Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

84

Małgorzata Szafrańska


6. Widok ogrodu w Sceaia sprzed pałacu
6. View ofthe garden at Sceaia ‘in front of' the pałace

Fenomen ogrodu wersalskiego, wywierającego jako model tak silny wpływ na Europę
1. połowy XVIIII wieku, polegał również na tym, że w widzialnym ogrodzie Le Nótre’a
istniał równie ważny, niewidzialny ogród znaczeń stworzony przez króla i jego literacko-
politycznych doradców20. Niezwykły dokument w dziejach ogrodów, jakim jest sześć
wersji przewodnika samego Ludwika XIV po ogrodzie w Wersalu, wytycza trasę spaceru,
podczas którego w wyobraźni królewskiego gościa powstawał dyktowany przez monarchę
obraz ogrodu21. Gerard Sabatier wymienia aż dziesięć przewodników po ogrodzie, które
powstały między 1674 a 1714 rokiem, świadczących o potrzebie wyjaśniania tego niewi-
dzialnego ogrodu, wywoływania jego prawdziwego znaczenia z ukrycia w pozornym
i nieważnym świecie roślin22.
Iluzja
Le Nótre - niewątpliwy mistrz iluzji, stawiający między okiem spacerującego a światem
swoją sztukę, swoje artystyczne oszustwa. Zapierające dech osie niknące w dali świata,
którego nieskończoność właśnie odkryli matematycy. Zdaniem Allena Weissa - autora
książki Mirrors of Infinity, analizującej efekty współistnienia ogrodów Le Nótre’a
i francuskiej metafizyki - gubiące się w oddali aleje, których widok przekraczał możliwości
percepcyjne człowieka, należały do rodziny dowodów istnienia Boga, w Wersalu

20 JEANNEL, op. cit., s. 9.
21 M. SZAFRAŃSKA, Comment le roi visita.it ses jardins. Louis XIVau sujet de Versailles. „Biuletyn Historii Sztuki”
1997, nr 1-2, s. 112-123.
22 SABATIER, op. cit., s. 519; R.W. BERGER, Versailles in verse. „Journal of Garden History” 1984, s. 127-138 (dot.
wierszowanego opisu ogrodu w Wersalu pióra Claude’a Denisa z około 1675 roku).