DOI article:
Artykuły i komunikaty
DOI article:Badach, Artur: Klasyczne wzorce i rokokowe innowacje w dekoracjach kilku rezydencji polskich w XVIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0201
Klasyczne wzorce i rokokowe innowacje w dekoracjach rezydencji polskich w XVIII wieku 195
2. G. Chiaveri, Projekt
przebudowy elewacji
wschodniej Zamku
Królewskiego
w Warszawie, po 1734
2. G. Chi av er i, Design
for extending the eastern
eleyation of the Royal
Castle in Warsaw,
after 1734
rezydencjom usytuowanym pomiędzy dziedzińcem a ogrodem i odznaczających się me
przeładowaną, ale za to niezwykle wytworną dekoracją zewnętrzną0 .
Ważny etap w rozwoju interesującego nas zjawiska wiąże się z latami środkowymi
XVIII wieku i ukończoną w 1747 roku przebudową elewacji Zamku Królewskiego w
Warszawie od strony Wisły. Prace, zapoczątkowane w oparciu o projekt Gaetano Chiave-
nego, zrealizowano ostatecznie z poprawkami autorstwa Zachariasa Longuelune'a. Wska-
zanie różnic pomiędzy projektami obu architektów pozwoli nam uświadomić sobie
zmiany, na jakie wówczas zdecydowano się. Chiaveri zaplanował wzniesienie na osi ele-
wacji ryzalitu o zaokrąglonych narożach, zwieńczonego trójkątnym naczółkiem wypeł-
nionym niezwykle rozbudowaną dekoracją rzeźbiarską. W jednej z wersji tego projektu
architekt przewidywał rozczłonkowanie ścian ryzalitu pilastrami wielkiego porządku
(ił. 2). Longuelune naniósł na projekt Chiaverego poprawki, które - co można śmiało
powiedzieć - zasadniczo wpłynęły na obraz naszej architektury pałacowej następnych kil-
ku dziesięcioleci. Architekt francuski zrezygnował zatem zupełnie z tympanonu ponad
ryzalitem, umieszczając dekoracje rzeźbiarskie na niewysokiej attyce, bezpośrednio na tle
dachu. Usunął ze ścian pilastry, pozostawiając elewacje niemal płaskie, za to bardziej
ożywione licznymi, drobnymi elementami dekoracyjnymi ponad oknami (il. 3)6 7. Osta-
tecznie pojawiło się zatem rozwiązanie nawiązujące w ogólnej koncepcji do klasycznych
6 Por.: A. ROTTERMUND, Pałac Błękitny. Warszawa 1970, s. 23.
7 J. LILEYKO, Zamek Warszawski. Rezydencja królewska i siedziba władz Rzeczypospolitej 1596-1763. Wrocław 1984,
s. 237 i nast. oraz il. 183 i 184. Zob. także: KARPOWICZ, Sztuka polska..., s. 107.
2. G. Chiaveri, Projekt
przebudowy elewacji
wschodniej Zamku
Królewskiego
w Warszawie, po 1734
2. G. Chi av er i, Design
for extending the eastern
eleyation of the Royal
Castle in Warsaw,
after 1734
rezydencjom usytuowanym pomiędzy dziedzińcem a ogrodem i odznaczających się me
przeładowaną, ale za to niezwykle wytworną dekoracją zewnętrzną0 .
Ważny etap w rozwoju interesującego nas zjawiska wiąże się z latami środkowymi
XVIII wieku i ukończoną w 1747 roku przebudową elewacji Zamku Królewskiego w
Warszawie od strony Wisły. Prace, zapoczątkowane w oparciu o projekt Gaetano Chiave-
nego, zrealizowano ostatecznie z poprawkami autorstwa Zachariasa Longuelune'a. Wska-
zanie różnic pomiędzy projektami obu architektów pozwoli nam uświadomić sobie
zmiany, na jakie wówczas zdecydowano się. Chiaveri zaplanował wzniesienie na osi ele-
wacji ryzalitu o zaokrąglonych narożach, zwieńczonego trójkątnym naczółkiem wypeł-
nionym niezwykle rozbudowaną dekoracją rzeźbiarską. W jednej z wersji tego projektu
architekt przewidywał rozczłonkowanie ścian ryzalitu pilastrami wielkiego porządku
(ił. 2). Longuelune naniósł na projekt Chiaverego poprawki, które - co można śmiało
powiedzieć - zasadniczo wpłynęły na obraz naszej architektury pałacowej następnych kil-
ku dziesięcioleci. Architekt francuski zrezygnował zatem zupełnie z tympanonu ponad
ryzalitem, umieszczając dekoracje rzeźbiarskie na niewysokiej attyce, bezpośrednio na tle
dachu. Usunął ze ścian pilastry, pozostawiając elewacje niemal płaskie, za to bardziej
ożywione licznymi, drobnymi elementami dekoracyjnymi ponad oknami (il. 3)6 7. Osta-
tecznie pojawiło się zatem rozwiązanie nawiązujące w ogólnej koncepcji do klasycznych
6 Por.: A. ROTTERMUND, Pałac Błękitny. Warszawa 1970, s. 23.
7 J. LILEYKO, Zamek Warszawski. Rezydencja królewska i siedziba władz Rzeczypospolitej 1596-1763. Wrocław 1984,
s. 237 i nast. oraz il. 183 i 184. Zob. także: KARPOWICZ, Sztuka polska..., s. 107.