Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

Recenzje

419

w edycji Wierszy -wszystkich Konarskiego (1778).
Zmiany w wymienionych parach rycin mają charakter
omal kosmetyczny. Inny aspekt tego zjawiska ilustru-
je choćby seria profilowych portretów Stanisława Au-
gusta (1765), modyfikowanych raczej w zakresie
drugorzędnych szczegółów dekoracyjnej oprawy,
aniżeli zasadniczego zamysłu kompozycji10. Z jed-
nej strony można to interpretować na korzyść szty-
charza, dowodząc żmudnych, lecz twórczych
poszukiwań najdoskonalszej formy, z drugiej wszak-
że można upatrywać w tym przejaw niedostatku wła-
snej inwencji artystycznej, mechanicznego omal
powielania raz już wypracowanego wzoru.
Niejakie wątpliwości nasuwa sposób ujęcia
związków Marstallera ze zleceniodawcami heral-
dycznych dekoracji książkowych. Hanna Widacka
skłonna jest na przykład upatrywać zamawiającego
miedzioryt z herbem Junosza - który znalazł się
w wydanym Inwentarzu nowym praw, statutów
i konstytucji koronnych... (1754) - w osobie mar-
szałka Franciszka Bielińskiego. Jednakże dedykacja
skierowana doń przez autora dzieła, pijara Amolfa
Żeglickiego, nic o tym nie mówi. Apostrofa zaś -
zjednałeś sobie, tak u swoich, jako i u postronnych,
nieustającą z wieki chwałę - wynika z faktu, iż nale-
żał on do grona zasłużonych dobrodziejów warszaw-
skiego konwentu Collegium Nobilium11. Ówczesna
praktyka wydawnicza bywała rozmaita, druk mógł fi-
nansować możny mecenas (ale też wtedy czerpał pro-
fity ze sprzedaży), sama oficyna wydawnicza albo
rozpisana subskrypcja12. W tym przypadku zacho-
dziła -jak się zdaje - ostatnia z ewentualności13.
Nota bene praca Żeglickiego okazała się bestselle-
rem, toteż całkiem pokaźny, kilkunastotysięczny
dochód z jej sprzedaży, autor mógł przeznaczyć
na budowę gmachu zakonnej biblioteki14. Refleksja
nad związkami Marstallera - jako zamiłowanego
ilustratora ksiąg - z działającymi w stolicy oficyna-
mi została w monografii całkowicie przemilczana.
W publikacji nie uniknięto też, niestety, pewnych
niekonsekwencji czy lapsusów. Istnieją rozbież-


4. Malarz nieznany, Św. Józef z Kupertynu, obraz
olejny (1753) w warszawskim kościele
franciszkanów
4. Unknown painter, St. Joseph of Cupertmo, oił
(1753) in the Franciscan church, Warsaw

ności podanych dat: skoro rzeczywiście „ostatni
uchwytny ślad artysty” - jak pisze Hanna Widacka
- pochodzi z roku 1785, to me ma uzasadnienia
tradycyjne domniemanie, iż „zmarł po 1786”,

10 H. WIDACKA, Ikonografia króla Stanisława Augusta
w grafice XVIII wieku. „Rocznik Historii Sztuki” XV:
1985, s. 194n.
11 A. ŻEGLICKI, Inwentarz nowy praw, statutów, konsty-
tucji koronnych i Wielkiego Księstwa Litewskiego znajdu-
jących się w sześciu tomach „ Kolummis Legum War-
szawa 1754, s. nlb. Na temat wsparcia przez Bielińskiego
budowy konwiktowej siedziby: R. MĄCZYŃSK1, Pijar-
ski pałac Collegium Nobilium w Warszawie. Warszawa
1996, s. 11, 13.
12 Szeroko omawia te zagadnienia: A. ŻBIKOWSKA-MI-
GON, Książka naukowa w kulturze polskiego Oświece-
nia. Warszawa 1977, s. 7 n.

13 W systemie subskrypcyjnym ukazały się całe Wolumina
legum: Encyklopedia wiedzy o książce. Wrocław 1971,
szp. 2247 (s.v.: Subskrypcja). Inwentarz Żeglickiego jest
uznawany za 9. tom tego wydawnictwa: Bibliografia lite-
ratury polskiej „Nowy Korbut’’. T. 6, cz. 1, Oświecenie.
Warszawa 1970, s. 545 (s.v.: Żeglicki Arnulf Kazimierz).
14 [S. BIELSKI], Vita et scripta ąuorundam e Congrega-
tione Cler[icorum] Reg[ularium] Scholarum Piarum in
Provincia Polona professorum, qui operibus editis pa-
triae et ecclesiae proficuis nomen suum memorabile fece-
runt. Varsaviae 1812, s. 47; także: R. MĄCZYŃSKI,
Warszawskie biblioteki księży pijarów. „Rocznik Historii
Sztuki” XXIII: 1998, s. 103 n.