DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Ajewski, Konrad: Denon a Polska i Polacy: =
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0131
DENON A POLSKA ! POLACY
125
w Warszawie źródła archiwalne, które wykorzystał przed wojną w swej pracy o galerii
króla Stanisława Augusta, Tadeusz Mańkowski, ale jego zdaniem z<Ysż77{y 0776 óezpowrćy-
7776 Z777AZ6Z0776 w 6Z775*/6 0^777777/6/' wo/'zzy^^. Jednak mylił się badacz, gdyż wiele z nich się
zachowało. Ponadto dysponujemy także monumentalną publikacją Mańkowskiego, „Ga-
leria Stanisława Augusta", gdzie autor przytacza szereg zasięgniętych z nieznanych nam,
nieistniejących już dokumentów informacji. Przeprowadzona ostatnio kwerenda w archi-
wach warszawskich i paryskich pozwoliła na dotarcie zarówno do uważanych za zaginio-
ne jak i do kilku nowych, niepublikowanych dotąd dokumentów. Bardzo pomocne okazały
się też ustalenia autorek katalogu zbiorów malarstwa do 1900 r. w zbiorach Zamku Kró-
lewskiego w Warszawie, Doroty Juszczak i Hanny Małachowicz^.
Po przybyciu do Warszawy, generalny dyrektor muzeów francuskich Dominiąue Vi-
vant Denon, rozgościł się ń / 7/076/ <76 /7/ po^76 6/vz76^ i już wkrótce miał sposobność
przyjrzeć się swym „wszystko widzącym okiem" warszawskim zbiorom i dokonać ich
wyboru dla cesarza. Jak pisał Mańkowski, w celu przedstawienia Francuzom kolekcji
Zamku Królewskiego, zarządcy zamkowi musieli, 77/6Z77/6Ż77/6 c<7 yT/ż A77777/0-
gów zó/o/Y/w ÓAmAńziwz /łMgM.s7TZ, Joło/zać /?ow6/ jaszcza /7/Yzcy. Z<3c/zo<żzz'ńz óow/6/7/ Ao-
77/67Z/70.SY O Ó/77.Ś77/677/77 A/77go/60/777 O 7/YY6/ Z777/6Z677/7/ /zz'S'/071YZ7Zy'77Z 7cy 6ZgŚ6/ zÓ/O/YŹtg /(/Ó7YZ
77<2 Zć7777^77 Óg/77 /JOZOWZ//// Z .SŻZzA^Y Z77 7/6^777^777?/^gokoz, /77"Z6Z77776Z7777tY'// 7777 /77/6,SzA7/7/6 ć//ć7
AŻ//777/6C7/777. RfZ6777 A/7777*Z7/7/z77770 <7/7 772yZA77 66.SY77Y77, 7777 z/66677/6 UŻTZT/z W77/.SŃ77UT7'// /7Y7777Y7-
^łzc/z zachowany do dziś w zbiorach Archiwum Akt Nowych dokument zatytułowany
AY/7//C77//C7/7 7/aS' 7770/677 Z/Y 77/.S'/77/l7/7/6.S', 7^77 f 7/^77/A 67 //7/,S'76A 7/6A //77/77 777 6.S' /7/7/.S'7/Y,S' 7/77/ 7/Y7-
MV6T77 7^77775* /6Ay7r/776//7677/7Y 77/7/7777Ż677767/7A Jz7 C/77776777/ /^77g77/ <Ż6 b777^77V/6 7007^^. Eksplika-
cja jak się okazało, posłużyła dla dokonania wyboru tych dzieł, które miałyby być wkrótce
zabrane do Paryża.
10 lipca 1807 r., dzień po zawarciu traktatu pokojowego w Tylży, który proklamował
również powstanie Księstwa Warszawskiego, ówczesny francuski gubernator miasta War-
szawy, generał dywizji Laurent markiz de Gouvion-Saint-Cyr, powiadomił T/y/r/żo/Yz 7/776-
r6^77w w6W77^^rz77y6/z, sekretarza Rady Stanu Księstwa Warszawskiego Stanisława Brezę
o wydanym Denonowi przez Napoleona, poleceniu zabrania z Zamku Królewskiego
i odesłaniu do Paryża /7/66/z/ 77Ó7YZZ77W z ó/z/Wt/ 7//77y6z/76g77, ł7<ór6 Z7777/&//7/ .szę 7777 Z77777^7/
^^NAHLIK, op. cit., s. 30, przyp. 63.
^ Ma/ansTwo & 7900. Zanmł Wró/gw^ł/ w Rh^zaw/e. WaZa/ogzó/'o/Yw, Warszawa 2007, zestawione w t. 2 kataiogu na
s. 698-705 („Źródła"). Autorkom pracy składam podziękowanie za udostępnienie pozyskanych przez nie ze zbiorów
francuskich kiiku ważkich dokumentów.
^ Archiwum Główne Akt Dawnych [dałej AGAD], Archiwum Księcia Józefa Poniatowskiego i Marii Teresy Tyszkie-
wiczowej, [dałej APJ, 207], k. 2, dopisek na kopii łistu Gubernatora Senatora Laurenta de Gouvion-Saint-Cyr do Dy-
rektora Interesów Wewnętrznych Stanisława Brezy, Warszawa )0 łipca 1807 r. [łist w j francuskim]
^Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, [dałej AAN, MWRiOP] sygn.
7076, k. 108-112 (kopia rękopiśmienna). Pośród wymienionych tam 21 obrazów przedstawiających „Les vues de la
ville Varsovie et de ses environs peint par Bellotto dite Canaletto" na k. 111, poz 6 „Vue de Varsovie prise de Prague"
(nr 435 katalogu obrazów Stanisława Augusta) dopisano „Napoleon ł l'a fait transporter a Paris", k. 111, poz. 13, „Vue
de la Place des Bemardins: au łointain la Colonne de Sigismond" (nr 432) „Napołeon ł Pa fait transporter a Paris. CTst
sur cette płace qu'ił faisait la revue de ses troupes", k. 111, poz. 16 „Vue de la Place des Bemardins. Pendant du nr 13
(nr 430) egalement transporte a Paris", oraz k. 111, poz 21 „Tableau representant Pelection de Stanislas Augustę dans la
plaine de Vola, Envoye a Paris", (nr 423). Por. Tadeusz MAŃKOWSKI, Ga/ena ófanA/awa żaga^/a, Lwów 1932,
s. 149-150. Przed 1939 r. oryginał rękopisu znajdował się w rękach prywatnych a zachowana do dziś kopia w zbiorach
archiwalnych zbiorach Państwowych Zbiorów Sztuki w Warszawie (uprzednio Dyrekcji Zbiorów Państwowych).
125
w Warszawie źródła archiwalne, które wykorzystał przed wojną w swej pracy o galerii
króla Stanisława Augusta, Tadeusz Mańkowski, ale jego zdaniem z<Ysż77{y 0776 óezpowrćy-
7776 Z777AZ6Z0776 w 6Z775*/6 0^777777/6/' wo/'zzy^^. Jednak mylił się badacz, gdyż wiele z nich się
zachowało. Ponadto dysponujemy także monumentalną publikacją Mańkowskiego, „Ga-
leria Stanisława Augusta", gdzie autor przytacza szereg zasięgniętych z nieznanych nam,
nieistniejących już dokumentów informacji. Przeprowadzona ostatnio kwerenda w archi-
wach warszawskich i paryskich pozwoliła na dotarcie zarówno do uważanych za zaginio-
ne jak i do kilku nowych, niepublikowanych dotąd dokumentów. Bardzo pomocne okazały
się też ustalenia autorek katalogu zbiorów malarstwa do 1900 r. w zbiorach Zamku Kró-
lewskiego w Warszawie, Doroty Juszczak i Hanny Małachowicz^.
Po przybyciu do Warszawy, generalny dyrektor muzeów francuskich Dominiąue Vi-
vant Denon, rozgościł się ń / 7/076/ <76 /7/ po^76 6/vz76^ i już wkrótce miał sposobność
przyjrzeć się swym „wszystko widzącym okiem" warszawskim zbiorom i dokonać ich
wyboru dla cesarza. Jak pisał Mańkowski, w celu przedstawienia Francuzom kolekcji
Zamku Królewskiego, zarządcy zamkowi musieli, 77/6Z77/6Ż77/6 c<7 yT/ż A77777/0-
gów zó/o/Y/w ÓAmAńziwz /łMgM.s7TZ, Joło/zać /?ow6/ jaszcza /7/Yzcy. Z<3c/zo<żzz'ńz óow/6/7/ Ao-
77/67Z/70.SY O Ó/77.Ś77/677/77 A/77go/60/777 O 7/YY6/ Z777/6Z677/7/ /zz'S'/071YZ7Zy'77Z 7cy 6ZgŚ6/ zÓ/O/YŹtg /(/Ó7YZ
77<2 Zć7777^77 Óg/77 /JOZOWZ//// Z .SŻZzA^Y Z77 7/6^777^777?/^gokoz, /77"Z6Z77776Z7777tY'// 7777 /77/6,SzA7/7/6 ć//ć7
AŻ//777/6C7/777. RfZ6777 A/7777*Z7/7/z77770 <7/7 772yZA77 66.SY77Y77, 7777 z/66677/6 UŻTZT/z W77/.SŃ77UT7'// /7Y7777Y7-
^łzc/z zachowany do dziś w zbiorach Archiwum Akt Nowych dokument zatytułowany
AY/7//C77//C7/7 7/aS' 7770/677 Z/Y 77/.S'/77/l7/7/6.S', 7^77 f 7/^77/A 67 //7/,S'76A 7/6A //77/77 777 6.S' /7/7/.S'7/Y,S' 7/77/ 7/Y7-
MV6T77 7^77775* /6Ay7r/776//7677/7Y 77/7/7777Ż677767/7A Jz7 C/77776777/ /^77g77/ <Ż6 b777^77V/6 7007^^. Eksplika-
cja jak się okazało, posłużyła dla dokonania wyboru tych dzieł, które miałyby być wkrótce
zabrane do Paryża.
10 lipca 1807 r., dzień po zawarciu traktatu pokojowego w Tylży, który proklamował
również powstanie Księstwa Warszawskiego, ówczesny francuski gubernator miasta War-
szawy, generał dywizji Laurent markiz de Gouvion-Saint-Cyr, powiadomił T/y/r/żo/Yz 7/776-
r6^77w w6W77^^rz77y6/z, sekretarza Rady Stanu Księstwa Warszawskiego Stanisława Brezę
o wydanym Denonowi przez Napoleona, poleceniu zabrania z Zamku Królewskiego
i odesłaniu do Paryża /7/66/z/ 77Ó7YZZ77W z ó/z/Wt/ 7//77y6z/76g77, ł7<ór6 Z7777/&//7/ .szę 7777 Z77777^7/
^^NAHLIK, op. cit., s. 30, przyp. 63.
^ Ma/ansTwo & 7900. Zanmł Wró/gw^ł/ w Rh^zaw/e. WaZa/ogzó/'o/Yw, Warszawa 2007, zestawione w t. 2 kataiogu na
s. 698-705 („Źródła"). Autorkom pracy składam podziękowanie za udostępnienie pozyskanych przez nie ze zbiorów
francuskich kiiku ważkich dokumentów.
^ Archiwum Główne Akt Dawnych [dałej AGAD], Archiwum Księcia Józefa Poniatowskiego i Marii Teresy Tyszkie-
wiczowej, [dałej APJ, 207], k. 2, dopisek na kopii łistu Gubernatora Senatora Laurenta de Gouvion-Saint-Cyr do Dy-
rektora Interesów Wewnętrznych Stanisława Brezy, Warszawa )0 łipca 1807 r. [łist w j francuskim]
^Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, [dałej AAN, MWRiOP] sygn.
7076, k. 108-112 (kopia rękopiśmienna). Pośród wymienionych tam 21 obrazów przedstawiających „Les vues de la
ville Varsovie et de ses environs peint par Bellotto dite Canaletto" na k. 111, poz 6 „Vue de Varsovie prise de Prague"
(nr 435 katalogu obrazów Stanisława Augusta) dopisano „Napoleon ł l'a fait transporter a Paris", k. 111, poz. 13, „Vue
de la Place des Bemardins: au łointain la Colonne de Sigismond" (nr 432) „Napołeon ł Pa fait transporter a Paris. CTst
sur cette płace qu'ił faisait la revue de ses troupes", k. 111, poz. 16 „Vue de la Place des Bemardins. Pendant du nr 13
(nr 430) egalement transporte a Paris", oraz k. 111, poz 21 „Tableau representant Pelection de Stanislas Augustę dans la
plaine de Vola, Envoye a Paris", (nr 423). Por. Tadeusz MAŃKOWSKI, Ga/ena ófanA/awa żaga^/a, Lwów 1932,
s. 149-150. Przed 1939 r. oryginał rękopisu znajdował się w rękach prywatnych a zachowana do dziś kopia w zbiorach
archiwalnych zbiorach Państwowych Zbiorów Sztuki w Warszawie (uprzednio Dyrekcji Zbiorów Państwowych).