DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Badach, Artur: Klasyczne wzorce i rokokowe innowacje w dekoracjach kilku rezydencji polskich w XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0200
194
Artur Badach
1. B. Bellotto zw. Canaletto, Pałac Błękitny w Warszawie, Zamek Królewski w Warszawie
1. B. Bellotto Canaletto, The Sky-Blue Pałace in Warsaw, collections of the Royal Castle, Warsaw
w Vaux-le-Vicomte w latach 1655-1661. Jedną z pierwszych realizacji tego typu w Polsce
był pałac zbudowany w Starym Otwocku przez marszałka Kazimierza Bielińskiego3.
Usytuowany na półwyspie, nad samym brzegiem jeziora, zwrócony jest w stronę wody
stosunkowo płaską fasadą, zwieńczoną trójkątnym typanonem, który wypełnia reliefowa
dekoracja. Od strony dziedzińca bryła jest bardziej rozczłonkowana. Tutaj dominuje pię-
cioboczny ryzalit, znacznie wystający przed korpus. Na uwagę zasługuje fakt, że poszcze-
gólne elewacje pałacu pozbawione zostały niemal zupełnie tradycyjnych podziałów
architektonicznych, kolumnowych bądź pilastrowych. Zróżnicowania na powierzchni
ścian zawdzięczamy jedynie boniowanym narożnikom oraz dekoracji w formie nakłada-
nych, reliefowych motywów (między innymi o treści heraldycznej), które obiegają elewacje
ponad oknami pierwszego piętra4. Następne lata są okresem, kiedy wykształca się na
naszych ziemiach charakterystyczny typ rezydencji pałacowych wyróżniający się właśnie
między innymi nowym sposobem zdobienia elewacji. Tak popularne w XVII wieku,
kolumny i pilastry ustawiane w wielkim porządku, głębokie arkady, nisze i wydatne gzymsy
ustępują teraz na rzecz płaskich lizen, płytkich uskoków i płycin5. Wzniesienie (począwszy
od 1726 roku) Pałacu Błękitnego dla Anny Orzelskiej (il. 1) dało początek warszawskim
3 Zob.: Z. HORNUNG, Na śladach działalności artystów francuskich w Polsce. „Teka Komisji Historii Sztuki” 1959,
s. 262.
4 Por.: A. MIŁOBĘDZKI, Architektura XVII w. [W:] Sztuka Warszawy. Red. M. Karpowicz. Warszawa 1986, s. 105.
Zob. także: J. WITKIEWICZ, Pałac Marszałka Bielińskiego w Starym Otwocku. „Ochrona Zabytków” 1949,
nr 2, s. 122 oraz il.
5 M. KARPOWICZ, Sztuka polska XVIII wieku. Warszawa 1985, s. 104-105. Zob. też: J. LEPIARCZYK, Związki polsko-
francuskie w architekturze I poł. XVIII w. [W:] Sztuka 1. poi. XVIII wieku. Materiały sesji SHS. Warszawa 1981, s. 89.
Artur Badach
1. B. Bellotto zw. Canaletto, Pałac Błękitny w Warszawie, Zamek Królewski w Warszawie
1. B. Bellotto Canaletto, The Sky-Blue Pałace in Warsaw, collections of the Royal Castle, Warsaw
w Vaux-le-Vicomte w latach 1655-1661. Jedną z pierwszych realizacji tego typu w Polsce
był pałac zbudowany w Starym Otwocku przez marszałka Kazimierza Bielińskiego3.
Usytuowany na półwyspie, nad samym brzegiem jeziora, zwrócony jest w stronę wody
stosunkowo płaską fasadą, zwieńczoną trójkątnym typanonem, który wypełnia reliefowa
dekoracja. Od strony dziedzińca bryła jest bardziej rozczłonkowana. Tutaj dominuje pię-
cioboczny ryzalit, znacznie wystający przed korpus. Na uwagę zasługuje fakt, że poszcze-
gólne elewacje pałacu pozbawione zostały niemal zupełnie tradycyjnych podziałów
architektonicznych, kolumnowych bądź pilastrowych. Zróżnicowania na powierzchni
ścian zawdzięczamy jedynie boniowanym narożnikom oraz dekoracji w formie nakłada-
nych, reliefowych motywów (między innymi o treści heraldycznej), które obiegają elewacje
ponad oknami pierwszego piętra4. Następne lata są okresem, kiedy wykształca się na
naszych ziemiach charakterystyczny typ rezydencji pałacowych wyróżniający się właśnie
między innymi nowym sposobem zdobienia elewacji. Tak popularne w XVII wieku,
kolumny i pilastry ustawiane w wielkim porządku, głębokie arkady, nisze i wydatne gzymsy
ustępują teraz na rzecz płaskich lizen, płytkich uskoków i płycin5. Wzniesienie (począwszy
od 1726 roku) Pałacu Błękitnego dla Anny Orzelskiej (il. 1) dało początek warszawskim
3 Zob.: Z. HORNUNG, Na śladach działalności artystów francuskich w Polsce. „Teka Komisji Historii Sztuki” 1959,
s. 262.
4 Por.: A. MIŁOBĘDZKI, Architektura XVII w. [W:] Sztuka Warszawy. Red. M. Karpowicz. Warszawa 1986, s. 105.
Zob. także: J. WITKIEWICZ, Pałac Marszałka Bielińskiego w Starym Otwocku. „Ochrona Zabytków” 1949,
nr 2, s. 122 oraz il.
5 M. KARPOWICZ, Sztuka polska XVIII wieku. Warszawa 1985, s. 104-105. Zob. też: J. LEPIARCZYK, Związki polsko-
francuskie w architekturze I poł. XVIII w. [W:] Sztuka 1. poi. XVIII wieku. Materiały sesji SHS. Warszawa 1981, s. 89.