DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Nieciecki, Jan: "Polski Wersal" - Białystok Jana Klemensa Branickiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0301
295
JAN NIECIECKI
Lublin, Katolicki Uniwersytet Lubelski
,, Polski Wersal Białystok
Jana Klemensa Branickiego
WXVII-wiecznej Europie Białystok nazywany był „Polskim Wersalem1’.
Zdarzało się, że z Wersalem porównywano i inne polskie miejscowości, jak
choćby Cucułowce (koło Lwowa) Jerzego Stanisława Dzieduszyckiego1, lecz
tylko do rezydencji Jana Klemensa Branickiego określenie to przylgnęło na trwałe i roz-
powszechniło się szeroko. Z czasem, w XIX lub na
początku XX wieku, pojawiło się nawet mniemanie,
że białostockie ogrody projektował twórca ogrodów
wersalskich, Andre Le Nótre2.
Po raz pierwszy Białystok porównał z Wersalem
Anton Friedrich Busching3. Na niego powołał się
Ernst Ahasverus von Lehndorff, który podczas
podróży po Polsce w 1767 roku zanotował:
ma rację pan Busching, gdy nazywa tę miejsco-
wość polskim Wersalem4. Dwanaście lat później
(w 1779 roku) William Coxe relacjonując swój po-
byt w Białymstoku wspomniał, że tamtejszy pałac
„nazywany jest powszechnie polskim Wersalem”5.
1 J. KOWALCZYK, Główne problemy badań nad architekturą
późnobarokową w Koronie i na Litwie. „Kwartalnik Architektury
1 Urbanistyki” 1995, z. 3-4, s. 206, 208.
2 Tradycję tę poznałem w połowie lat 60. z opowiadań będącego
w podeszłym już wieku ks. infułata Antoniego Cichońskiego, biało-
stoczanina z pochodzenia.
3 Białystok, Miasto, dzielące się na Stare i Nowe [...]. Na Nowym-
Mieście, śliczny jest Zamek, z Ogrodem bardzo dobrze założonym,
należący Hrabi Branickiemu. Można go nazwać Polskim Zersailles
(A. F. BUSCHING, Geografia Królestwa Polskiego i Wielkiego
Księstwa Litewskiego, tudzież innych Prowincji do nich należących.
Przeł. K. Wyrwicz. Lipsk-Drezno 1768, s. 150-151).
4 E. A. LEHNDORFF, Dzienniki. Przeł. W. Zawadzki. [W:] Polska
Stanisławowska w oczach cudzoziemców. Oprać. W. Zawadzki. War-
szawa 1963, t. 2, s. 8.
5 W. COXE, Podróż po Polsce 1778. Przeł. E. Suchodolska. [W:]
Polska Stanisławowska..., t. 1, s. 680.
1. Portret J. K. Branickiego.
Rycina J. Ch. Sysanga,
po 1735, wg nieznanego portretu
z lat 1726-1735
1. Portrait of J. K. Branicki.
Engraving by J. C. Sysang, 1735,
onwards, based on an unknown
portrait from 1726-35
Repr. wg/after Białystok, oblicza
miasta, pr. zbiór, Białystok 1999
JAN NIECIECKI
Lublin, Katolicki Uniwersytet Lubelski
,, Polski Wersal Białystok
Jana Klemensa Branickiego
WXVII-wiecznej Europie Białystok nazywany był „Polskim Wersalem1’.
Zdarzało się, że z Wersalem porównywano i inne polskie miejscowości, jak
choćby Cucułowce (koło Lwowa) Jerzego Stanisława Dzieduszyckiego1, lecz
tylko do rezydencji Jana Klemensa Branickiego określenie to przylgnęło na trwałe i roz-
powszechniło się szeroko. Z czasem, w XIX lub na
początku XX wieku, pojawiło się nawet mniemanie,
że białostockie ogrody projektował twórca ogrodów
wersalskich, Andre Le Nótre2.
Po raz pierwszy Białystok porównał z Wersalem
Anton Friedrich Busching3. Na niego powołał się
Ernst Ahasverus von Lehndorff, który podczas
podróży po Polsce w 1767 roku zanotował:
ma rację pan Busching, gdy nazywa tę miejsco-
wość polskim Wersalem4. Dwanaście lat później
(w 1779 roku) William Coxe relacjonując swój po-
byt w Białymstoku wspomniał, że tamtejszy pałac
„nazywany jest powszechnie polskim Wersalem”5.
1 J. KOWALCZYK, Główne problemy badań nad architekturą
późnobarokową w Koronie i na Litwie. „Kwartalnik Architektury
1 Urbanistyki” 1995, z. 3-4, s. 206, 208.
2 Tradycję tę poznałem w połowie lat 60. z opowiadań będącego
w podeszłym już wieku ks. infułata Antoniego Cichońskiego, biało-
stoczanina z pochodzenia.
3 Białystok, Miasto, dzielące się na Stare i Nowe [...]. Na Nowym-
Mieście, śliczny jest Zamek, z Ogrodem bardzo dobrze założonym,
należący Hrabi Branickiemu. Można go nazwać Polskim Zersailles
(A. F. BUSCHING, Geografia Królestwa Polskiego i Wielkiego
Księstwa Litewskiego, tudzież innych Prowincji do nich należących.
Przeł. K. Wyrwicz. Lipsk-Drezno 1768, s. 150-151).
4 E. A. LEHNDORFF, Dzienniki. Przeł. W. Zawadzki. [W:] Polska
Stanisławowska w oczach cudzoziemców. Oprać. W. Zawadzki. War-
szawa 1963, t. 2, s. 8.
5 W. COXE, Podróż po Polsce 1778. Przeł. E. Suchodolska. [W:]
Polska Stanisławowska..., t. 1, s. 680.
1. Portret J. K. Branickiego.
Rycina J. Ch. Sysanga,
po 1735, wg nieznanego portretu
z lat 1726-1735
1. Portrait of J. K. Branicki.
Engraving by J. C. Sysang, 1735,
onwards, based on an unknown
portrait from 1726-35
Repr. wg/after Białystok, oblicza
miasta, pr. zbiór, Białystok 1999