Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (61.1999)

450

ANNA BENTKOWSKA
Londyn
John Singer Sargent
Tatę Gallery, Londyn 15 X 1998-17 I 1999, National Gallery of Art, Waszyngton
21 11-31 V 1999, Museum of Fine Arts, Boston 23 VI-26 IX 1999*

Pociągające, pyszne, zmysłowe, boskie... Tea-
tralnie upozowane, brawurowo malowane,
wibrujące światłem, łatwe dla oka... te okre-
ślenia od razu wprowadzają w nastrój portretów
amerykańskiego malarza Johna Singera Sargenta
(1856-1925), którego retrospektywna wystawa zor-
ganizowana została w Tatę Gallery w Londynie. Zo-
baczy ją również publiczność w Waszyngtonie
i Bostonie.
Sargent zdobył sławę jako doskonały portrecista.
Malował głównie ludzi sukcesu: zamożnych, utytu-
łowanych, zadowolonych z siebie, eleganckich i do-
stojnych. Pozowali najczęściej na tle bogatych dra-
perii, marmurowych kolumn albo rozświetlonych
słońcem pałacowych wnętrz. Nie pokazywał biedy,
szarości ani smutku. Nie tworzył wizerunków pogłę-
bionych psychologicznie. Znacznie bardziej intere-
sowało go przedstawianie statusu społecznego por-
tretowanych. Gdyby nie realność tych postaci,
niejednokrotnie zapisanych w historii wielkiej finan-
sjery, polityki, literatury i sztuki, świat stworzony
przez Sargenta można by określić jako operę mydla-
ne z epoki fin-de-siecle'w. Portrety przyniosły Sar-
gentowi sławę i pieniądze, podejmował on jednak
i inne tematy. Wystawa pokazuje różne aspekty jego
twórczości, zachowując właściwe proporcje tak co
do ilości jak i gatunków. Najwięcej jest więc portre-
tów, ale obecne są również przykłady malarstwa
rodzajowego, krajobrazów, a także wyjątkowe
w twórczości Sargenta, ale bardzo ważne, projekty
malowideł ściennych i historyczna kompozycja upa-
miętniająca pierwszą wojnę światową. Techniki

* Wystawę w Londynie sponsorowała firma Morgan Stan-
ley Dean Witter.
1 W. STARKWEATHER, John Singer Sargent, Master
Portrait Painter. „Mentor” XII, no 9, październik 1924,

obejmują malarstwo olejne, akwarele, szkice i wspo-
mniane projekty. Sargent był obywatelem świata.
Jak określił go William Starkweather, był „Amery-
kaninem, który urodził się we Włoszech, wykształ-
cił we Francji, wyglądał jak Niemiec, mówił jak
Anglik, a malował jak Hiszpan”* 1. Urodził się we
Florencji w zamożnej, stale podróżującej po Euro-
pie, rodzinie amerykańskiej. Jego ojciec, lekarz
w szpitalu w Filadelfii, pisał podręczniki i publiko-
wał fachowe artykuły w pismach medycznych, ale
zrezygnował z tej pracy w rok po narodzinach syna,
po zaledwie dziesięciu latach praktyki. Dzieciństwo
i młodość spędził artysta podróżując wraz z rodziną
między Ameryką i Europą, bywając w europejskich
stolicach i modnych kurortach. Zatrzymywali się
w luksusowych hotelach, apartamentach i rezyden-
cjach, co poświadczają licznie zachowane fotogra-
fie. Sargent interesował się i zajmował sztuką od
najmłodszych lat. Jako dwunastoletni chłopiec przez
pewien czas pomagał w rzymskiej pracowni amery-
kańsko-niemieckiego malarza Carla Welscha, które-
go specjalnością były krajobrazy. W 1869 roku ko-
piował dzieła sztuki w Bargello we Florencji,
a rok później malował w Szwajcarii akwarelowe
widoki Alp. W Dreźnie podjąłjednąz wielu nieuda-
nych prób systematycznej edukacji: zaczął przygo-
towywać się do egzaminów wstępnych do Das Gym-
nasium zum Heilige Kreuz. Plany uległy jednak
zmianie, gdy cała rodzina ruszyła w kolejno podróż.
Od października 1873 roku Sargent uczęszczał do
Accademia delle Belle Arti we Florencji, ale już
w grudniu tego samego roku akademia została
s. 4. Cyt. wg M. SIMPSON, R. ORMOND, B. WEIN-
BERG, Uncanny Spectacle. The Public Career of the
YoungJohn Singer Sargent. Yale 1977, s. 160.