DOI Artikel:
Szafrańska, Małgorzata: [Rezension von: Inessa I. Swirida, Sady wieka filozofow w Polsze]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49352#0485
471
MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA
Zamek Królewski w Warszawie
Inessa I. Swirida, Sady wieka filozofow w Polsze.
Moskwa 1994, Nauka, ss. 216, il., 4°
Zainteresowania naukowe Inessy Swiridy -
uczonej z moskiewskiego Instytutu Słowia-
noznawstwa i Bałkanistyki Rosyjskiej Aka-
demii Nauk - kierowały się od dawna w stronę jakże
atrakcyjnego i bogatego w treści świata polskich
XVIII-wiecznych ogrodów. Czytelnicy polscy mieli
dwukrotnie okazję poznać wyniki jej badań1, któ-
rych rezultaty podsumowuje książka Ogrody wieku
filozofów w Polsce.
Parki XVIII stulecia są wyjątkowo inspirującym
obiektem studiów. Styl ten powstał u progu wieku
w wyniku „rewolucji krajobrazowej”, skierowanej
przeciw sztuczności stylu geometrycznego. Tę głę-
boką transformację ogrody zawdzięczały ludziom
pióra: pisarzom, filozofującym eseistom, poetom,
a także swym wrażliwym i gruntownie wykształco-
nym właścicielom. W XVIII wieku park był kształ-
towany i interpretowany nie przez ogrodników, lecz
przez miłośników; stał się swoistą grą towarzyską,
niemal gatunkiem literackim, pewną odmianą twór-
czości teatralnej. W następnym stuleciu ogród znów
wpadnie w ręce profesjonalistów - coraz konkretniej
kształconych, władających coraz doskonalszym
warsztatem „ogrodników krajobrazowych” i „plani-
stów”. Teraz, w „wieku filozofów”, park jest jeszcze
formułą namysłu nad światem i plastyczną materią
porozumiewania się ze sobą kosmopolitycznego
towarzystwa z europejskich dworów i salonów.
1 I. SWIRIDA, Ogród epoki Oświecenia a utopia.
[W:] Sztuka a natura. Materiały XXXVIII Sesji Naukowej
Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Katowice 1991,
s. 289-300; I. SWIRIDA, W poszukiwaniu ukrytych zna-
czeń. Park naturalny XVIII stulecia a wolnomularstwo.
„Ars Regia”, II, 1993, nr 2, s.7-40.
2 G. CIOŁEK, rozszerz. J. Bogdanowski, Ogrody polskie.
Warszawa 1978; J. BOGDANOWSKI, Polskie ogrody
ozdobne. Warszawa 1999 (w druku).
Niewątpliwie kuszącą jest perspektywa spojrzenia
na te ogrody od strony ich znaczeń, treści i sposo-
bów, w jakich oddziaływały na odbiorców. Inessa
Swirida w tę właśnie stronę skierowała swą badaw-
czą refleksję, ofiarowując nam obraz tych ogrodów
sprecyzowany na gruncie nie faktograficznej historii
sztuki, lecz raczej historii idei. Autorkę mniej inte-
resują kształty, a znacznie bardziej myśli, które
w ogrody wpisywano i uczucia, które ogrody budzi-
ły- interesuje ją „duchowy świat polskich parków”,
jak sama pisze.
Ten bogaty okres dziejów polskiej sztuki ogro-
dowej stał się do tej pory przedmiotem syntetycz-
nych prac przede wszystkim Gerarda Ciołka,
Janusza Bogdanowskiego, Marka Kwiatkowskiego
i Agnieszki Morawińskiej. Ciołek i Bogdanowski
analizowali parki pod kątem ich formy artystycznej2;
wnikliwe prace Kwiatkowskiego pozwoliły ustalić
i ocenić, co wówczas ważnego w Polsce powstało3.
Znakomita książka Morawińskiej otworzyła furtkę
ku zrozumieniu również języka znaczeń, którym
przemawia ogród4, a park (puławski) już całkowicie
jako zapis literacki odczytuje Alina Aleksandrowicz
w świeżo wydanej książce o upodobaniach Izabeli
Czartoryskiej5. Ogrody wieku filozofów Swiridy
uzupełniają lukę w naszej wiedzy i zachęcają swym
przykładem do badania ogrodu jako zjawiska kultu-
rowego, obyczajowego, jako nie tylko dzieła sztuki,
3 Liczne artykuły, a przede wszystkim: M. KWIATKOW-
SKI, Szymon Bogumił Zug. Architekt polskiego Oświece-
nia. Warszawa 1971.
4 A. MORAWIŃSKA, Augusta Fryderyka Moszyńskiego
Rozprawa o ogrodownictwie angielskim. 1774. Wrocław-
Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977.
5 A. ALEKSANDROWICZ, Izabela Czartoryska. Pol-
skość i europejskość. Lublin 1998.
MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA
Zamek Królewski w Warszawie
Inessa I. Swirida, Sady wieka filozofow w Polsze.
Moskwa 1994, Nauka, ss. 216, il., 4°
Zainteresowania naukowe Inessy Swiridy -
uczonej z moskiewskiego Instytutu Słowia-
noznawstwa i Bałkanistyki Rosyjskiej Aka-
demii Nauk - kierowały się od dawna w stronę jakże
atrakcyjnego i bogatego w treści świata polskich
XVIII-wiecznych ogrodów. Czytelnicy polscy mieli
dwukrotnie okazję poznać wyniki jej badań1, któ-
rych rezultaty podsumowuje książka Ogrody wieku
filozofów w Polsce.
Parki XVIII stulecia są wyjątkowo inspirującym
obiektem studiów. Styl ten powstał u progu wieku
w wyniku „rewolucji krajobrazowej”, skierowanej
przeciw sztuczności stylu geometrycznego. Tę głę-
boką transformację ogrody zawdzięczały ludziom
pióra: pisarzom, filozofującym eseistom, poetom,
a także swym wrażliwym i gruntownie wykształco-
nym właścicielom. W XVIII wieku park był kształ-
towany i interpretowany nie przez ogrodników, lecz
przez miłośników; stał się swoistą grą towarzyską,
niemal gatunkiem literackim, pewną odmianą twór-
czości teatralnej. W następnym stuleciu ogród znów
wpadnie w ręce profesjonalistów - coraz konkretniej
kształconych, władających coraz doskonalszym
warsztatem „ogrodników krajobrazowych” i „plani-
stów”. Teraz, w „wieku filozofów”, park jest jeszcze
formułą namysłu nad światem i plastyczną materią
porozumiewania się ze sobą kosmopolitycznego
towarzystwa z europejskich dworów i salonów.
1 I. SWIRIDA, Ogród epoki Oświecenia a utopia.
[W:] Sztuka a natura. Materiały XXXVIII Sesji Naukowej
Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Katowice 1991,
s. 289-300; I. SWIRIDA, W poszukiwaniu ukrytych zna-
czeń. Park naturalny XVIII stulecia a wolnomularstwo.
„Ars Regia”, II, 1993, nr 2, s.7-40.
2 G. CIOŁEK, rozszerz. J. Bogdanowski, Ogrody polskie.
Warszawa 1978; J. BOGDANOWSKI, Polskie ogrody
ozdobne. Warszawa 1999 (w druku).
Niewątpliwie kuszącą jest perspektywa spojrzenia
na te ogrody od strony ich znaczeń, treści i sposo-
bów, w jakich oddziaływały na odbiorców. Inessa
Swirida w tę właśnie stronę skierowała swą badaw-
czą refleksję, ofiarowując nam obraz tych ogrodów
sprecyzowany na gruncie nie faktograficznej historii
sztuki, lecz raczej historii idei. Autorkę mniej inte-
resują kształty, a znacznie bardziej myśli, które
w ogrody wpisywano i uczucia, które ogrody budzi-
ły- interesuje ją „duchowy świat polskich parków”,
jak sama pisze.
Ten bogaty okres dziejów polskiej sztuki ogro-
dowej stał się do tej pory przedmiotem syntetycz-
nych prac przede wszystkim Gerarda Ciołka,
Janusza Bogdanowskiego, Marka Kwiatkowskiego
i Agnieszki Morawińskiej. Ciołek i Bogdanowski
analizowali parki pod kątem ich formy artystycznej2;
wnikliwe prace Kwiatkowskiego pozwoliły ustalić
i ocenić, co wówczas ważnego w Polsce powstało3.
Znakomita książka Morawińskiej otworzyła furtkę
ku zrozumieniu również języka znaczeń, którym
przemawia ogród4, a park (puławski) już całkowicie
jako zapis literacki odczytuje Alina Aleksandrowicz
w świeżo wydanej książce o upodobaniach Izabeli
Czartoryskiej5. Ogrody wieku filozofów Swiridy
uzupełniają lukę w naszej wiedzy i zachęcają swym
przykładem do badania ogrodu jako zjawiska kultu-
rowego, obyczajowego, jako nie tylko dzieła sztuki,
3 Liczne artykuły, a przede wszystkim: M. KWIATKOW-
SKI, Szymon Bogumił Zug. Architekt polskiego Oświece-
nia. Warszawa 1971.
4 A. MORAWIŃSKA, Augusta Fryderyka Moszyńskiego
Rozprawa o ogrodownictwie angielskim. 1774. Wrocław-
Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977.
5 A. ALEKSANDROWICZ, Izabela Czartoryska. Pol-
skość i europejskość. Lublin 1998.