DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Wspomnienia pośmiertne
DOI Artikel:Szwankowska, Hanna: Stanisław Żaryn: 5.X.1913-15.VII.1964
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0395
WSPOMNIENIA POŚMIERTNE
5.X.1913 -
STANISŁAW ŻARYN
15.VII.1964
Czas, który minął od przedwczesnej śmierci Sta-
nisława Żaryna unaocznił wyraźniej Jego osobowość,
cechy charakteru, Jego sylwetkę. Całe życie spędził
w Warszawie. Chodził do Szkoły im. Ziemi Mazowiec-
kiej na Klonowej, był zapalonym harcerzem. W 1932 r.
zdał na Wydział Architektury. Na studiach związał
się z Zakładem Architektury Polskiej, kierowanym
przez pirof. Oskara Sosnowskiego. Jak wiele przejął
z jego kierunku — pokazały późniejsze lata. Już na
studiach stwierdza: „moim najwyższym dążeniem jest
praca naukowa, związana z Architekturą i jeśli nadal
warunki mi na to pozwolą, chciałbym się tej pracy
poświęcić”. W 1938 r. kierował obozem pomiarowym
studentów w Ołyce. Oprócz studiów — zajmowały go
liczne obowiązki społeczne, przede wszystkim w Związ-
ku Słuchaczy Architektury, w 1935/36 był jego peł-
nym inicjatywy prezesem. Wrażliwy na piękno i nie-
przeciętny organizator opracował program uroczy-
stości w 10-lecie śmierci Stanisława Noakowskiego
i złożył memoriał do SARP-u, którego komisja reali-
zowała te propozycje. Studia przerwała mu służba
wojskowa i wybuch wojny. Dyplom uzyskał na taj-
nej Politechnice w 1943 r. po wykonaniu projektów
pod kierunkiem prof. Aleksandra Bojemskiego.
W kampanii wrześniowej bierze St. Żaryn udział
w 1 Dywizjonie Artylerii Konnej; ciężko ranny w
bitwie pod Chorzelami spędza długie tygodnie w ewa-
kuowanych szpitalach wojskowych na kresach. Pod
koniec okupacji, gdy trudno było o pracę architekta
St. Żaryn zajął się administracją majątku w Szeligach
pod Warszawą. Zawsze odpowiedzialny za to co robił
podszedł do nowego zawodu — rolnika z tą samą
sumiennością co do pracy naukowej. Znalazł w tej
pracy ogromne zadowolenie, uważał za najbardziej
„twórczą”; po latach w momentach trudności nieraz
do niej tęsknił.
Z lat konspiracji wynikła decyzja udziału w Po-
wstaniu Warszawskim. Atak na koszary niemieckie
na Czerniakowie l.VIII. był nieudany, oddział został
rozbity. St. Żaryn powrócił do Szelig, które położone
blisko Pruszkowa dawały możliwości niesienia po-
mocy ewakuowanym Warszawiakom.
W styczniu 1945 r. Stanisław Żaryn był już w War-
szawie, pierwsze kroki skierował na Stare Miasto;
od lutego pracował w Biurze Odbudowy Stolicy w
Wydziale Architektury Zabytkowej; odtąd związał
się z zagadnieniami konserwacji zabytków. Wydział
i S. ŻARYN, Siedziba Muzeum Historycznego w Warsza-
wie, 1960, rkps.
ten „spełniał na początku swego istnienia rozliczne
role: był biurem projektowym, zleceniodawcą, inwe-
storem, sprawował nadzór i pełnił jednocześnie obo-
wiązki Urzędu Konserwatorskiego. Tej centralizacji
zawdzięczać należy uratowanie znacznej ilości auten-
tycznych fragmentów Starego Miasta b W ratowaniu
tym jak i w każdej z wymienionych funkcji AZ BOS
Stanisław Żaryn brał bardzo czynny udział. Inwenta-
ryzacja ocalałych murów, detalu, pomiary (Żaryn
prowadził je również ze studentami z Zakładu Archi-
tektury Polskiej P.W.), pierwsze zabezpieczenia, pierw-
sze prace projektowe, realizacja odbudowy pierwszych
kamienic związały się z Jego osobą. Odbudowa ka-
mienicy Baryczkowskiej (Rynek Starego Miasta 32)
na Muzeum Warszawy i Krzywe Koło 7 na Archiwum
Miejskie, to pierwsze oznaki życia na gruzach Starego
Miasta. Do najbliższych sercu Stanisława Żaryna reali-
zacji należała odbudowa kolumny Zygmunta, odsło-
niętej 22 lipca 1949 r. i Strony Dekerta Rynku St.
Miasta. Wkładał w te prace maksimum wysiłku twór-
czego, pasji naukowej i staranności w poszukiwaniach
historycznych. Odbudowa 18 kamienic północnego
bloku Rynku i adaptacja na cele kulturalno-oświato-
we (siedziba Muzeum Historycznego i Archiwum
m. Warszawy) nie była łatwa. Pokonał szczęśliwie
trudności wyzyskania sztywnych układów dla nowych
funkcji i powojenne trudności materiałowe, z pietyz-
mem i ogromnym smakiem wykonał projekty wnętrz,
kowalszczyzny, mebli, armatur oświetleniowych, stwo-
rzył całość doskonałą pod względem konserwatorskim
i artystycznym, uznawaną przez znawców europejskich
za najwybitniejszy fragment zrekonstruowanego Sta-
rego Miasta. Praca nad wykańczaniem muzealnego
bloku trwała długie lata,, ostatni jej fragment — pro-
jekt lapidarium na muzealnych podwórkach Żaryn
wykończył wiosną 1964 r., a zrealizowano go po Jego
śmierci2
Po rozwiązaniu BOS-u Stanisław Żaryn pracował
w kolejnych biurach projektowych, zajmujących
się odbudową Starego Miasta, czuwał nad całością
jako inspektor tej dzielnicy z ramienia Urzędu Kon-
serwatorskiego. Pracę Jego w Warszawskiej Radzie
Konserwatorskiej, której członkiem był od 1945 r.
tak scharakteryzował Stefan Krasiński3: „Wziął udział
w około 900 posiedzeniach i jako aktywny uczestnik
rozpatrzył z nami 9600 spraw. Powściągliwie zabierał
głos mimo zachęty. W skromności swojej nie dowierzał
2 s. ŻARYN kierował zespołem, w skład którego wcho-
dzili: inż. arch. J. Majdecki, T. Makarski, J. Ziencikiewicz.
378
5.X.1913 -
STANISŁAW ŻARYN
15.VII.1964
Czas, który minął od przedwczesnej śmierci Sta-
nisława Żaryna unaocznił wyraźniej Jego osobowość,
cechy charakteru, Jego sylwetkę. Całe życie spędził
w Warszawie. Chodził do Szkoły im. Ziemi Mazowiec-
kiej na Klonowej, był zapalonym harcerzem. W 1932 r.
zdał na Wydział Architektury. Na studiach związał
się z Zakładem Architektury Polskiej, kierowanym
przez pirof. Oskara Sosnowskiego. Jak wiele przejął
z jego kierunku — pokazały późniejsze lata. Już na
studiach stwierdza: „moim najwyższym dążeniem jest
praca naukowa, związana z Architekturą i jeśli nadal
warunki mi na to pozwolą, chciałbym się tej pracy
poświęcić”. W 1938 r. kierował obozem pomiarowym
studentów w Ołyce. Oprócz studiów — zajmowały go
liczne obowiązki społeczne, przede wszystkim w Związ-
ku Słuchaczy Architektury, w 1935/36 był jego peł-
nym inicjatywy prezesem. Wrażliwy na piękno i nie-
przeciętny organizator opracował program uroczy-
stości w 10-lecie śmierci Stanisława Noakowskiego
i złożył memoriał do SARP-u, którego komisja reali-
zowała te propozycje. Studia przerwała mu służba
wojskowa i wybuch wojny. Dyplom uzyskał na taj-
nej Politechnice w 1943 r. po wykonaniu projektów
pod kierunkiem prof. Aleksandra Bojemskiego.
W kampanii wrześniowej bierze St. Żaryn udział
w 1 Dywizjonie Artylerii Konnej; ciężko ranny w
bitwie pod Chorzelami spędza długie tygodnie w ewa-
kuowanych szpitalach wojskowych na kresach. Pod
koniec okupacji, gdy trudno było o pracę architekta
St. Żaryn zajął się administracją majątku w Szeligach
pod Warszawą. Zawsze odpowiedzialny za to co robił
podszedł do nowego zawodu — rolnika z tą samą
sumiennością co do pracy naukowej. Znalazł w tej
pracy ogromne zadowolenie, uważał za najbardziej
„twórczą”; po latach w momentach trudności nieraz
do niej tęsknił.
Z lat konspiracji wynikła decyzja udziału w Po-
wstaniu Warszawskim. Atak na koszary niemieckie
na Czerniakowie l.VIII. był nieudany, oddział został
rozbity. St. Żaryn powrócił do Szelig, które położone
blisko Pruszkowa dawały możliwości niesienia po-
mocy ewakuowanym Warszawiakom.
W styczniu 1945 r. Stanisław Żaryn był już w War-
szawie, pierwsze kroki skierował na Stare Miasto;
od lutego pracował w Biurze Odbudowy Stolicy w
Wydziale Architektury Zabytkowej; odtąd związał
się z zagadnieniami konserwacji zabytków. Wydział
i S. ŻARYN, Siedziba Muzeum Historycznego w Warsza-
wie, 1960, rkps.
ten „spełniał na początku swego istnienia rozliczne
role: był biurem projektowym, zleceniodawcą, inwe-
storem, sprawował nadzór i pełnił jednocześnie obo-
wiązki Urzędu Konserwatorskiego. Tej centralizacji
zawdzięczać należy uratowanie znacznej ilości auten-
tycznych fragmentów Starego Miasta b W ratowaniu
tym jak i w każdej z wymienionych funkcji AZ BOS
Stanisław Żaryn brał bardzo czynny udział. Inwenta-
ryzacja ocalałych murów, detalu, pomiary (Żaryn
prowadził je również ze studentami z Zakładu Archi-
tektury Polskiej P.W.), pierwsze zabezpieczenia, pierw-
sze prace projektowe, realizacja odbudowy pierwszych
kamienic związały się z Jego osobą. Odbudowa ka-
mienicy Baryczkowskiej (Rynek Starego Miasta 32)
na Muzeum Warszawy i Krzywe Koło 7 na Archiwum
Miejskie, to pierwsze oznaki życia na gruzach Starego
Miasta. Do najbliższych sercu Stanisława Żaryna reali-
zacji należała odbudowa kolumny Zygmunta, odsło-
niętej 22 lipca 1949 r. i Strony Dekerta Rynku St.
Miasta. Wkładał w te prace maksimum wysiłku twór-
czego, pasji naukowej i staranności w poszukiwaniach
historycznych. Odbudowa 18 kamienic północnego
bloku Rynku i adaptacja na cele kulturalno-oświato-
we (siedziba Muzeum Historycznego i Archiwum
m. Warszawy) nie była łatwa. Pokonał szczęśliwie
trudności wyzyskania sztywnych układów dla nowych
funkcji i powojenne trudności materiałowe, z pietyz-
mem i ogromnym smakiem wykonał projekty wnętrz,
kowalszczyzny, mebli, armatur oświetleniowych, stwo-
rzył całość doskonałą pod względem konserwatorskim
i artystycznym, uznawaną przez znawców europejskich
za najwybitniejszy fragment zrekonstruowanego Sta-
rego Miasta. Praca nad wykańczaniem muzealnego
bloku trwała długie lata,, ostatni jej fragment — pro-
jekt lapidarium na muzealnych podwórkach Żaryn
wykończył wiosną 1964 r., a zrealizowano go po Jego
śmierci2
Po rozwiązaniu BOS-u Stanisław Żaryn pracował
w kolejnych biurach projektowych, zajmujących
się odbudową Starego Miasta, czuwał nad całością
jako inspektor tej dzielnicy z ramienia Urzędu Kon-
serwatorskiego. Pracę Jego w Warszawskiej Radzie
Konserwatorskiej, której członkiem był od 1945 r.
tak scharakteryzował Stefan Krasiński3: „Wziął udział
w około 900 posiedzeniach i jako aktywny uczestnik
rozpatrzył z nami 9600 spraw. Powściągliwie zabierał
głos mimo zachęty. W skromności swojej nie dowierzał
2 s. ŻARYN kierował zespołem, w skład którego wcho-
dzili: inż. arch. J. Majdecki, T. Makarski, J. Ziencikiewicz.
378