którą zarządzał prepozyt Jakub, mogło być jeszcze wśród ludzi tego czasu odczuwane
jako strata dość „świeżej" daty. Wykształconemu prawnikowi, obytemu już choćby z tytułu swych
funkcji kustosza, a potem godności prepozyta, z cennymi i zabytkowymi obiektami płockiej
katedry i jej skarbca, nieobca też musiała być symbolika zarówno pierścieni, jak i lwów — strażników,
będących uosobieniem mocy, cnoty i czujności, a także pierwotnych, a zamierających już treści
kołatek i antab, z ich utajonymi znaczeniami i prawnymi implikacjami.
Tradycja umieszczania antab na odrzwiach kościelnych przetrwała od schyłku gotyku, z biegiem