DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Recenzje
DOI Artikel:Kurzej, Michał: [Rezension von: Jerzy Kowalczyk, Świątynie późnobarokowe na Kresach]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0565
RECENZJE
555
2. Zc/.sic/w, ko.sYió//jr//ą wnęirzc, /o/. 47. Kł/rze/POOb
na terenach, gdzie ścierały się dwie orientacje reli-
gijne (s. 46). Pierwszym przykładem tego typu na
omawianym obszarze jest kościół Bernardynów
w Gwoźdźcu, w stosunku do którego Autor wysunął
interesującą propozycję atrybucji, wiążąc tę budow-
lę z działalnością czeskiego architekta Jakoba Au-
gustona mł. (s. 46, 171), twórcy kościoła św. Anny
w Pilźnie. Następnie scharakteryzował kościoły
ścienno-filarowe, szerzej analizując zaliczony przez
niego do tego typu kościół Misjonarzy w Horoden-
ce. Spośród centralnych budowli kopułowych wię-
cej miejsca poświęcił świątyniom dominikańskim -
we Lwowie, p.w. Bożego Ciała, autorstwa Jana de
Witte i w Tarnopolu, przypisanej przez Kowalczyka
Pawłowi Giżyckiemu.
Następny fragment poświęcono sklepieniom
i kopułom, również tym malowanym iluzjonistycz-
nie, kompleksowym wystrojom wnętrz, ze szczegól-
nym uwzględnieniem przekształceń katedry lwow-
skiej, a także elementom małej architektury. Na
szczególną uwagę zasługują trafne charakterystyki
bogatego wyposażenia kolegiaty stanisławowskiej
oraz najwybitniejszej z prezentowanych aranżacji -
kościoła w Hodowicy (s. 65)^.
W dalszych rozdziałach Autor powraca do archi-
tektury monumentalnej, omawiając różne aspekty
^Na temat roli wzorów dla wystroju kościoła w Hodowicy
zob. Jan K. OSTROWSKI „A Great Baroque Master on
the Outskirts of Latin Europe. Johann Georg Pinsel and
the High Altar of the Church at Hodowica", 4riik//y et
Nistoriae, 42,2000, s. 197-216. Ostatnio Piotr KRASNY,
„Lwowskie środowisko artystyczne wobec idei symbiozy
sztuk w wystroju i wyposażeniu wnętrz sakralnych ( 1730-
1780)", .Rocznik 77/kiorii óżiaki, 30, 2005, s. 148-189,
omówił najistotniejsze kompleksowe wystroje wnętrz
fasad kościelnych. Charakteryzuje on kolejno ukła-
dy dwuwieżowe, wielokondygnacyjne bezwieżowe,
wielkoporządkowe, kościołów kapucyńskich i refor-
mackich, kolumnowe i „o formach dynamicznych",
przez które rozumie kompozycje na rzutach krzywo-
liniowych. Analizując ten ostatni typ, Autor zestawił
front kościoła Dominikanów w Tarnopolu z fasadami
budowli jezuickich w Krzemieńcu i Stanisławowie
(s. 69-70), co miało uzasadnić przypisanie pierwsze-
go z tych dzieł Giżyckiemu^. Następnie Kowalczyk
trafnie scharakteryzował fasady lwowskiego kościo-
ła Pijarów oraz kościoła w Mikulińcach, a omawia-
jąc fasady wklęsłe na rzucie luku, wskazał na
rzymską genezę takich rozwiązań, wywodząc je
z twórczości Carla Fontany.
Osobny, szczególnie interesujący fragment po-
święcono kaplicom. Również tutaj, obok licznych
trafnych spostrzeżeń, znaleźć można uwagi atrybu-
cyjne, budzące pewne wątpliwości. Stiuki w kaplicy
Wiśniowieckich przy katedrze lwowskiej Autor
przypisał „szkole Baltazara Fontany działającej na
przełomie stuleci [czyli w. XVII i XVÎII] w Mało-
polsce i na Morawach". Można przypuszczać, że
sformułowanie to jest mniej stanowczą próbą zwią-
zania tej dekoracji z Fontaną, co zasugerowali Ko-
walczykowi Wojciech Boberski i Piotr Jamski (s. 82,
świątyń, zarówno grecko- jak i rzymskokatolickich,
skomponowane przez artystów środowiska lwowskiego.
' W innym miejscu (s. 53, przyp. 289) Autor twierdzi, że
tą wysuniętą przez niego atrybucję przyjął i uzasadnił
Andrzej Betlej, czego sprawdzenie uniemożliwia błędny
przypis. W monografii tego architekta Andrzej BETLEJ,
Pawci Giżyck/ 57, arckńek/ poNki YT7/7 wiek;/, Kraków
2003, s. 152, podchodzi jednak sceptycznie do przypisa-
nia Giżyckiemu autorstwa całego kościoła.
555
2. Zc/.sic/w, ko.sYió//jr//ą wnęirzc, /o/. 47. Kł/rze/POOb
na terenach, gdzie ścierały się dwie orientacje reli-
gijne (s. 46). Pierwszym przykładem tego typu na
omawianym obszarze jest kościół Bernardynów
w Gwoźdźcu, w stosunku do którego Autor wysunął
interesującą propozycję atrybucji, wiążąc tę budow-
lę z działalnością czeskiego architekta Jakoba Au-
gustona mł. (s. 46, 171), twórcy kościoła św. Anny
w Pilźnie. Następnie scharakteryzował kościoły
ścienno-filarowe, szerzej analizując zaliczony przez
niego do tego typu kościół Misjonarzy w Horoden-
ce. Spośród centralnych budowli kopułowych wię-
cej miejsca poświęcił świątyniom dominikańskim -
we Lwowie, p.w. Bożego Ciała, autorstwa Jana de
Witte i w Tarnopolu, przypisanej przez Kowalczyka
Pawłowi Giżyckiemu.
Następny fragment poświęcono sklepieniom
i kopułom, również tym malowanym iluzjonistycz-
nie, kompleksowym wystrojom wnętrz, ze szczegól-
nym uwzględnieniem przekształceń katedry lwow-
skiej, a także elementom małej architektury. Na
szczególną uwagę zasługują trafne charakterystyki
bogatego wyposażenia kolegiaty stanisławowskiej
oraz najwybitniejszej z prezentowanych aranżacji -
kościoła w Hodowicy (s. 65)^.
W dalszych rozdziałach Autor powraca do archi-
tektury monumentalnej, omawiając różne aspekty
^Na temat roli wzorów dla wystroju kościoła w Hodowicy
zob. Jan K. OSTROWSKI „A Great Baroque Master on
the Outskirts of Latin Europe. Johann Georg Pinsel and
the High Altar of the Church at Hodowica", 4riik//y et
Nistoriae, 42,2000, s. 197-216. Ostatnio Piotr KRASNY,
„Lwowskie środowisko artystyczne wobec idei symbiozy
sztuk w wystroju i wyposażeniu wnętrz sakralnych ( 1730-
1780)", .Rocznik 77/kiorii óżiaki, 30, 2005, s. 148-189,
omówił najistotniejsze kompleksowe wystroje wnętrz
fasad kościelnych. Charakteryzuje on kolejno ukła-
dy dwuwieżowe, wielokondygnacyjne bezwieżowe,
wielkoporządkowe, kościołów kapucyńskich i refor-
mackich, kolumnowe i „o formach dynamicznych",
przez które rozumie kompozycje na rzutach krzywo-
liniowych. Analizując ten ostatni typ, Autor zestawił
front kościoła Dominikanów w Tarnopolu z fasadami
budowli jezuickich w Krzemieńcu i Stanisławowie
(s. 69-70), co miało uzasadnić przypisanie pierwsze-
go z tych dzieł Giżyckiemu^. Następnie Kowalczyk
trafnie scharakteryzował fasady lwowskiego kościo-
ła Pijarów oraz kościoła w Mikulińcach, a omawia-
jąc fasady wklęsłe na rzucie luku, wskazał na
rzymską genezę takich rozwiązań, wywodząc je
z twórczości Carla Fontany.
Osobny, szczególnie interesujący fragment po-
święcono kaplicom. Również tutaj, obok licznych
trafnych spostrzeżeń, znaleźć można uwagi atrybu-
cyjne, budzące pewne wątpliwości. Stiuki w kaplicy
Wiśniowieckich przy katedrze lwowskiej Autor
przypisał „szkole Baltazara Fontany działającej na
przełomie stuleci [czyli w. XVII i XVÎII] w Mało-
polsce i na Morawach". Można przypuszczać, że
sformułowanie to jest mniej stanowczą próbą zwią-
zania tej dekoracji z Fontaną, co zasugerowali Ko-
walczykowi Wojciech Boberski i Piotr Jamski (s. 82,
świątyń, zarówno grecko- jak i rzymskokatolickich,
skomponowane przez artystów środowiska lwowskiego.
' W innym miejscu (s. 53, przyp. 289) Autor twierdzi, że
tą wysuniętą przez niego atrybucję przyjął i uzasadnił
Andrzej Betlej, czego sprawdzenie uniemożliwia błędny
przypis. W monografii tego architekta Andrzej BETLEJ,
Pawci Giżyck/ 57, arckńek/ poNki YT7/7 wiek;/, Kraków
2003, s. 152, podchodzi jednak sceptycznie do przypisa-
nia Giżyckiemu autorstwa całego kościoła.