DOI Artikel:
Walanus, Wojciech: Matka Boska Bolesna ze Zdzięcioła jako przykład oddziaływania sztuki Mistrza Pawła
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49352#0437
423
WOJCIECH WALANUS
Kraków
Matka Boska Bolesna ze Zdzięcioła
jako przykład oddziaływania
sztuki Mistrza Pawła
W 1997 roku, podczas prac inwentaryzacyjnych prowadzonych na terenie dawnego
Wielkiego Księstwa Litewskiego przez Sekcję Wschodnią Kola Naukowego Instytutu
Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, odkryto niewielką rzeźbę, przedstawiającą
Matkę Boską Bolesną (il. 1). Ojej pochodzeniu i historii nie można powiedzieć mc ponad
to, że do niedawna znajdowała się w kościele parafialnym w Zdzięciole (obecnie Biało-
ruś, obwód grodzieński), a przed kilkoma laty przeniesiona została do jednego ze zwróco-
nych katolikom kościołów w okolicach Zdzięcioła i umieszczona w bocznym ołtarzu1.
Figura została wykonana z jednego kawałka drewna (prawdopodobnie lipowego). Jej
wysokość wynosi 94 cm, wysokość zaś integralnie z nią związanego siedmiobocznego
cokołu - 17 cm. Maria stoi w kontrapoście; lewą nogę uginając w kolanie, głowę pochyla
lekko w prawo. Ręce ma zgięte w łokciach, splecione dłonie wyłamuje w geście bólu.
Ubrana jest w spiętą paskiem suknię, pofałdowaną podwikę i obszerny płaszcz. Okrywa
on głowę i ramiona Matki Boskiej, spływając następnie do stóp. Lewa poła płaszcza zagi-
na się na wysokości ugiętych rąk, tworząc dekoracyjny zespół fałd. W zespole tym wyraź-
nie zaznaczają się dwie fałdy w kształcie litery „v”, o powgniatanych grzbietach; od strony
lewego boku Marii zagięcie poły ogranicza silnie odstająca na zewnątrz fałda o prostym
grzbiecie. Prawa poła płaszcza łagodnie spływa na powierzchnię cokołu, tworząc tu mał-
żowinowe, meandryczne odwinięcie. Na cokole odwija się również skraj sukni, odsłania-
jąc fragment lewej stopy. Z tyłu jednolita powierzchnia figury została wzbogacona
równoległymi bruzdami, imitującymi fałdy. Stan zachowania rzeźby jest względnie dobry,
jeśli pominąć drobne ubytki i kilka biegnących przez całą wysokość figury pęknięć. Z tyłu
głowy, w zagłębieniu zamocowany jest drewniany zaczep. Niejednokrotnie przemalowy-
wana, rzeźba pokryta jest obecnie grubą, olejną polichromią: suknia barwy czerwonej
z białą podszewką i ugrową lamówką, płaszcz błękitny, podwika zielona.
Sposób udrapowania szczelnie spowijających ciało szat wskazuje, że mamy do czynie-
nia z dziełem plastyki późnogotyckiej. Co więcej, nie ulega wątpliwości, że w rzeźbie
1 Informacje te, uzyskane podczas inwentaryzacji, przekazała mi pani dr Maria Kałamajska-Saeed, której pragnę podzię-
kować. Dziękuję także mgr Piotrowi Jamskiemu za udostępnienie mi fotografii. Na miejscu badała rzeźbę mgr Barbara
Jamska, której zawdzięczam przedstawione w opisie dane techniczne. Figura ma kartę inwentaryzacyjną w zbiorach
Sekcji Wschodniej Koła Naukowego Studentów Historii Sztuki UW.
WOJCIECH WALANUS
Kraków
Matka Boska Bolesna ze Zdzięcioła
jako przykład oddziaływania
sztuki Mistrza Pawła
W 1997 roku, podczas prac inwentaryzacyjnych prowadzonych na terenie dawnego
Wielkiego Księstwa Litewskiego przez Sekcję Wschodnią Kola Naukowego Instytutu
Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, odkryto niewielką rzeźbę, przedstawiającą
Matkę Boską Bolesną (il. 1). Ojej pochodzeniu i historii nie można powiedzieć mc ponad
to, że do niedawna znajdowała się w kościele parafialnym w Zdzięciole (obecnie Biało-
ruś, obwód grodzieński), a przed kilkoma laty przeniesiona została do jednego ze zwróco-
nych katolikom kościołów w okolicach Zdzięcioła i umieszczona w bocznym ołtarzu1.
Figura została wykonana z jednego kawałka drewna (prawdopodobnie lipowego). Jej
wysokość wynosi 94 cm, wysokość zaś integralnie z nią związanego siedmiobocznego
cokołu - 17 cm. Maria stoi w kontrapoście; lewą nogę uginając w kolanie, głowę pochyla
lekko w prawo. Ręce ma zgięte w łokciach, splecione dłonie wyłamuje w geście bólu.
Ubrana jest w spiętą paskiem suknię, pofałdowaną podwikę i obszerny płaszcz. Okrywa
on głowę i ramiona Matki Boskiej, spływając następnie do stóp. Lewa poła płaszcza zagi-
na się na wysokości ugiętych rąk, tworząc dekoracyjny zespół fałd. W zespole tym wyraź-
nie zaznaczają się dwie fałdy w kształcie litery „v”, o powgniatanych grzbietach; od strony
lewego boku Marii zagięcie poły ogranicza silnie odstająca na zewnątrz fałda o prostym
grzbiecie. Prawa poła płaszcza łagodnie spływa na powierzchnię cokołu, tworząc tu mał-
żowinowe, meandryczne odwinięcie. Na cokole odwija się również skraj sukni, odsłania-
jąc fragment lewej stopy. Z tyłu jednolita powierzchnia figury została wzbogacona
równoległymi bruzdami, imitującymi fałdy. Stan zachowania rzeźby jest względnie dobry,
jeśli pominąć drobne ubytki i kilka biegnących przez całą wysokość figury pęknięć. Z tyłu
głowy, w zagłębieniu zamocowany jest drewniany zaczep. Niejednokrotnie przemalowy-
wana, rzeźba pokryta jest obecnie grubą, olejną polichromią: suknia barwy czerwonej
z białą podszewką i ugrową lamówką, płaszcz błękitny, podwika zielona.
Sposób udrapowania szczelnie spowijających ciało szat wskazuje, że mamy do czynie-
nia z dziełem plastyki późnogotyckiej. Co więcej, nie ulega wątpliwości, że w rzeźbie
1 Informacje te, uzyskane podczas inwentaryzacji, przekazała mi pani dr Maria Kałamajska-Saeed, której pragnę podzię-
kować. Dziękuję także mgr Piotrowi Jamskiemu za udostępnienie mi fotografii. Na miejscu badała rzeźbę mgr Barbara
Jamska, której zawdzięczam przedstawione w opisie dane techniczne. Figura ma kartę inwentaryzacyjną w zbiorach
Sekcji Wschodniej Koła Naukowego Studentów Historii Sztuki UW.