DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Ajewski, Konrad: Denon a Polska i Polacy: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0123
DENON A POLSKA ! POLACY
117
konsula Republiki Francuskiej, otrzymał, jak wspomnieliśmy, szereg ważnych stanowisk.
To temu człowiekowi, obdarzonemu wybitnymi zdolnościami organizacyjnymi i niesły-
chanym zmysłem wyszukiwania na terenie całej niemalże podbitej przez Napoleona Eu-
ropy interesujących go obiektów do „Musee Napoleon", cesarz powierzył misję
zdobywania a raczej grabienia dzieł sztuki. Jak pisał Ceram, Denon /ownrzyyz^c Anpo/e-
wzow/ w zwyc/ywbńn poc/zoć/z/egrzez Pzz/Ytgę, ,, Yzn/nw/e ", gć/z/e /y/bć7 .s/ę ć/u, ć/zze/n .s'zAzb/
Ćnnzywćz /o Ao/ebe/ć7nezwtweztzj / zwozi /e ć/o Pnryźć? b/ćtć/qc goć/wn/ńzy yoć//uć/no* z óoguoiw
Fruuo/7^. Wedle, bowiem, życzenia cesarza, tworzone przez niego muzeum jego imienia
miało stać się najwspanialszym muzeum świata i przewyższyć zarówno Muzeum Brytyj-
skie, jak i muzea włoskie. Pnąc się po drabinie sukcesu Denon wprowadzał w życie syste-
matyczną, zakrojoną na ogromną skalę akcję wzbogacania cesarskich zbiorów.
Przywoływany już Anatol France krótko odnotował, iż Denon, jako ć/worznn/n ceswTćz,
b/órego życ/e ng/ywćz/o nu bonzn, e/zętn/e ioworzyszy/ newewn w/nć/cy wyego bćznzgćzn/ćze/z,
by/ w AnsTrz/, TbAzgnn// z w PeAce'^. O ile jego pierwsza wyprawa z Bonapartem do
Egiptu miała jeszcze charakter naukowy, to kolejnych pięć, którymi kierował na konty-
nencie europejskim, stały się już w/e/bńn/goćAbźćnn/ grćzb/eźczyw/. I tak w latach 1805-
1806, kierowany swym nieomylnym okiem, splądrował Włochy i Niemcy, w latach
1806-1807 ponownie Niemcy i ziemie polskie, w latach 1808-1809 wyprawił się do Hisz-
panii, w roku 1809 do Austrii i znów do Niemiec i wreszcie w 1811 raz jeszcze udał się ze
swą yzczegb/ng wzN/'<7 do Włoch'Rok później, 5 sierpnia 1812 r., będący u szczytu sławy,
Denon otrzymał od Napoleona I tytuł barona cesarstw'
Jednak stworzone przez niego dzieło nie miało długiego żywota. Po przegranej Napole-
ona pod Waterloo w 1815 r. i ostatecznym jego usunięciu, Denon zmuszony został do wyda-
nia zwycięzcom zagrabionych w minionych latach dzieł sztuki. Co prawda na krótko przed
wejściem wojsk sprzymierzonych do Paryża, Napoleon wysłał swego adiutanta Charlesa de
Fłahauta do Luwru z rozkazem, aby ukryć najcenniejsze dzieła sztuki, co z pewnością zro-
biono, ale Denon nie mógł już zapanować nad kontrolą powierzonych mu dóbr, gdyż znaj-
dowały się one w różnych miejscach i w różnych rękacłr". Jak pisał Józef Mrozowski,
w celu ich odzyskania bnźć/y rzgć/ ć/e/egown/ sgec/n/nycb bozn Anrzy ć/o Pn/yźn/ w/ezzczćz.s'
rozgoczg/ z n/w/ grę ów Denon, [...] cnć/ze obrazy gonbrywn/ /nb gozn/e^za/ z nz/e/Ncowy-
zn/, go/en/e gozaznyba/ / ugwoW wzbzYzn/a/ .s/ę wy ć/on/'o czegobo/w/eb boznAazTozn, Zw/en-
ć/zqc, /ź zabrane ć/z/e/o Yz/nbZ goeboć/z/A' z ć/obz^owo/nycb ć/onów wonarc/zów / zn/a.sT.
Z w/e/bg Znnć/noY(/q zć/o/ono n/ebtózT rzeczy oć/eóroć [...] gogrzegać/a/y /eż obroży, /abze
Aago/eon /aż grzeć/Zew bożo/ gozYzz.sy/a(' no grow/nc/ę ć/o znnzebw ć/egar/aznen/a/zzye/z"'.
'6 CERAM, op. cit., s. 90.
^ FRANCE, op. cit.,, s. 56.
ŻYGULSKJ jun., op. cit., s. 75. O grabieżach Denona w Europie i stworzonego przez niego Musee Napoleon zob.
m.in. Francis Henry TYLOR, 7V?g 7b.sre o/A^gg/y. z! AAtozy of<7/7 co//gcAzzgpozzz Awrye.y to Azzgo/gozz, London 1948,
s. 548-564, WESCHER, op. cit., passim; A'ćg?7, op. cit., passim oraz ostatnio szeroko Emst STEINEMANN, Dgr ATm-
Aoyo/go^, Rom 2007. Z autorów polskich szerzej na ten temat pisali m.in Stanisław. NAHLIK, Gzmózgż <A;'g/
RoAowóA zAo&t w/ęJzy^oroć/owg/', Wrocław-Kraków 1958, zwłaszcza s. 25-32, 150-155; Zdzisław ŻYGUL-
SKI jun., M^zgo /zzz ywzgczg,. ITsyy <7o wMzgo/rtctwo, Warszawa 1982, s. 55-56; Jan SWIECZYNSKJ, Groó/gżcy bzz/tM-
zy i /oAzgrzg .sztzzzC, Warszawa 1986, s. 51-63; zob. także przyp. 48.
Joanna BARNES, „Denon Baron (Dominique) Vivant", [w:] DzcAozzzzzy wyd. Jane TURNER, t. 22, London
1996, s. 764.
2° WESCHER, op. cit., s. 142.
Józef MROZOWSKI, „Ołtarz wielki w Archikatedrze warszawskiej", łHą&wcAcz ąz*cA'<b'gcgg'n7zzg IDrszornsb/g,
red. ks. Aleksander FAJĘCKI, R. V, z. 11, 1915, s. 346.
117
konsula Republiki Francuskiej, otrzymał, jak wspomnieliśmy, szereg ważnych stanowisk.
To temu człowiekowi, obdarzonemu wybitnymi zdolnościami organizacyjnymi i niesły-
chanym zmysłem wyszukiwania na terenie całej niemalże podbitej przez Napoleona Eu-
ropy interesujących go obiektów do „Musee Napoleon", cesarz powierzył misję
zdobywania a raczej grabienia dzieł sztuki. Jak pisał Ceram, Denon /ownrzyyz^c Anpo/e-
wzow/ w zwyc/ywbńn poc/zoć/z/egrzez Pzz/Ytgę, ,, Yzn/nw/e ", gć/z/e /y/bć7 .s/ę ć/u, ć/zze/n .s'zAzb/
Ćnnzywćz /o Ao/ebe/ć7nezwtweztzj / zwozi /e ć/o Pnryźć? b/ćtć/qc goć/wn/ńzy yoć//uć/no* z óoguoiw
Fruuo/7^. Wedle, bowiem, życzenia cesarza, tworzone przez niego muzeum jego imienia
miało stać się najwspanialszym muzeum świata i przewyższyć zarówno Muzeum Brytyj-
skie, jak i muzea włoskie. Pnąc się po drabinie sukcesu Denon wprowadzał w życie syste-
matyczną, zakrojoną na ogromną skalę akcję wzbogacania cesarskich zbiorów.
Przywoływany już Anatol France krótko odnotował, iż Denon, jako ć/worznn/n ceswTćz,
b/órego życ/e ng/ywćz/o nu bonzn, e/zętn/e ioworzyszy/ newewn w/nć/cy wyego bćznzgćzn/ćze/z,
by/ w AnsTrz/, TbAzgnn// z w PeAce'^. O ile jego pierwsza wyprawa z Bonapartem do
Egiptu miała jeszcze charakter naukowy, to kolejnych pięć, którymi kierował na konty-
nencie europejskim, stały się już w/e/bńn/goćAbźćnn/ grćzb/eźczyw/. I tak w latach 1805-
1806, kierowany swym nieomylnym okiem, splądrował Włochy i Niemcy, w latach
1806-1807 ponownie Niemcy i ziemie polskie, w latach 1808-1809 wyprawił się do Hisz-
panii, w roku 1809 do Austrii i znów do Niemiec i wreszcie w 1811 raz jeszcze udał się ze
swą yzczegb/ng wzN/'<7 do Włoch'Rok później, 5 sierpnia 1812 r., będący u szczytu sławy,
Denon otrzymał od Napoleona I tytuł barona cesarstw'
Jednak stworzone przez niego dzieło nie miało długiego żywota. Po przegranej Napole-
ona pod Waterloo w 1815 r. i ostatecznym jego usunięciu, Denon zmuszony został do wyda-
nia zwycięzcom zagrabionych w minionych latach dzieł sztuki. Co prawda na krótko przed
wejściem wojsk sprzymierzonych do Paryża, Napoleon wysłał swego adiutanta Charlesa de
Fłahauta do Luwru z rozkazem, aby ukryć najcenniejsze dzieła sztuki, co z pewnością zro-
biono, ale Denon nie mógł już zapanować nad kontrolą powierzonych mu dóbr, gdyż znaj-
dowały się one w różnych miejscach i w różnych rękacłr". Jak pisał Józef Mrozowski,
w celu ich odzyskania bnźć/y rzgć/ ć/e/egown/ sgec/n/nycb bozn Anrzy ć/o Pn/yźn/ w/ezzczćz.s'
rozgoczg/ z n/w/ grę ów Denon, [...] cnć/ze obrazy gonbrywn/ /nb gozn/e^za/ z nz/e/Ncowy-
zn/, go/en/e gozaznyba/ / ugwoW wzbzYzn/a/ .s/ę wy ć/on/'o czegobo/w/eb boznAazTozn, Zw/en-
ć/zqc, /ź zabrane ć/z/e/o Yz/nbZ goeboć/z/A' z ć/obz^owo/nycb ć/onów wonarc/zów / zn/a.sT.
Z w/e/bg Znnć/noY(/q zć/o/ono n/ebtózT rzeczy oć/eóroć [...] gogrzegać/a/y /eż obroży, /abze
Aago/eon /aż grzeć/Zew bożo/ gozYzz.sy/a(' no grow/nc/ę ć/o znnzebw ć/egar/aznen/a/zzye/z"'.
'6 CERAM, op. cit., s. 90.
^ FRANCE, op. cit.,, s. 56.
ŻYGULSKJ jun., op. cit., s. 75. O grabieżach Denona w Europie i stworzonego przez niego Musee Napoleon zob.
m.in. Francis Henry TYLOR, 7V?g 7b.sre o/A^gg/y. z! AAtozy of<7/7 co//gcAzzgpozzz Awrye.y to Azzgo/gozz, London 1948,
s. 548-564, WESCHER, op. cit., passim; A'ćg?7, op. cit., passim oraz ostatnio szeroko Emst STEINEMANN, Dgr ATm-
Aoyo/go^, Rom 2007. Z autorów polskich szerzej na ten temat pisali m.in Stanisław. NAHLIK, Gzmózgż <A;'g/
RoAowóA zAo&t w/ęJzy^oroć/owg/', Wrocław-Kraków 1958, zwłaszcza s. 25-32, 150-155; Zdzisław ŻYGUL-
SKI jun., M^zgo /zzz ywzgczg,. ITsyy <7o wMzgo/rtctwo, Warszawa 1982, s. 55-56; Jan SWIECZYNSKJ, Groó/gżcy bzz/tM-
zy i /oAzgrzg .sztzzzC, Warszawa 1986, s. 51-63; zob. także przyp. 48.
Joanna BARNES, „Denon Baron (Dominique) Vivant", [w:] DzcAozzzzzy wyd. Jane TURNER, t. 22, London
1996, s. 764.
2° WESCHER, op. cit., s. 142.
Józef MROZOWSKI, „Ołtarz wielki w Archikatedrze warszawskiej", łHą&wcAcz ąz*cA'<b'gcgg'n7zzg IDrszornsb/g,
red. ks. Aleksander FAJĘCKI, R. V, z. 11, 1915, s. 346.