DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Recenzje
DOI Artikel:Kurzej, Michał: [Rezension von: Jerzy Kowalczyk, Świątynie późnobarokowe na Kresach]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0566
556
MtCHAŁ KURZEJ
5. 7/o7oóy, Ao.ść/ó7/^or.,/of. A4. Kurzę/' 2005
przyp. 420). Jednakże już na następnej stronie Autor
datuje dekorację kapiicy na ok. r. 1740 (s. 83, pod-
pis pod il. 125), co trudno pogodzić z powyższą tezą.
Pomimo to na s. 95 sztukaterie zostały ponownie
uznane za dzieło „z warsztatu Baltazara Fontany",
który zmarł już w r. 1733. Najpewniej stiuki w kapli-
cy Wiśniowieckich powstały bez udziału Fontany
i jego warsztatu, a ich forma jest przykładem szero-
kiego rozpowszechnienia stosowanych przez niego
motywów^.
Znaczną zasługą Autora jest zamieszczenie
w książce niepublikowanego wcześniej rysunku,
podpisanego przez lwowskiego architekta Krzyszto-
fa Muradowicza i przedstawiającego rzut oraz dwa
przekroje kaplicy, wzniesionej między przyporami
^ Motywy stosowane przez Baltazara Fontanę stały się
obiegowe w morawskiej rzeźbie stiukowej 1. pol. XVIII
w., a jego twórczość wywarła znaczny wpływ na młodsze
pokolenie artystów, do których należeli m. in. Giacomo
Antonio Corbellini i Filip Sattler (zob. zwłaszcza Milos
STEHLIK, „Sochafstvi vrcholného baroka na Moravë"
[w:] De/my ćasićńo yffrorrćńo uwćrf, t. 2, red. Jiri
DVORSKŸ, cz. 2, Praha 1989, s. 511-517; Milos
STEHLIK „Sochafstvi" [w:] Ivo KRSEK, Zdenëk
KUDÉLKA, Milos STEHLIK, Josef VÀLKA, Umóm
ńoroło na A4o/vmć u ve .SYezÆu, Praha 1996, s. 89-92).
^ Kaplica, zw. też Domagaliczowską, wzniesiona z prze-
znaczeniem na pomieszczenie obrazu Matki Boskiej, była
ukończona w r. 1645, gdyż wtedy przeniesiono do niej
gotyckiego kościoła (il. 127). Rysunek ten był wcze-
śniej znany Mańkowskiemu i Homungowi, ale ża-
den z tych zasłużonych badaczy nie zidentyfikował
jego funkcji, ani też nie rozpoznał przedstawionej
na nim budowli. Kowalczyk wyraził przypuszcze-
nie, że rysunek jest projektem kaplicy, której wznie-
sienie planowano być może przy prezbiterium kate-
dry lwowskiej. Na podstawie jej form badacz
ten wnioskował o włoskim wykształceniu twórcy
projektu (s. 84-85). Analiza omawianego rysunku
pozwala na jednoznaczną identyfikację przedsta-
wionej budowli z kaplicą Matki Boskiej Domagali-
czowskiej przy lwowskiej katedrze (il. 1 ). Wskazują
na to takie szczegóły jak otoczenie terenu przyko-
ścielnego murem cmentarnym, kąt ustawienia apsy-
dy kościoła w stosunku do osi biegnącej za murem
ulicy, zaznaczenie innych kaplic przy apsydzie świą-
tyni, oraz wolnostojącej budowli określonej jako
Gyuc/Zo <2/ TVovfro 57g" w/gur/ncrfe Jeffo / 'orfo vo-
ce/nono, co jednoznacznie wskazuje na kaplicę Bo-
imów. Można również przyjąć, że rysunek nie jest
projektem, a inwentaryzacyjnym pomiarem budow-
li, wykonanym być może w związku z jej likwidacją
przez abpa Sierakowskiego^. Rysunek Muradowi-
cza jest niezwykle cennym świadectwem wyglądu
otoczenia lwowskiej katedry przed przekształcenia-
mi Sierakowskiego, ukazującym jeden z najistot-
niejszych ideowo elementów tego zespołu architek-
tonicznego. Budowla ta składała się w zasadzie
z dwóch kaplic. Mniejsza, zajmująca przestrzeń po-
między przyporami, mieściła epitafia fundatorów.
Jest to prawdopodobnie pierwotna kaplica, do któ-
rej około roku 1645 dostawiono dalsze pomieszcze-
nia. W położonej naprzeciw, nieco większej kaplicy
na rzucie prostokąta z takąż zakrystią, znajdował się
ołtarz z cudownym obrazem. Oba wnętrza łączyła
szersza od nich sień, zamknięta z obu stron drewnia-
nymi bramkami, nad którą znajdowały się dwa bal-
kony oraz mieszkanie zakrystianina, do którego na-
leżało również ogrzewane pomieszczenie nad
kaplicą grobową.
cudowny wizerunek. Mieściła ona bogate wyposażenie
i iiczne wota. (7/?we/?A/rz oGcs-y/ńy G/Wcy Do/ruguńczów-
wc Zwow/'e z /uf 7645-7 762, [w:] Mieczysław GĘBARO-
W1CZ, MoferinZy źróJ/owe Jo Jzie/ów UJ/ury i .sztuAi
WF/-VF777 w., Warszawa-Wroclaw-Kraków-Gdańsk 1973,
s. 308-359). W r. 1760 bp Sierakowski zadecydował o
przeniesieniu obrazu do wnętrza katedry, co spowodowa-
ło proces wytoczony mu w Kurii Rzymskiej przez radę
miejską Lwowa, zakończony zwycięstwem biskupa w r.
1765. (Jerzy T. PETRUS, „Domus Sapientiae Leopolien-
sis", [w:] ózfuAo Arasbw ms'cAoJ/n'cA, 3, red. Jan K.
OSTROWSKI, Kraków 1999; s. 227-235.) Prawdopo-
dobnie wtedy kaplica została zburzona.
MtCHAŁ KURZEJ
5. 7/o7oóy, Ao.ść/ó7/^or.,/of. A4. Kurzę/' 2005
przyp. 420). Jednakże już na następnej stronie Autor
datuje dekorację kapiicy na ok. r. 1740 (s. 83, pod-
pis pod il. 125), co trudno pogodzić z powyższą tezą.
Pomimo to na s. 95 sztukaterie zostały ponownie
uznane za dzieło „z warsztatu Baltazara Fontany",
który zmarł już w r. 1733. Najpewniej stiuki w kapli-
cy Wiśniowieckich powstały bez udziału Fontany
i jego warsztatu, a ich forma jest przykładem szero-
kiego rozpowszechnienia stosowanych przez niego
motywów^.
Znaczną zasługą Autora jest zamieszczenie
w książce niepublikowanego wcześniej rysunku,
podpisanego przez lwowskiego architekta Krzyszto-
fa Muradowicza i przedstawiającego rzut oraz dwa
przekroje kaplicy, wzniesionej między przyporami
^ Motywy stosowane przez Baltazara Fontanę stały się
obiegowe w morawskiej rzeźbie stiukowej 1. pol. XVIII
w., a jego twórczość wywarła znaczny wpływ na młodsze
pokolenie artystów, do których należeli m. in. Giacomo
Antonio Corbellini i Filip Sattler (zob. zwłaszcza Milos
STEHLIK, „Sochafstvi vrcholného baroka na Moravë"
[w:] De/my ćasićńo yffrorrćńo uwćrf, t. 2, red. Jiri
DVORSKŸ, cz. 2, Praha 1989, s. 511-517; Milos
STEHLIK „Sochafstvi" [w:] Ivo KRSEK, Zdenëk
KUDÉLKA, Milos STEHLIK, Josef VÀLKA, Umóm
ńoroło na A4o/vmć u ve .SYezÆu, Praha 1996, s. 89-92).
^ Kaplica, zw. też Domagaliczowską, wzniesiona z prze-
znaczeniem na pomieszczenie obrazu Matki Boskiej, była
ukończona w r. 1645, gdyż wtedy przeniesiono do niej
gotyckiego kościoła (il. 127). Rysunek ten był wcze-
śniej znany Mańkowskiemu i Homungowi, ale ża-
den z tych zasłużonych badaczy nie zidentyfikował
jego funkcji, ani też nie rozpoznał przedstawionej
na nim budowli. Kowalczyk wyraził przypuszcze-
nie, że rysunek jest projektem kaplicy, której wznie-
sienie planowano być może przy prezbiterium kate-
dry lwowskiej. Na podstawie jej form badacz
ten wnioskował o włoskim wykształceniu twórcy
projektu (s. 84-85). Analiza omawianego rysunku
pozwala na jednoznaczną identyfikację przedsta-
wionej budowli z kaplicą Matki Boskiej Domagali-
czowskiej przy lwowskiej katedrze (il. 1 ). Wskazują
na to takie szczegóły jak otoczenie terenu przyko-
ścielnego murem cmentarnym, kąt ustawienia apsy-
dy kościoła w stosunku do osi biegnącej za murem
ulicy, zaznaczenie innych kaplic przy apsydzie świą-
tyni, oraz wolnostojącej budowli określonej jako
Gyuc/Zo <2/ TVovfro 57g" w/gur/ncrfe Jeffo / 'orfo vo-
ce/nono, co jednoznacznie wskazuje na kaplicę Bo-
imów. Można również przyjąć, że rysunek nie jest
projektem, a inwentaryzacyjnym pomiarem budow-
li, wykonanym być może w związku z jej likwidacją
przez abpa Sierakowskiego^. Rysunek Muradowi-
cza jest niezwykle cennym świadectwem wyglądu
otoczenia lwowskiej katedry przed przekształcenia-
mi Sierakowskiego, ukazującym jeden z najistot-
niejszych ideowo elementów tego zespołu architek-
tonicznego. Budowla ta składała się w zasadzie
z dwóch kaplic. Mniejsza, zajmująca przestrzeń po-
między przyporami, mieściła epitafia fundatorów.
Jest to prawdopodobnie pierwotna kaplica, do któ-
rej około roku 1645 dostawiono dalsze pomieszcze-
nia. W położonej naprzeciw, nieco większej kaplicy
na rzucie prostokąta z takąż zakrystią, znajdował się
ołtarz z cudownym obrazem. Oba wnętrza łączyła
szersza od nich sień, zamknięta z obu stron drewnia-
nymi bramkami, nad którą znajdowały się dwa bal-
kony oraz mieszkanie zakrystianina, do którego na-
leżało również ogrzewane pomieszczenie nad
kaplicą grobową.
cudowny wizerunek. Mieściła ona bogate wyposażenie
i iiczne wota. (7/?we/?A/rz oGcs-y/ńy G/Wcy Do/ruguńczów-
wc Zwow/'e z /uf 7645-7 762, [w:] Mieczysław GĘBARO-
W1CZ, MoferinZy źróJ/owe Jo Jzie/ów UJ/ury i .sztuAi
WF/-VF777 w., Warszawa-Wroclaw-Kraków-Gdańsk 1973,
s. 308-359). W r. 1760 bp Sierakowski zadecydował o
przeniesieniu obrazu do wnętrza katedry, co spowodowa-
ło proces wytoczony mu w Kurii Rzymskiej przez radę
miejską Lwowa, zakończony zwycięstwem biskupa w r.
1765. (Jerzy T. PETRUS, „Domus Sapientiae Leopolien-
sis", [w:] ózfuAo Arasbw ms'cAoJ/n'cA, 3, red. Jan K.
OSTROWSKI, Kraków 1999; s. 227-235.) Prawdopo-
dobnie wtedy kaplica została zburzona.