Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (70.2008)

POLEMtKI t RECENZJE

213

fonn za pośrednictwem innych krajów, importy arty-
styczne oraz ich naśladownictwo. Propozycja rozsze-
rzenia tej listy zagadnień o hipotetyczne podróże
artystów i fundatorów, a także sprowadzanie projek-
tów jest zbędna, albowiem przedmiotowy zakres
tych problemów zawiera się w programie poszuki-
wań zakreślonym przez Skubiszewskiego.
Autor podkreśla konieczność wnikliwej krytyki
źródeł pisanych oraz wyłuszcza trudności w formu-
łowaniu wniosków dotyczących proweniencji arty-
stycznej dzieła na podstawie jego analizy styli-
styczno-porównawczej. W konkluzji stwierdza, „że
jedynym rozsądnym sposobem na zbliżenie się do
poznania obiektywnej prawdy historycznej jest
zastosowanie metod krzyżujących się kryteriów"'
(s. 13), czyli konfrontacji przekazów źródeł pisa-
nych (wobec ich niedostatku postulat trudny do speł-
nienia) oraz cech stylowych rzeźb. Następnie zasta-
nawia się nad charakterystyką danego środowiska
artystycznego ze względu na cechy formalne dzieł
i ich tematy ikonograficzne. Zwraca również uwagę
na komplikacje związane ze sprecyzowaniem granic
geograficznych Italii oraz Polski w wyróżnionym
okresie (966-1250).
W drugiej części LAlppn otrzymujemy ogólną
charakterystykę dotychczasowych badań nad wpły-
wami sztuki włoskiej na kamienną rzeźbę romańską
w Polsce, poczynając od pierwszych wypowiedzi
Michała Walickiego na ten temat w latach 30. ubie-
głego wieku. Wcześniejsze publikacje, między
innymi Władysława Łuszczkiewicza, w których
podnoszono związki artystyczne poszczególnych
dzieł z Italią, zostały uwzględnione w dalszych par-
tiach książki. We ILstppłe Autor charakteryzuje w
układzie chronologicznym rozwój „badań nad
związkami łączącymi rzeźbę romańską ziem pol-
skich i włoskich" (s. 16), omawiając pokrótce odpo-
wiednie części dokonań współczesnych uczonych,
opowiadających się za ścisłymi związkami arty-
stycznymi Włoch i Połski (Krystyny Białoskórskiej,
Zygmunta Świechowskiego, Lecha Kalinowskiego,
Teresy Mroczko i Piotra Skubiszewskiego), jak

- Hans Reinhard SEELIGER, „Die Verehrung des hl.
Mauritius und der Thebäer von der Spätantike bis in die
ottonisch-salische Zeit und die Translation ihrer Reliqui-
en durch Ulrich von Augsburg" [w:] DćM cAg/im/igg Ko/-
/gg7atV7/7 A Afon'lz 7/7 dng.shnrg (7079-7603).
Gayc/n'c/ne, AY/tM/; X7//7^I, hrsg. von Gernot Michael
MÜLLER, Lindenberg im Allgäu 2006, s. 107-120.
' Teresa DUNIN-WĄSOWICZ, „Kult Świętego Maury-
cego i Legionu Tebańskiego w Zawichoście" [w:] 5zł7ce
zaw/'cYqAÆ/'e, red. Teresa DUNIN-WĄSOWłCZ i Stani-
sław TABACZYŃSK1, Zawichost 1999, s. 251-267.
4 Eleonora i Stanisław TABACZYŃSCY, „Zawichost -
«caput terre Sandomieriensis» ?" [w:] 5zÆ7ce znwz'c/jq/-

i tych nielicznych, odnoszących się z rezerwą do
bezpośrednich wpływów sztuki Italii (wątpliwości
zgłaszali Marian Morelowski, Tadeusz Lalik, Tade-
usz Chrzanowski). Podkreśla również znikomy re-
zonans międzynarodowy tezy o szczególniejszym
znaczeniu Włoch dla rzeźby romańskiej w Polsce,
przyjmowanej najczęściej powściągliwie.
W pierwszym rozdziale: WonlnAty m/'p&y z/Y-
/777Y/777' /jo/.sA/nń 7 ufo.s'U'nn 2 /jo/owy A c/o po/owy
A77/ Quirini-Popławski daje pionierski (już
więc z tego względu pożyteczny), a także interesują-
cy, sumiennie opracowany zarys dziejów polsko-wło-
skich stosunków kościelno-politycznych, kulturo-
wych, jak również osobowych w przyjętych granicach
chronologicznych. Relacje te zostały omówione
w trzech podrozdziałach: 1. Cznyy wczasnop/nVow-
(966-7037?); 2. AT/ę<7zy o<7/7cw76/n'6/7? po/Atwa
a roz6;'c;'6777 (fz7e/m'coiyy777 (7036-7736); 3. Ołres*
roz67c7a YzA/mcowcgo (7 736-o ko/o po/oiyy A777
w.). Autor, analizując ożywione relacje kościelne
Polski z Italią, odnotował między innymi bez ko-
mentarza hipotezę Teresy Dunin-Wąsowicz o naj-
starszych świadectwach kultu św. Maurycego w Pol-
sce (chodzi o wezwania kościołów w Pyrzycach, we
Wrocławiu i w Zawichoście), jako o jeszcze jednym
śladzie związków monarchii pierwszych Piastów
z Rzymem (s. 36 i przyp. 36). Przed oddaniem książ-
ki do druku Badacz oczywiście nie mógł korzystać
z najnowszej pracy na temat wczesnych dziejów od-
dawania czci św. Maurycemu^, szkoda jednak, że
pominął ostatnią, opublikowaną wersję artykułu
Dunin-Wąsowicz^ oraz studia poświęcone niedaw-
nemu odkryciu tetrakonchosu w Zawichoście^. Po-
nadto tytuł tych trzech świątyń należy raczej rozpa-
trywać nie tyle w kontekście kontaktów Polski
z Kościołem rzymskim, ile z Cesarstwem, podobnie
jak (w książce nieuwzględnione) pojedyncze, wybi-
jane w Pawii, Weronie, Mediolanie lub w Rzymie
denary cesarzy: Ottona ł, Ottona II i zwłaszcza Otto-
na II!, występujące w skarbach srebrnych z X i Xł
stulecia na obszarze PolskB, nie mogłyby być wy-
starczającą przesłanką twierdzenia o bezpośrednich
sA7e...,s. 191, 194-201; Robert KUNKEL, „Analogie eu-
ropejskie tetrakonchosu zawichojskiego" [w:] Ózł7ce z<3-
McńcysA/Y ..., s. 221-226; zob. też: Tadeusz LALIK,
„Zawichost we wczesnym średniowieczu" [w:] ózł/Yezn-
w/YAofsi/Y ..., s. 40-41, 43. Stanisław TABACZYŃSKI,
„Tetrakonchos z emporą zachodnią na krawędzi skarpy
wiślanej w Zawichoście" [w:] (AuJ/j/cTwo 7 nrcń/lcM/rn
z/Y/77 yoIsLlc/? w Yoń/Y z/Yzńn g/?7gź/!76/Ał7ggo, red. An-
drzej BUKO i Zygmunt ŚW1ECHOWSKI, Warszawa
2000, s. 191-198.
^ Marian HAIS1G, Ryszard KIERSNOWSKI, Janusz
REYMAN, ILczawoved/?/o w7ccz/?g .sYu/Yy .sw/wzc
z Ma/o/Jo?sL/, Ńąsia, !fhr/r?7/ 7 A7uzM/: /WutcnYTy, Wrocław