DOI Artikel:
Dąbrowska-Szelągowska, Małgorzata: Polscy moderniści wobec Rodina: dwie poetyki kreacjonistyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49352#0367
353
MAŁGORZATA DĄBROWSKA-SZELĄGOWSKA
Kraków
Polscy moderniści wobec Rodina.
Dwie poetyki kreacjonistyczne
Od kilku ostatnich dziesięcioleci notujemy na Zachodzie Europy falę ożywionego
zainteresowania rzeźbą. Powstaje szereg prac dotyczących akademizmu. Długo
pogardzana sztuka Trzeciej Republiki doczekała się wielu dysertacji i rozpraw
naukowych. W rzeźbie XIX i początku XX wieku, uważanej dotąd za monolit wykazano
istnienie wzajemnie dopełniających się tendencji. Uświadomiono sobie znaczenie nurtów
pośrednich, z pozoru drugorzędnych. Przestano lekceważyć twórczość artystów, dla któ-
rych konsekwentne doskonalenie środków wyrazu nie było najistotniejszym, wyłącznym
celem1. Uległo zmianie kryterium oceny - wartość dzieła rzeźbiarskiego nie jest już wy-
łącznie mierzona w kategoriach przynależności do awangardy. Zaczęto przywiązywać
większą wagę do rzeźbiarskich eksperymentów wielkich malarzy. Przeprowadzone bada-
nia pozwoliły stwierdzić, iż brązy Matisse a, Picassa były czymś więcej niż rodzajem
wytchnienia, oderwaniem od malarstwa, bądź przeniesieniem aktualnej problematyki
w trójwymiarową przestrzeń. To zupełnie odrębne poszukiwania, często równie ważkie
zarówno dla dziejów rzeźby jak i dla rozwoju dyscypliny, z którą tradycyjnie łączymy ich
nazwiska. Na fali nowego zainteresowania rzeźbą odczytano na nowo wydawałoby się
doskonale znaną i skatalogowaną twórczość Rodina. Jeśli kiedyś panował pogląd, iż arty-
sta odwiódł następne pokolenie od wartości czysto rzeźbiarskich, to obecnie zauważa się
szereg implikacji kluczowych dla sztuki XX wieku, a więc pojawienie się asamblażu,
figury cząstkowej, celowego niedokończenia.
Tematem artykułu jest specyfika recepcji Rodina u polskich artystów przełomu wie-
ków. Co symptomatyczne, rzeźbiarze najsilniej zafascynowani Rodinem dochodzą do roz-
wiązań protoekspresjonistycznych. Teoria nagiej duszy Przybyszewskiego, intensywizm
Jellenty, przesłanie mistrzów skandynawskich ukształtują i wzbogacą warstwę duchową
dzieł, których forma wydaj e się być inspirowana sztuką autora Myśliciela i Danaidy.
Twórczość francuskiego mistrza inspirowała także krytyków - był to punkt wyjścia
do rozważań na temat istoty rzeźby, a także konieczności stworzenia stylu narodowego.
1 Świadectwem tej postawy była chociażby zorganizowana w 1986 roku w Paryżu wystawa „ Qu 'est-ce que la sculpture
moderne?Centre Georges Pompidu, Musee nationald’art. moderne, 3 juillet-13 octobre 1986), prezentowane ekspo-
naty zostały wybrane według założonego z góry „awangardowego” klucza. W ramach olbrzymiego przeglądu rzeźby
naszego stulecia nie została pokazana ani jedna rzeźba Bourdelle 'a, ani Despiau, wiodących twórców francuskich lat
1910-1930.
MAŁGORZATA DĄBROWSKA-SZELĄGOWSKA
Kraków
Polscy moderniści wobec Rodina.
Dwie poetyki kreacjonistyczne
Od kilku ostatnich dziesięcioleci notujemy na Zachodzie Europy falę ożywionego
zainteresowania rzeźbą. Powstaje szereg prac dotyczących akademizmu. Długo
pogardzana sztuka Trzeciej Republiki doczekała się wielu dysertacji i rozpraw
naukowych. W rzeźbie XIX i początku XX wieku, uważanej dotąd za monolit wykazano
istnienie wzajemnie dopełniających się tendencji. Uświadomiono sobie znaczenie nurtów
pośrednich, z pozoru drugorzędnych. Przestano lekceważyć twórczość artystów, dla któ-
rych konsekwentne doskonalenie środków wyrazu nie było najistotniejszym, wyłącznym
celem1. Uległo zmianie kryterium oceny - wartość dzieła rzeźbiarskiego nie jest już wy-
łącznie mierzona w kategoriach przynależności do awangardy. Zaczęto przywiązywać
większą wagę do rzeźbiarskich eksperymentów wielkich malarzy. Przeprowadzone bada-
nia pozwoliły stwierdzić, iż brązy Matisse a, Picassa były czymś więcej niż rodzajem
wytchnienia, oderwaniem od malarstwa, bądź przeniesieniem aktualnej problematyki
w trójwymiarową przestrzeń. To zupełnie odrębne poszukiwania, często równie ważkie
zarówno dla dziejów rzeźby jak i dla rozwoju dyscypliny, z którą tradycyjnie łączymy ich
nazwiska. Na fali nowego zainteresowania rzeźbą odczytano na nowo wydawałoby się
doskonale znaną i skatalogowaną twórczość Rodina. Jeśli kiedyś panował pogląd, iż arty-
sta odwiódł następne pokolenie od wartości czysto rzeźbiarskich, to obecnie zauważa się
szereg implikacji kluczowych dla sztuki XX wieku, a więc pojawienie się asamblażu,
figury cząstkowej, celowego niedokończenia.
Tematem artykułu jest specyfika recepcji Rodina u polskich artystów przełomu wie-
ków. Co symptomatyczne, rzeźbiarze najsilniej zafascynowani Rodinem dochodzą do roz-
wiązań protoekspresjonistycznych. Teoria nagiej duszy Przybyszewskiego, intensywizm
Jellenty, przesłanie mistrzów skandynawskich ukształtują i wzbogacą warstwę duchową
dzieł, których forma wydaj e się być inspirowana sztuką autora Myśliciela i Danaidy.
Twórczość francuskiego mistrza inspirowała także krytyków - był to punkt wyjścia
do rozważań na temat istoty rzeźby, a także konieczności stworzenia stylu narodowego.
1 Świadectwem tej postawy była chociażby zorganizowana w 1986 roku w Paryżu wystawa „ Qu 'est-ce que la sculpture
moderne?Centre Georges Pompidu, Musee nationald’art. moderne, 3 juillet-13 octobre 1986), prezentowane ekspo-
naty zostały wybrane według założonego z góry „awangardowego” klucza. W ramach olbrzymiego przeglądu rzeźby
naszego stulecia nie została pokazana ani jedna rzeźba Bourdelle 'a, ani Despiau, wiodących twórców francuskich lat
1910-1930.