DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Burno, Filip: "Kościoły epoki żelaza i betonu": polska architektura sakralna ok. 1925-1930 =
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0163
„KOŚCIOŁY EPOKI ŻELAZA I BETONU
)57
3. /?o/?<A?77 Lćtcńcr/,
LecA Ai^o/Yw.sA',
.7ÓZg/ Nzr777r7/Ć'(7,
/7/v/'ekt Ao,s'c/o^
fw. /^ocArt, 792d 71, za/
./. łh7/('7Cć'Aow.sAi,
Kościół jako budowla,
„drcAńeA/t/ro!
7 7927,
z. 3-9, 223
Z tradycją budownictwa sakralnego najbardziej radykalnie zerwano w projekcie kate-
dry autorstwa absolwentów Politechniki Warszawskiej, członków czołowej grupy pol-
skiej awangardy architektonicznej „Praesens". Pracę Bohdana Lacherta, Lecha
Niemojewskiego i Józefa Szanajcy cechuje skrajny racjonalizm struktury, jej „rzeczo-
wość", sprowadzenie całej kompozycji do najprostszych, podstawowych form geome-
trycznych, a także eksponowanie gładkich, nie artykułowanych, pozbawionych
ornamentów ścian (il. 3). Wszystko to pozwala zaliczyć te plansze do najlepszych spośród
nielicznych przykładów projektu budowli sakralnej z kręgu polskiej awangardy.
Na przeciwległym biegunie poszukiwań nowego wyrazu budownictwa kościelnego
znajduje się projekt Adama Mściwujewskiego. W tej pracy bardzo wyraźne są z kolei
wpływy architektury ekspresjonistycznej^. Już sam sposób podania projektu przypomina
wizjonerskie szkice Bruno Tauta, który w latach 1912-21 postulował stworzenie nowej, peł-
nej ekspresji architektury szkła, stali i żelbetu, inspirowanej gotycką katedrą (ideałem Ge-
samtkunstwerku)^. W projekcie Mściwujewskiego, przewidującym wzniesienie świątyni
budowlami starożytnego Egiptu zob. np.: Woifgang PEHNT, „Aites Aegypten und neues Bauen", [w:] D;'g Aż/m&rig
Ar Gg^cAicAtg. Aa/ła/zg arA Gg^prAAgzar ArcAAgłtar aa^grgy JaArAa/rArA, Miinchen: Prestel, 1989.
Żpgfg TgcAaicArg 1926, nr 8, s. 126.
Teoretycy i główni przedstawiciele architektury ekspresjonistycznej byli zafascynowani gotykiem („Der gotische
Dom ist das Praludium der Glasarchitektur"). Wilhelm Worringer w pracy „Formprobleme der Gotik" z 1911 r. podkre-
ślał mistycyzm tego stylu i uznał go za wytwór „woli twórczej Człowieka Północy". Wpływ Worringerowskiej idei
Kaa^twoAga (przejętej od Aloisa Riegla i monachijskiego psychologa Theodora Lippsa) na ruch niemieckiego ekspre-
sjonizmu podkreśla m.in.: Magdalena BUSHART, Dur GAM Ar GoAA u/?<2 Ag gAp/^y-AaNAcAg NaaM. kaa.s'7-gg-
ygAicAg aa3 KaaAAon'g /9//-/92Ó, Miinchen: Gerd Hatje Verlag 1990, pa&sA. Zob. też.: Donald E. GORDON,
ExprgyAaAar.' Art aaJ /Aa, New Haven Yale University Press 1987, s. 174-176.
)57
3. /?o/?<A?77 Lćtcńcr/,
LecA Ai^o/Yw.sA',
.7ÓZg/ Nzr777r7/Ć'(7,
/7/v/'ekt Ao,s'c/o^
fw. /^ocArt, 792d 71, za/
./. łh7/('7Cć'Aow.sAi,
Kościół jako budowla,
„drcAńeA/t/ro!
7 7927,
z. 3-9, 223
Z tradycją budownictwa sakralnego najbardziej radykalnie zerwano w projekcie kate-
dry autorstwa absolwentów Politechniki Warszawskiej, członków czołowej grupy pol-
skiej awangardy architektonicznej „Praesens". Pracę Bohdana Lacherta, Lecha
Niemojewskiego i Józefa Szanajcy cechuje skrajny racjonalizm struktury, jej „rzeczo-
wość", sprowadzenie całej kompozycji do najprostszych, podstawowych form geome-
trycznych, a także eksponowanie gładkich, nie artykułowanych, pozbawionych
ornamentów ścian (il. 3). Wszystko to pozwala zaliczyć te plansze do najlepszych spośród
nielicznych przykładów projektu budowli sakralnej z kręgu polskiej awangardy.
Na przeciwległym biegunie poszukiwań nowego wyrazu budownictwa kościelnego
znajduje się projekt Adama Mściwujewskiego. W tej pracy bardzo wyraźne są z kolei
wpływy architektury ekspresjonistycznej^. Już sam sposób podania projektu przypomina
wizjonerskie szkice Bruno Tauta, który w latach 1912-21 postulował stworzenie nowej, peł-
nej ekspresji architektury szkła, stali i żelbetu, inspirowanej gotycką katedrą (ideałem Ge-
samtkunstwerku)^. W projekcie Mściwujewskiego, przewidującym wzniesienie świątyni
budowlami starożytnego Egiptu zob. np.: Woifgang PEHNT, „Aites Aegypten und neues Bauen", [w:] D;'g Aż/m&rig
Ar Gg^cAicAtg. Aa/ła/zg arA Gg^prAAgzar ArcAAgłtar aa^grgy JaArAa/rArA, Miinchen: Prestel, 1989.
Żpgfg TgcAaicArg 1926, nr 8, s. 126.
Teoretycy i główni przedstawiciele architektury ekspresjonistycznej byli zafascynowani gotykiem („Der gotische
Dom ist das Praludium der Glasarchitektur"). Wilhelm Worringer w pracy „Formprobleme der Gotik" z 1911 r. podkre-
ślał mistycyzm tego stylu i uznał go za wytwór „woli twórczej Człowieka Północy". Wpływ Worringerowskiej idei
Kaa^twoAga (przejętej od Aloisa Riegla i monachijskiego psychologa Theodora Lippsa) na ruch niemieckiego ekspre-
sjonizmu podkreśla m.in.: Magdalena BUSHART, Dur GAM Ar GoAA u/?<2 Ag gAp/^y-AaNAcAg NaaM. kaa.s'7-gg-
ygAicAg aa3 KaaAAon'g /9//-/92Ó, Miinchen: Gerd Hatje Verlag 1990, pa&sA. Zob. też.: Donald E. GORDON,
ExprgyAaAar.' Art aaJ /Aa, New Haven Yale University Press 1987, s. 174-176.