DOI Artikel:
Murawska-Muthesius, Katarzyna: [Rezension von: Matthew Cullerne Bown, Socialist Realist Painting]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49352#0508
494
KATARZYNA MURAWSKA-MUTHESIUS
Norwich
Matthew Culleme Bown, Socialist Realist Painting.
New Haven & London: Yale University Press 1998, ss. XVIII, 506, il. 544.
Zaledwie parę lat temu Brandon Taylor,
oceniając badania nad sztuką radziecką
1917-1953, nazwał ten okres prowokacyjnie
„najmniej znaną dziedziną europejskiej historii sztu-
ki”. Nie jest tajemnicą, że zachodnia historia sztuki
zdominowana była do niedawna przez selektywną
perspektywę badawczą, promującą modernizm i
awangardę kosztem pomijania wszelkich innych grup
i tendencji. Historia sztuki XX stulecia musiała być
historią „sztuki nowoczesnej” według diagramu Al-
freda Barra (1936): w Rosji liczył się więc suprema-
tyzm i konstruktywizm, a „wsteczny realizm”, nawet
jeśli liczebnie przeważał, nie pasował do wizji Wiel-
kiego Eksperymentu, sztuki Rewolucji1. Albo nie za-
sługiwał w ogóle na uwagę, albo też odczytywany był,
w ramach przyjętej narracji, jako zwiastun końca wol-
nej sztuki, skutej przez totalitaryzm kajdanami reali-
zmu socjalistycznego. Lata 80. i 90. przyniosły zmia-
nę perspektywy, tak kontestując polityczno-moralną
ocenę awangardy2, jak też rozciągając spektrum zain-
teresowań historyków sztuki na ten lekceważony
1 C. GRAY, The Great Experiment: RussianArt 1863-1922.
London 1962.
2 B. GROYS, The Total Art of Stalinism. Avant-Garde,
Aesthetic Dictatorship, and beyond. Princeton, NJ, 1992
(1. wyd. Gesamkunstwerk Stalin. Munchen 1988). Warto
dodać, że „niewinność polityczna” awangardy została
wcześniej zakwestionowana przez Wojciecha Włodarczy-
ka, id., Socrealizm. Paris 1986, a następnie przez Piotra
Piotrowskiego, id., Artysta między rewolucją i reakcją.
Studium z zakresu etycznej historii sztuki awangardy ro-
syjskiej. Poznań 1993.
3 Por. B. TAYLOR, Art and Literaturę under the Bolshe-
viks, vol. 1, The Crisis ofRenewal 1917-1924, vol. Ił, Au-
thority and Revolution 1924-1932. London and Concord,
Mass. 1991-1992; Agitacja za szczastie. kat. wystawy,
Kassel and St Petersburg 1994, Art and Power, kat. wy-
stawy, Hayward Gallery London 1995; Design, Stalin and
realizm w sztukach pięknych, oraz, szerzej, na olbrzy-
mi obszar kultury wizualnej Stalinizmu oraz ery
Chruszczowowskiej destalinizacji, które badane są
teraz z nowego punktu widzenia: modeli produkcji i
konsumpcji, instytucjonalizmu, jak też uwzględniają
nowe pytania stawiane przez feminizm3. Dodajmy, że
studiom teoretycznym towarzyszy także orbitująca
atrakcyjność tej sztuki dla prywatnych kolekcjonerów
w Europie i Ameryce, potwierdzona jej obecnością na
aukcjach Sotheby’s i Christie’s.
Nową pozycją z tej dziedziny, jakkolwiek nie
aspirującą do nowej metodologii, jest luksusowy tom
Matthew Culleme Bowna poświęcony radzieckiemu
malarstwu realizmu socjalistycznego, wydany przez
prestiżowe Yale University Press, co samo w sobie
można odczytać jako oznakę postmodernistycznej re-
habilitacji tego kierunku. Autor, absolwent Camber-
well School of Arts and Slade, stypendysta Akade-
mii Stroganowa w Moskwie w latach 1986-87, ma
na swoim koncie szereg publikacji na temat współ-
czesnej sztuki radzieckiej i stalinowskiej4. Obecna
the Thaw, special issue of Journal of Design History, vol.
10, 1997, No. 2 (guest editor: Susan E. Reid); Ed. T. La-
husen, E. Dobrenko, Socialist Realism Without Shores.
Durham and London 1997; P. SIMPSON, On the Margins
of Discourse? Yisions ofNew Socialist Woman in Soviet
Art 1949-1950. „Art History”, vol. 21, No. 2, June 1998,
ss. 247-267. Dodajmy znów, że wystawa polskiego socre-
alizmu odbyła się kilka lat wcześniej w stosunku do
eksplozji wystaw stalinowskich początku lat 90., por.
M. SITKOWSKA, A. ZACHARSKA, Oblicza socreali-
zmu. Muzeum Narodowe, Warszawa, 1987.
4 M. CULLERNE BOWN, Contemporary Russian Art,
Oxford 1989; id., Art under Stalin. Oxford 1991; Soviet
Socialist Realist Painting 1930s-l960s. Museum of Mo-
dern Art. Red., D. Elliott and M. Culerne Bown. Oxford
1992; Art of the Soviets. Red. M. Culleme Bown and
Brandon Taylor. Manchester 1992.
KATARZYNA MURAWSKA-MUTHESIUS
Norwich
Matthew Culleme Bown, Socialist Realist Painting.
New Haven & London: Yale University Press 1998, ss. XVIII, 506, il. 544.
Zaledwie parę lat temu Brandon Taylor,
oceniając badania nad sztuką radziecką
1917-1953, nazwał ten okres prowokacyjnie
„najmniej znaną dziedziną europejskiej historii sztu-
ki”. Nie jest tajemnicą, że zachodnia historia sztuki
zdominowana była do niedawna przez selektywną
perspektywę badawczą, promującą modernizm i
awangardę kosztem pomijania wszelkich innych grup
i tendencji. Historia sztuki XX stulecia musiała być
historią „sztuki nowoczesnej” według diagramu Al-
freda Barra (1936): w Rosji liczył się więc suprema-
tyzm i konstruktywizm, a „wsteczny realizm”, nawet
jeśli liczebnie przeważał, nie pasował do wizji Wiel-
kiego Eksperymentu, sztuki Rewolucji1. Albo nie za-
sługiwał w ogóle na uwagę, albo też odczytywany był,
w ramach przyjętej narracji, jako zwiastun końca wol-
nej sztuki, skutej przez totalitaryzm kajdanami reali-
zmu socjalistycznego. Lata 80. i 90. przyniosły zmia-
nę perspektywy, tak kontestując polityczno-moralną
ocenę awangardy2, jak też rozciągając spektrum zain-
teresowań historyków sztuki na ten lekceważony
1 C. GRAY, The Great Experiment: RussianArt 1863-1922.
London 1962.
2 B. GROYS, The Total Art of Stalinism. Avant-Garde,
Aesthetic Dictatorship, and beyond. Princeton, NJ, 1992
(1. wyd. Gesamkunstwerk Stalin. Munchen 1988). Warto
dodać, że „niewinność polityczna” awangardy została
wcześniej zakwestionowana przez Wojciecha Włodarczy-
ka, id., Socrealizm. Paris 1986, a następnie przez Piotra
Piotrowskiego, id., Artysta między rewolucją i reakcją.
Studium z zakresu etycznej historii sztuki awangardy ro-
syjskiej. Poznań 1993.
3 Por. B. TAYLOR, Art and Literaturę under the Bolshe-
viks, vol. 1, The Crisis ofRenewal 1917-1924, vol. Ił, Au-
thority and Revolution 1924-1932. London and Concord,
Mass. 1991-1992; Agitacja za szczastie. kat. wystawy,
Kassel and St Petersburg 1994, Art and Power, kat. wy-
stawy, Hayward Gallery London 1995; Design, Stalin and
realizm w sztukach pięknych, oraz, szerzej, na olbrzy-
mi obszar kultury wizualnej Stalinizmu oraz ery
Chruszczowowskiej destalinizacji, które badane są
teraz z nowego punktu widzenia: modeli produkcji i
konsumpcji, instytucjonalizmu, jak też uwzględniają
nowe pytania stawiane przez feminizm3. Dodajmy, że
studiom teoretycznym towarzyszy także orbitująca
atrakcyjność tej sztuki dla prywatnych kolekcjonerów
w Europie i Ameryce, potwierdzona jej obecnością na
aukcjach Sotheby’s i Christie’s.
Nową pozycją z tej dziedziny, jakkolwiek nie
aspirującą do nowej metodologii, jest luksusowy tom
Matthew Culleme Bowna poświęcony radzieckiemu
malarstwu realizmu socjalistycznego, wydany przez
prestiżowe Yale University Press, co samo w sobie
można odczytać jako oznakę postmodernistycznej re-
habilitacji tego kierunku. Autor, absolwent Camber-
well School of Arts and Slade, stypendysta Akade-
mii Stroganowa w Moskwie w latach 1986-87, ma
na swoim koncie szereg publikacji na temat współ-
czesnej sztuki radzieckiej i stalinowskiej4. Obecna
the Thaw, special issue of Journal of Design History, vol.
10, 1997, No. 2 (guest editor: Susan E. Reid); Ed. T. La-
husen, E. Dobrenko, Socialist Realism Without Shores.
Durham and London 1997; P. SIMPSON, On the Margins
of Discourse? Yisions ofNew Socialist Woman in Soviet
Art 1949-1950. „Art History”, vol. 21, No. 2, June 1998,
ss. 247-267. Dodajmy znów, że wystawa polskiego socre-
alizmu odbyła się kilka lat wcześniej w stosunku do
eksplozji wystaw stalinowskich początku lat 90., por.
M. SITKOWSKA, A. ZACHARSKA, Oblicza socreali-
zmu. Muzeum Narodowe, Warszawa, 1987.
4 M. CULLERNE BOWN, Contemporary Russian Art,
Oxford 1989; id., Art under Stalin. Oxford 1991; Soviet
Socialist Realist Painting 1930s-l960s. Museum of Mo-
dern Art. Red., D. Elliott and M. Culerne Bown. Oxford
1992; Art of the Soviets. Red. M. Culleme Bown and
Brandon Taylor. Manchester 1992.