DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Bogdanowski, Janusz: "Polskie kwatery", "Parterre de broderie" i "Wielka murawa"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0229
223
JANUSZ BOGDANOWSKI
Kraków
,, Polskie kwatery ”,
„ Parterre de broderie ”
i,, Wielka murawa ”
„L 'ame d ’un jardin
Cest son espace vi.de”
Duc cTHarcourt1
Widok z ogrodu poprzez parter rzuca się w oczy i tworzy nieodparte skojarzenia.
Tak właśnie jak z wnętrz ogrodowych Mogilan, w których oś kwater zamyka,
przez stoki i łąkę, oszałamiający widok na Beskidy i Tatry. Podobnie w Irządzach,
gdzie długą sekwencją kwaterowych tarasów, ogród opadający ku wąskiej łące i grobli
stawu otwiera się na daleki widok. To wiek XVII2. Haftowe partery Wolborza i łąka kwietna
Szczekocin to wiek XVIII. A potem już „wielkie murawy” od Igołomi i Królikarni
(XVIII/XIX wiek), przez Kryspinów (XIX), Krzelów z lat międzywojennych, po współ-
czesne ogrody bernardyńskie w Kalwarii. Cały ten wiekowy ciąg form to jeden spektaku-
larny wizerunek jakby tej samej myśli, choć w różnych postaciach3. Myśli kompozycyjnej, w
której koncepcja wersalska Andre Le Nótre’a haftowych parterów i duktu „zielonej alei” stano-
wi jakże znaczące ogniwo, stanowiące w swym czasie rodzaj apogeum sztuki
ogrodowej4. Bo z pozoru, w wyobrażeniu owych czasów, czyżby można było iść dalej?
A tymczasem wkrótce i w polskiej sztuce ogrodowej nastąpiło bez mała zagadkowe roz-
dwojenie. Wolbórz i Choroszcz ze swoimi haftowymi parterami to idea wprost wersalska5.
Nieborów z parterami przechodzącymi w zielony dukt na osi, wielka murawa szczekociń-
skiego ogrodu to przełom w postrzeganiu wielkich stylów w sztuce ogrodowej6. Stylów,
1 D’HARCOURT, Desjardines heuveux. Paris 1969, s. 16.
2 Zwrócił na to uwagęjuż K BUCZKOWSKI, Z ogrodów stylowych w Polsce. Kraków 1924. Z kolei rozbudował problem G. CIOŁEK
Ogrody polskie. Warszawa 1954. Irządze (KL.) były przedmiotem podziwu już autorów Geograficznego (Słownik Geograficzny
Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... Red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski. Warszawa 1891, t. III, s. 302).
3 Znaczenie i formy łąki czy trawnika ogrodowego wydobywaM. SZAFRAŃSKA, Wrydarz, słowo, forma treść... „TekaKomisji Urbanistyki
i Architektury PAN” 1995, t. XXVH, s. 121 -133.
4 W znakomitym zestawie ilustracyjnym przedstawia to ostatnio monografia: M.VALERY,D. SCHAEWEN,Ja/riz/w de France enfieurs.
Paris 1997.
5 Por. CIOŁEK, op. cit, s. 90,92,98,100.
6 Zwrócono uwagę na ten mało znany wątek, w: J. BOGDANÓW SKI, Polskie ogody ozdobne. Warszawa 2000.
JANUSZ BOGDANOWSKI
Kraków
,, Polskie kwatery ”,
„ Parterre de broderie ”
i,, Wielka murawa ”
„L 'ame d ’un jardin
Cest son espace vi.de”
Duc cTHarcourt1
Widok z ogrodu poprzez parter rzuca się w oczy i tworzy nieodparte skojarzenia.
Tak właśnie jak z wnętrz ogrodowych Mogilan, w których oś kwater zamyka,
przez stoki i łąkę, oszałamiający widok na Beskidy i Tatry. Podobnie w Irządzach,
gdzie długą sekwencją kwaterowych tarasów, ogród opadający ku wąskiej łące i grobli
stawu otwiera się na daleki widok. To wiek XVII2. Haftowe partery Wolborza i łąka kwietna
Szczekocin to wiek XVIII. A potem już „wielkie murawy” od Igołomi i Królikarni
(XVIII/XIX wiek), przez Kryspinów (XIX), Krzelów z lat międzywojennych, po współ-
czesne ogrody bernardyńskie w Kalwarii. Cały ten wiekowy ciąg form to jeden spektaku-
larny wizerunek jakby tej samej myśli, choć w różnych postaciach3. Myśli kompozycyjnej, w
której koncepcja wersalska Andre Le Nótre’a haftowych parterów i duktu „zielonej alei” stano-
wi jakże znaczące ogniwo, stanowiące w swym czasie rodzaj apogeum sztuki
ogrodowej4. Bo z pozoru, w wyobrażeniu owych czasów, czyżby można było iść dalej?
A tymczasem wkrótce i w polskiej sztuce ogrodowej nastąpiło bez mała zagadkowe roz-
dwojenie. Wolbórz i Choroszcz ze swoimi haftowymi parterami to idea wprost wersalska5.
Nieborów z parterami przechodzącymi w zielony dukt na osi, wielka murawa szczekociń-
skiego ogrodu to przełom w postrzeganiu wielkich stylów w sztuce ogrodowej6. Stylów,
1 D’HARCOURT, Desjardines heuveux. Paris 1969, s. 16.
2 Zwrócił na to uwagęjuż K BUCZKOWSKI, Z ogrodów stylowych w Polsce. Kraków 1924. Z kolei rozbudował problem G. CIOŁEK
Ogrody polskie. Warszawa 1954. Irządze (KL.) były przedmiotem podziwu już autorów Geograficznego (Słownik Geograficzny
Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... Red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski. Warszawa 1891, t. III, s. 302).
3 Znaczenie i formy łąki czy trawnika ogrodowego wydobywaM. SZAFRAŃSKA, Wrydarz, słowo, forma treść... „TekaKomisji Urbanistyki
i Architektury PAN” 1995, t. XXVH, s. 121 -133.
4 W znakomitym zestawie ilustracyjnym przedstawia to ostatnio monografia: M.VALERY,D. SCHAEWEN,Ja/riz/w de France enfieurs.
Paris 1997.
5 Por. CIOŁEK, op. cit, s. 90,92,98,100.
6 Zwrócono uwagę na ten mało znany wątek, w: J. BOGDANÓW SKI, Polskie ogody ozdobne. Warszawa 2000.