DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Targosz-Kretowa, Karolina: Ogród w teatrze i teatr w ogrodzie: krąg dworu polskiego XVII wieku i źródła jego inspiracji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0126
120
Karolina Targosz
Wspomniana przez Poczobuta „per-
spektywa z latarniami” to zapewne jedno
z miejsc teatralnych w ogrodzie jaworow-
skim. Choć samo określenie „perspektywa”
mogło oznaczać malowane uzupełnienia
widoków ogrodowych, niekoniecznie o te-
atralnym przeznaczeniu73. I o takie „liczne
perspektywy” mogło chodzić w opisie
Franciszka od Stygmatów. Ale i każda dłu-
ga aleja ogrodowa tworzyła widok perspek-
tywiczny. Ujęta w obramienie proscemcz-
ne, stawała się naturalną sceną. Pod koniec
XVII wieku zaczęto nawet rezygnować z
ujęć ramowych, pozostawiając widoki cał-
kowicie otwarte, jak np. w Ballet dejeunes-
se z 1685 roku w Wersalu, gdy to widok
perspektywiczny odwrócono w stosunku
do poprzednich rozwiązań i wielką aleję
zamykała w oddalonym tle fasada pałacu74.
W XVIII stuleciu w sztuce ogrodowej po-
wstanie cały szereg stałych teatrów ze sce-
ną otwartą. Przeniesiono na nią natomiast
spotęgowaną sztucznie perspektywę scen
iluzjonistycznych, w postaci kulis ze strzy-
żonej zieleni, jak np. w teatrze ogrodowym
w Laszkach Murowanych Mmszchów75 76,
coraz to bliżej siebie rozmieszczonych i za-
pewne coraz to niższych.
Jak wspominaliśmy, już pod koniec pa-
nowania Jana III, gdy dwór rezydował w
Warszawie i podwarszawskim Wilanowie,
ogrody w Jaworowie zaczęły popadać w za-
niedbanie. W 1716 roku starostwo przeszło
w ręce Józefa Mniszcha, a dwie lustracje
9. Plan zamku i ogrodu w Jaworowie
w 1779
9. Map ofthe castle and garden
at Javoriv (Ukrainę) in 1779
Repr. wg/after G. Ciołek,
J. Bogdanowski, Ogrody polskie.
Warszawa 1978
z 2. połowy XVIII stulecia ukazują stan zupełnego zniszczenia. W 1764 roku pisano
o ulicach lipami i grabiną, a kwaterach bukszpanem wysadzanych, ale też i o tym, że
altany i inne budynki... oprócz figami nowo wystawionej, z starości ruiny czekają.
W 1771 roku stwierdzono podobnie: Ogród wioski w zupełnym opuszczeniu, lipy, smreki,
grabina, bukszpan i inne rodzaje dla pożytku nierodzajne, niegdyś dla ozdoby. Altanki
i inne budynki jedne porozbierane, drugie dla starości miny czekają, kanały pozałaziły,
sadzawka na której były łazienki, trzciną zarosła.. J6.
73 O takich perspektywach, zob. SZAFRAŃSKA, Comment le roi visitaitses jardins. Louis XIV au sujet de Yersailles.
„Biuletyn Historii Sztuki” LIX, 1997, s. 113,118.
74 TARGOSZ, Dwór królowej Marysieńki..., il. 13.
75 CIOŁEK, BOGDANOWSKI, op. cit., il. 201.
76 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego. T. 111, Warszawa 1882, s. 523; WEBERSFELD, op. cit., s. 48, 53.
Karolina Targosz
Wspomniana przez Poczobuta „per-
spektywa z latarniami” to zapewne jedno
z miejsc teatralnych w ogrodzie jaworow-
skim. Choć samo określenie „perspektywa”
mogło oznaczać malowane uzupełnienia
widoków ogrodowych, niekoniecznie o te-
atralnym przeznaczeniu73. I o takie „liczne
perspektywy” mogło chodzić w opisie
Franciszka od Stygmatów. Ale i każda dłu-
ga aleja ogrodowa tworzyła widok perspek-
tywiczny. Ujęta w obramienie proscemcz-
ne, stawała się naturalną sceną. Pod koniec
XVII wieku zaczęto nawet rezygnować z
ujęć ramowych, pozostawiając widoki cał-
kowicie otwarte, jak np. w Ballet dejeunes-
se z 1685 roku w Wersalu, gdy to widok
perspektywiczny odwrócono w stosunku
do poprzednich rozwiązań i wielką aleję
zamykała w oddalonym tle fasada pałacu74.
W XVIII stuleciu w sztuce ogrodowej po-
wstanie cały szereg stałych teatrów ze sce-
ną otwartą. Przeniesiono na nią natomiast
spotęgowaną sztucznie perspektywę scen
iluzjonistycznych, w postaci kulis ze strzy-
żonej zieleni, jak np. w teatrze ogrodowym
w Laszkach Murowanych Mmszchów75 76,
coraz to bliżej siebie rozmieszczonych i za-
pewne coraz to niższych.
Jak wspominaliśmy, już pod koniec pa-
nowania Jana III, gdy dwór rezydował w
Warszawie i podwarszawskim Wilanowie,
ogrody w Jaworowie zaczęły popadać w za-
niedbanie. W 1716 roku starostwo przeszło
w ręce Józefa Mniszcha, a dwie lustracje
9. Plan zamku i ogrodu w Jaworowie
w 1779
9. Map ofthe castle and garden
at Javoriv (Ukrainę) in 1779
Repr. wg/after G. Ciołek,
J. Bogdanowski, Ogrody polskie.
Warszawa 1978
z 2. połowy XVIII stulecia ukazują stan zupełnego zniszczenia. W 1764 roku pisano
o ulicach lipami i grabiną, a kwaterach bukszpanem wysadzanych, ale też i o tym, że
altany i inne budynki... oprócz figami nowo wystawionej, z starości ruiny czekają.
W 1771 roku stwierdzono podobnie: Ogród wioski w zupełnym opuszczeniu, lipy, smreki,
grabina, bukszpan i inne rodzaje dla pożytku nierodzajne, niegdyś dla ozdoby. Altanki
i inne budynki jedne porozbierane, drugie dla starości miny czekają, kanały pozałaziły,
sadzawka na której były łazienki, trzciną zarosła.. J6.
73 O takich perspektywach, zob. SZAFRAŃSKA, Comment le roi visitaitses jardins. Louis XIV au sujet de Yersailles.
„Biuletyn Historii Sztuki” LIX, 1997, s. 113,118.
74 TARGOSZ, Dwór królowej Marysieńki..., il. 13.
75 CIOŁEK, BOGDANOWSKI, op. cit., il. 201.
76 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego. T. 111, Warszawa 1882, s. 523; WEBERSFELD, op. cit., s. 48, 53.