DOI article:
Artykuły i komunikaty
DOI article:Lileyko, Jerzy: Pałac i ogród: natura zawłaszczona przez sztukę
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0043
Pałac i ogród. Natura zawłaszczona przez sztukę
37
7. Założenie ujazdowskie w Warszawie. Projekt z lat 1720-1730
w tzw. Albumie Poturzyckim Dzieduszyckich, obecnie w Bibliotece Stefanyka
we Lwowie
7. Pałace ensemble and gardens at Ujazdów near Warsaw. Design from
1720-30 in the so-called Poturzyca Album ofthe Dzieduszycki family,
currently belonging to V. Stefanyk Library, L ’viv
styl kształtowania ogrodów, poddanych ostrej dyscyplinie formalnej, a także nowy sposób
wykorzystywania ich przestrzeni dla dworskich zabaw, festynów i ceremonii, ujętych
w karby równie ostrej etykiety34.
Cechą francuskich założeń pałacowo-ogrodowych jest ścisłe przestrzeganie osi bie-
gnącej od bramy wjazdowej, poprzez dziedzińce, sień pałacową i reprezentacyjną salę do
ogrodu usytuowanego na tyłach pałacu, którego pierwszym kompozycyjnym elementem
jest tak zwany salon obramowany szpalerami, skąd dalej wyznacza oś szeroka aleja lub
kanał otwierające widok na zamknięty limą horyzontu daleki krajobraz. Taki widok, dają-
cy wrażenie nieskończoności, w sposób pełen maestrii osiągnięto w Wersalu, a z mniej-
szym efektem próbowano w innych rezydencjach. Widok w odwrotnym kierunku ograni-
czała elewacja pałacu, tworząca jakby parawanowe tło dla ogrodowej scenografii. Jednak
najbardziej charakterystyczną cechą francuskiej rezydencji jest ścisłe, kompozycyjne, wi-
zualne i przede wszystkim użytkowe powiązanie pałacu z ogrodem, którego szpalerowy
salon, główna aleja, bosketowe gabinety, pawilony i altany, przejmują funkcje wnętrz pa-
łacowych, jak gdyby poszerzają ich przestrzeń. Można powiedzieć, że pałac „wychodzi
34 S. tiOOG, LouisXIV- Maniere demontrer les Jardins de Yersailles. Paris 1982, s. 28-30,32-38,42-44; J. HUBNER-
WOJCIECHOWSKA, Spektakl władzy w dekoracji ogrodowej czyli uroczystości dworskie w Wersalu. „Barok. Historia
- literatura - sztuka”, 1V/1, 1997, s. 77-83; M. SZAFRAŃSKA, Comment le roi visitait ses jardins. Louis XIV an sujet
de Versailles, „Biuletyn Historii Sztuki” LIX, 1997, nr 1/2, s. 112-122.
37
7. Założenie ujazdowskie w Warszawie. Projekt z lat 1720-1730
w tzw. Albumie Poturzyckim Dzieduszyckich, obecnie w Bibliotece Stefanyka
we Lwowie
7. Pałace ensemble and gardens at Ujazdów near Warsaw. Design from
1720-30 in the so-called Poturzyca Album ofthe Dzieduszycki family,
currently belonging to V. Stefanyk Library, L ’viv
styl kształtowania ogrodów, poddanych ostrej dyscyplinie formalnej, a także nowy sposób
wykorzystywania ich przestrzeni dla dworskich zabaw, festynów i ceremonii, ujętych
w karby równie ostrej etykiety34.
Cechą francuskich założeń pałacowo-ogrodowych jest ścisłe przestrzeganie osi bie-
gnącej od bramy wjazdowej, poprzez dziedzińce, sień pałacową i reprezentacyjną salę do
ogrodu usytuowanego na tyłach pałacu, którego pierwszym kompozycyjnym elementem
jest tak zwany salon obramowany szpalerami, skąd dalej wyznacza oś szeroka aleja lub
kanał otwierające widok na zamknięty limą horyzontu daleki krajobraz. Taki widok, dają-
cy wrażenie nieskończoności, w sposób pełen maestrii osiągnięto w Wersalu, a z mniej-
szym efektem próbowano w innych rezydencjach. Widok w odwrotnym kierunku ograni-
czała elewacja pałacu, tworząca jakby parawanowe tło dla ogrodowej scenografii. Jednak
najbardziej charakterystyczną cechą francuskiej rezydencji jest ścisłe, kompozycyjne, wi-
zualne i przede wszystkim użytkowe powiązanie pałacu z ogrodem, którego szpalerowy
salon, główna aleja, bosketowe gabinety, pawilony i altany, przejmują funkcje wnętrz pa-
łacowych, jak gdyby poszerzają ich przestrzeń. Można powiedzieć, że pałac „wychodzi
34 S. tiOOG, LouisXIV- Maniere demontrer les Jardins de Yersailles. Paris 1982, s. 28-30,32-38,42-44; J. HUBNER-
WOJCIECHOWSKA, Spektakl władzy w dekoracji ogrodowej czyli uroczystości dworskie w Wersalu. „Barok. Historia
- literatura - sztuka”, 1V/1, 1997, s. 77-83; M. SZAFRAŃSKA, Comment le roi visitait ses jardins. Louis XIV an sujet
de Versailles, „Biuletyn Historii Sztuki” LIX, 1997, nr 1/2, s. 112-122.