DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Zarębska, Teresa: Wielkie osie urbanistyczne XVIII-wiecznej Warszawy a kreacje André Le Nôtre'a
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0089
Andre Le Nótre - mistrz iluzji i splendoru
83
5. Widok ogrodu w Wersalu wzdłuż głównej osi
5. View of the garden at Yersaiłłes following the main axis
oddechem przestrzeni stwarzanych z ogromnych trawników, lasów i bezmiaru nieba
(il. 5). Le Nótre był przeciwnikiem nienaturalnych; wymyślnych parterów haftowych, choć
zmuszano go, by projektował ich zawiłe desenie. Zanotowano, że mawiał o kwietnikach,
iż dobre są jedynie dła nianiek, które, nie mogąc odstępować od swych dzieci, mogą
przynajmniej spoglądać na kwiaty i podziwiać je z drugiego piętra16 17. Współcześni mu
oceniali jego ogrody, jako wyróżniające się swobodą i naturalnością, w przeciwieństwie
do ciasnych i zawiłych przestrzennie realizacji wcześniejszych. Książę Louis de Saint-
Simon pisał o nim: usiłował tylko pomagać naturze i stwarzać prawdziwe piękno przy
użyciu jak najmniejszych środków11. Felibien, oczarowany osią wybiegającą w nieskoń-
czoność z ogrodów tuileryjskich, miał wykrzyknąć: Jakiż inny ogrodnik potrafiłby tak
skutecznie namawiać Naturę, aby stworzyła dlań cud, który właśnie widzę!18. Jakkolwiek
czym innym była Natura w świecie XVII-wiecznej retoryki, a czym innym choćby 100 lat
później, nie sposób odmówić Le Nótre’owi talentu w stwarzaniu całych krajobrazów,
nowych światów19.
16 L. DE SAINT-SIMON, Pamiętniki. Tłum. A. i M. Bocheńscy.Warszawa 1961, t.l, s. 359.
17 Ibid, s. 358.
18 GANAY, op. cit, s. 13. T. MARIAGE, Andre Le Nótre, le grandpaysage et 1’amenagement del’espace. „Bulletin de
la Section Franęaise de 1TCOMOS” 2000, nr 46/47, s. 9-12. Warto zauważyć, że w XVII w. we Francji sztukę geome-
trycznych ogrodów traktowano na równi z poznawaniem praw natury, powtarzaniem ich i - dzięki temu - „ulepsza-
niem” przyrodniczego świata (za zaznajomienie z nieopublikowanymi jeszcze wynikami swoich studiów na ten temat
wyrażam wdzięczność pani Bemadette Bensaude-Vincent z Universite Paris X Nanterre).
19 Analizie swoistego pojmowania natury i krajobrazu w XVII wieku poświęci! swoje studia M. CONAN, Eloge de la
grenouille: le paysage dans les jardins a la franęaise au XVIle siecle. „Journal of Garden History” 1991, nr 4,
s. 191-198; id, Les jardins chez La Fontaine. „Journal of Garden History” 1998, nr 1, s. 32. Por. też D. JARRETT,
T. RACHWAŁ, T. SŁAWEK, Geometry, winding paths and the mansions of spirit: aesthetics of gardening in the
seventeenth and eighteenth centuries. Katowice 1997, s. 11-44.
83
5. Widok ogrodu w Wersalu wzdłuż głównej osi
5. View of the garden at Yersaiłłes following the main axis
oddechem przestrzeni stwarzanych z ogromnych trawników, lasów i bezmiaru nieba
(il. 5). Le Nótre był przeciwnikiem nienaturalnych; wymyślnych parterów haftowych, choć
zmuszano go, by projektował ich zawiłe desenie. Zanotowano, że mawiał o kwietnikach,
iż dobre są jedynie dła nianiek, które, nie mogąc odstępować od swych dzieci, mogą
przynajmniej spoglądać na kwiaty i podziwiać je z drugiego piętra16 17. Współcześni mu
oceniali jego ogrody, jako wyróżniające się swobodą i naturalnością, w przeciwieństwie
do ciasnych i zawiłych przestrzennie realizacji wcześniejszych. Książę Louis de Saint-
Simon pisał o nim: usiłował tylko pomagać naturze i stwarzać prawdziwe piękno przy
użyciu jak najmniejszych środków11. Felibien, oczarowany osią wybiegającą w nieskoń-
czoność z ogrodów tuileryjskich, miał wykrzyknąć: Jakiż inny ogrodnik potrafiłby tak
skutecznie namawiać Naturę, aby stworzyła dlań cud, który właśnie widzę!18. Jakkolwiek
czym innym była Natura w świecie XVII-wiecznej retoryki, a czym innym choćby 100 lat
później, nie sposób odmówić Le Nótre’owi talentu w stwarzaniu całych krajobrazów,
nowych światów19.
16 L. DE SAINT-SIMON, Pamiętniki. Tłum. A. i M. Bocheńscy.Warszawa 1961, t.l, s. 359.
17 Ibid, s. 358.
18 GANAY, op. cit, s. 13. T. MARIAGE, Andre Le Nótre, le grandpaysage et 1’amenagement del’espace. „Bulletin de
la Section Franęaise de 1TCOMOS” 2000, nr 46/47, s. 9-12. Warto zauważyć, że w XVII w. we Francji sztukę geome-
trycznych ogrodów traktowano na równi z poznawaniem praw natury, powtarzaniem ich i - dzięki temu - „ulepsza-
niem” przyrodniczego świata (za zaznajomienie z nieopublikowanymi jeszcze wynikami swoich studiów na ten temat
wyrażam wdzięczność pani Bemadette Bensaude-Vincent z Universite Paris X Nanterre).
19 Analizie swoistego pojmowania natury i krajobrazu w XVII wieku poświęci! swoje studia M. CONAN, Eloge de la
grenouille: le paysage dans les jardins a la franęaise au XVIle siecle. „Journal of Garden History” 1991, nr 4,
s. 191-198; id, Les jardins chez La Fontaine. „Journal of Garden History” 1998, nr 1, s. 32. Por. też D. JARRETT,
T. RACHWAŁ, T. SŁAWEK, Geometry, winding paths and the mansions of spirit: aesthetics of gardening in the
seventeenth and eighteenth centuries. Katowice 1997, s. 11-44.