DOI article:
Polanowska, Jolanta: Kazimierz Pochwalski, portrecista cesarza Franciszka Józefa I
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49352#0409
Kazimierz Pochwalski, Portraitist to the Emperor Franz Joseph I
395
i odrębne wizerunki należy uznać: 1. portret w mundurze feldmarszałka (z 1893 roku),
2. portret w mundurze polowym generała (z 1896 roku) i 3. portret en pied, w stroju myśliw-
skim (z 1910 roku). Popiersie w mundurze feldmarszałka, prawdopodobnie z 1900 roku,
jest wariantem portretu z 1893 roku. Wizerunki cesarza z tych podstawowych ujęć były
zwielokrotniane przez szkice, repliki i warianty, których sumarycznej ilości nie da się usta-
lić. Szkice, stanowiące własność malarza i zdobiące jego pracownię, mogły służyć jako
materiał wyjściowy przy malowaniu kolejnych wizerunków - w miarę aktualnych potrzeb
życia dworu - jak np. konieczność obdarowywania akredytowanych przy dworze dyploma-
tów. W tym sensie można uznać Pochwalskiego za malarza dworskiego. Specyfika jego
talentu, jako mistrza realistycznego portretu reprezentacyjnego, utrzymanego w nieco trady-
cjonalistycznej stylistyce, odpowiadała potrzebom konwencji oficjalnego portretu monar-
chy. Henryk Piątkowski zwrócił uwagę na tę cechę talentu Pochwalskiego, która była
szczególnie przydatna jako środek poniekąd „propagandowy” w tworzeniu wizerunku wład-
cy: Odtwarzając z prawdą realną jednostkę, odtwarza on równocześnie wybitną osobistość,
która się w niej mieści, znaczenia jej społecznego, a nawet dziejowego nie podkreśla, nie
akcentuje symbolicznym nastrojem, nie sugestionuje widza, lecz go przekonywa53. Być może
właśnie te cechy odpowiadały przy kreowaniu wizerunku władcy z okresu schyłkowego
wiedeńskiej monarchii. Portrety cesarza namalowane przez Pochwalskiego są to przykłady
końcowych faz ewolucji wielkiego nowożytnego gatunku malarskiego - oficjalnego, insty-
tucjonalnego, portretu władcy. W portretach cesarza w mundurze feldmarszałka
i w mundurze generała można dopatrzeć się pewnej aktualizacji wątku monarchy-obrońcy.
Sztywność i konwencje oficjalnego wizerunku władcy mógł malarz przełamywać dopie-
ro w swych licznych portretach arcyksiążąt - malowanych z większą swobodą, lekkością,
pozwalając sobie na rozwiązania, w których widać m. in. elementy poszukiwań kolory-
stycznych ekspresjonizmu, np. w Portrecie arcyksięcia Karola Stefana w mundurze admira-
ła (il. 13). Jak wiadomo na podstawie notatek malarza i jego syna, w latach 1895-1927
Pochwalski sportretował następujących członków rodźmy cesarza, w tym niektórych kilka-
krotnie: arcyksiężnę Marię Józefę (1907), arcyksięcia Albrechta (1895), arcyksięcia Fer-
dynanda Karola (1909), arcyksięcia Franciszka Ferdynanda (1911), arcyksięcia Karola
Ludwika (1896), arcyksięcia Karola Stefana (1909, 1911 i 1927), arcyksięcia Otto (1907)
i arcyksięcia Rainera (1911). Ich portrety wymagają osobnego studium.
Kazimierz Pochwalski, Portraitist
to the Emperor Franz Joseph I
The painter Kazimierz Teofil Pochwalski
(25.12.1855 - 7.09.1940), famous Polish portrait
arlist, honoured with medals at prestigious European
exhibitions from the turn of the 19th century, secured
the reputation of portraitist to the Emperor Franz
Joseph I. In the years 1892-1919 the painter resided
in Yienna and was a professor of painting at the
imperial Capital’s academy of fine arts. It was during
this period that he painted several hundred likenesses
of personages from governmental, university, royal
court, aristocratic and financial circles both in Vienna
and Galicia. However, it was his portraits of the
emperor which were to arouse the greatest interest.
Disagreement remains to this day as to the overall
53
PIĄTKOWSKI, op. cit, s. 847.
395
i odrębne wizerunki należy uznać: 1. portret w mundurze feldmarszałka (z 1893 roku),
2. portret w mundurze polowym generała (z 1896 roku) i 3. portret en pied, w stroju myśliw-
skim (z 1910 roku). Popiersie w mundurze feldmarszałka, prawdopodobnie z 1900 roku,
jest wariantem portretu z 1893 roku. Wizerunki cesarza z tych podstawowych ujęć były
zwielokrotniane przez szkice, repliki i warianty, których sumarycznej ilości nie da się usta-
lić. Szkice, stanowiące własność malarza i zdobiące jego pracownię, mogły służyć jako
materiał wyjściowy przy malowaniu kolejnych wizerunków - w miarę aktualnych potrzeb
życia dworu - jak np. konieczność obdarowywania akredytowanych przy dworze dyploma-
tów. W tym sensie można uznać Pochwalskiego za malarza dworskiego. Specyfika jego
talentu, jako mistrza realistycznego portretu reprezentacyjnego, utrzymanego w nieco trady-
cjonalistycznej stylistyce, odpowiadała potrzebom konwencji oficjalnego portretu monar-
chy. Henryk Piątkowski zwrócił uwagę na tę cechę talentu Pochwalskiego, która była
szczególnie przydatna jako środek poniekąd „propagandowy” w tworzeniu wizerunku wład-
cy: Odtwarzając z prawdą realną jednostkę, odtwarza on równocześnie wybitną osobistość,
która się w niej mieści, znaczenia jej społecznego, a nawet dziejowego nie podkreśla, nie
akcentuje symbolicznym nastrojem, nie sugestionuje widza, lecz go przekonywa53. Być może
właśnie te cechy odpowiadały przy kreowaniu wizerunku władcy z okresu schyłkowego
wiedeńskiej monarchii. Portrety cesarza namalowane przez Pochwalskiego są to przykłady
końcowych faz ewolucji wielkiego nowożytnego gatunku malarskiego - oficjalnego, insty-
tucjonalnego, portretu władcy. W portretach cesarza w mundurze feldmarszałka
i w mundurze generała można dopatrzeć się pewnej aktualizacji wątku monarchy-obrońcy.
Sztywność i konwencje oficjalnego wizerunku władcy mógł malarz przełamywać dopie-
ro w swych licznych portretach arcyksiążąt - malowanych z większą swobodą, lekkością,
pozwalając sobie na rozwiązania, w których widać m. in. elementy poszukiwań kolory-
stycznych ekspresjonizmu, np. w Portrecie arcyksięcia Karola Stefana w mundurze admira-
ła (il. 13). Jak wiadomo na podstawie notatek malarza i jego syna, w latach 1895-1927
Pochwalski sportretował następujących członków rodźmy cesarza, w tym niektórych kilka-
krotnie: arcyksiężnę Marię Józefę (1907), arcyksięcia Albrechta (1895), arcyksięcia Fer-
dynanda Karola (1909), arcyksięcia Franciszka Ferdynanda (1911), arcyksięcia Karola
Ludwika (1896), arcyksięcia Karola Stefana (1909, 1911 i 1927), arcyksięcia Otto (1907)
i arcyksięcia Rainera (1911). Ich portrety wymagają osobnego studium.
Kazimierz Pochwalski, Portraitist
to the Emperor Franz Joseph I
The painter Kazimierz Teofil Pochwalski
(25.12.1855 - 7.09.1940), famous Polish portrait
arlist, honoured with medals at prestigious European
exhibitions from the turn of the 19th century, secured
the reputation of portraitist to the Emperor Franz
Joseph I. In the years 1892-1919 the painter resided
in Yienna and was a professor of painting at the
imperial Capital’s academy of fine arts. It was during
this period that he painted several hundred likenesses
of personages from governmental, university, royal
court, aristocratic and financial circles both in Vienna
and Galicia. However, it was his portraits of the
emperor which were to arouse the greatest interest.
Disagreement remains to this day as to the overall
53
PIĄTKOWSKI, op. cit, s. 847.