DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Wardzyński, Michał: Marmury i wapienie południowoniderlandzkie na ziemiach polskich od średniowiecza do 2. poł. XVIII w.: import i zastosowanie w małej architekturze i rzeźbie kamiennej =
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0321
MARMURY I WAPIENIE POŁUDNIOWONIDERLANDZKIE NA ZIEMIACH POLSKICH
311
2. CAaTntrto, Jawny LcActó/
pp. cgAtereł, rymowana pTyta nagrobna
Trtto/Ja Li.s2tora/ta (zw. 7275/, przaJ 7200,
wg J.Z. LoztńYpi, Pomniki sztuki w Polsce,
w/. 2, 7 / Pomorza, bryzowa 7992
Analiza popielato-czamego wapienia
o jednolitej, utworzonej z wielu cienkich
warstw strukturze, usianej drobnymi skamie-
niałościami, o półmatowym polorze i charak-
terystycznych punktowych uszkodzeniach
zerodowanej powierzchni pozwala przyjąć,
iż płytę tą odkuto ze znanego już od czasów
rzymskich, szczególnie popularnego w XI-
XV w. w całej północno-zachodniej Europie
kamienia „Pierre de Tournai"' lub „Noir de To-
urnai", a bardziej precyzyjnie jego odmiany
zwanej „calcaire d'Antoing et de Calonne".
Eksploatowano ją w tym okresie w kilkuna-
stu kamieniołomach między miejscowościa-
mi Chercq, Calonne i Antoing w dawnym
hrabstwie Hainaut, leżącym na pograniczu
Zachodniej Flandrii i Artois (obecnie to fran-
cuskojęzyczny region Belgii). Jest to dolno-
karboński (wizeński) zbity gliniasto-krzemowy
wapień bioklastyczny, w którym występują
niewielkie ilości spetryfikowanych muszli
morskich zwierząt paleozoicznych*^. Jego
obróbki dokonywały wyspecjalizowane pra-
cownie kamieniarsko-rzeźbiarskie w pobli-
skim mieście Tournai - od XI do XV w.
funkcjonowało ich tam przynajmniej kilka-
dziesiąt. Ośrodek w Tournai wyspecjalizował
się w kilku gałęziach produkcji: kamieniach
budowlanych i elementach architektonicz-
nych, pełnoplastycznych i płaskorzeźbionych
płytach figuralnych oraz rytowanych płytach
nagrobnych i chrzcielnicach, w XIV-XV w.
zaś także reliefowych tablicach wotywnych
i epitafijnychV Produkcja w Tournai była
'o Charles CAMERMAN, Paul ROLLAND, „La pierre de Tournai. Son gisement, sa structure et ses propriétés. Son
emploi actuel", Mémoires & Ai Société Aeige & géoiogie, 2c paiéontoiogie et 27iy2ro7ogie 1: 1944; Adelin DE VAL-
KENEER, „Gisants de pierre en relief au moyen âge. Matériaux et technique", Berne 2es nrc/réoiognes et /nstoriens
2'arf 2c Lonvnin, 3: 1970, s. 38-40, 42-44; Henri DUBOIS, „Techniques et coûts des transports terrestes dans l'espace
bourgoignon aux XlVe et XVe siècles", Annaies 2c Bourgogne 52: 1980, nr 206-207, s. 80-82; Ludovic NYS, La Pierre
2e Tournai. Son expioitntion et son nsage an.xX777ème, XTVème etXVème siècies, Tournai - Louvain-la-Neuve 1993 (-
7onrnai, Art et TTAtoire; 8), s. 41,43; Ludovic NYS, „Les carrières du Torunaisis au XIHe, XlVe et XVe siècles", [w:]
Actes 2n 777e Congrès nationai 2es Sociétés /u'.Uori^ne.s et seteati/iynes fCiermont-Lerran2 7992).' 2e Coiioyne „Car-
rières et constructions", Paris 1993, red. Jacqueline Lorenz, s. 484-486, 487-496.
" Paul ROLLAND, „L'expansion de l'art toumaisien. Les fonts baptismaux romans", Savoir et Aeanté, 1924, nr 12,
s. 373-376; id„ La scniptnre tonrnaisienne, Tournai 1944, s. 15-18, 23-25; Ludovic NYS, Les taAieanjt voti/s tonrna-
isiens en Pierre 7350-7275, Bruxelles 2001 (= Classe des Beaux-Arts, Academie Royale de Belgique, Vol. 17), s. 83-
112, 113-146, il. nlb.
311
2. CAaTntrto, Jawny LcActó/
pp. cgAtereł, rymowana pTyta nagrobna
Trtto/Ja Li.s2tora/ta (zw. 7275/, przaJ 7200,
wg J.Z. LoztńYpi, Pomniki sztuki w Polsce,
w/. 2, 7 / Pomorza, bryzowa 7992
Analiza popielato-czamego wapienia
o jednolitej, utworzonej z wielu cienkich
warstw strukturze, usianej drobnymi skamie-
niałościami, o półmatowym polorze i charak-
terystycznych punktowych uszkodzeniach
zerodowanej powierzchni pozwala przyjąć,
iż płytę tą odkuto ze znanego już od czasów
rzymskich, szczególnie popularnego w XI-
XV w. w całej północno-zachodniej Europie
kamienia „Pierre de Tournai"' lub „Noir de To-
urnai", a bardziej precyzyjnie jego odmiany
zwanej „calcaire d'Antoing et de Calonne".
Eksploatowano ją w tym okresie w kilkuna-
stu kamieniołomach między miejscowościa-
mi Chercq, Calonne i Antoing w dawnym
hrabstwie Hainaut, leżącym na pograniczu
Zachodniej Flandrii i Artois (obecnie to fran-
cuskojęzyczny region Belgii). Jest to dolno-
karboński (wizeński) zbity gliniasto-krzemowy
wapień bioklastyczny, w którym występują
niewielkie ilości spetryfikowanych muszli
morskich zwierząt paleozoicznych*^. Jego
obróbki dokonywały wyspecjalizowane pra-
cownie kamieniarsko-rzeźbiarskie w pobli-
skim mieście Tournai - od XI do XV w.
funkcjonowało ich tam przynajmniej kilka-
dziesiąt. Ośrodek w Tournai wyspecjalizował
się w kilku gałęziach produkcji: kamieniach
budowlanych i elementach architektonicz-
nych, pełnoplastycznych i płaskorzeźbionych
płytach figuralnych oraz rytowanych płytach
nagrobnych i chrzcielnicach, w XIV-XV w.
zaś także reliefowych tablicach wotywnych
i epitafijnychV Produkcja w Tournai była
'o Charles CAMERMAN, Paul ROLLAND, „La pierre de Tournai. Son gisement, sa structure et ses propriétés. Son
emploi actuel", Mémoires & Ai Société Aeige & géoiogie, 2c paiéontoiogie et 27iy2ro7ogie 1: 1944; Adelin DE VAL-
KENEER, „Gisants de pierre en relief au moyen âge. Matériaux et technique", Berne 2es nrc/réoiognes et /nstoriens
2'arf 2c Lonvnin, 3: 1970, s. 38-40, 42-44; Henri DUBOIS, „Techniques et coûts des transports terrestes dans l'espace
bourgoignon aux XlVe et XVe siècles", Annaies 2c Bourgogne 52: 1980, nr 206-207, s. 80-82; Ludovic NYS, La Pierre
2e Tournai. Son expioitntion et son nsage an.xX777ème, XTVème etXVème siècies, Tournai - Louvain-la-Neuve 1993 (-
7onrnai, Art et TTAtoire; 8), s. 41,43; Ludovic NYS, „Les carrières du Torunaisis au XIHe, XlVe et XVe siècles", [w:]
Actes 2n 777e Congrès nationai 2es Sociétés /u'.Uori^ne.s et seteati/iynes fCiermont-Lerran2 7992).' 2e Coiioyne „Car-
rières et constructions", Paris 1993, red. Jacqueline Lorenz, s. 484-486, 487-496.
" Paul ROLLAND, „L'expansion de l'art toumaisien. Les fonts baptismaux romans", Savoir et Aeanté, 1924, nr 12,
s. 373-376; id„ La scniptnre tonrnaisienne, Tournai 1944, s. 15-18, 23-25; Ludovic NYS, Les taAieanjt voti/s tonrna-
isiens en Pierre 7350-7275, Bruxelles 2001 (= Classe des Beaux-Arts, Academie Royale de Belgique, Vol. 17), s. 83-
112, 113-146, il. nlb.