DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Komunikaty
DOI Artikel:Nowiński, Janusz: Opactwo w Lądzie, widok od strony Warty - nieznany pejzaż Marcina Zaleskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0211
205
JANUSZ NOWIŃSKI
tfbryznwa, ^tę/aaa Oyyzyhyłtego
Opactwo w Lądzie, widok od strony Warty -
mezTmąy pe/zuż TU/rz/ru Zn/c.sL/yyo
ealistyczny nurt polskiego malarstwa drugiej połowy XIX w. poprzedziła, narasta-
jąca w okresie międzypowstaniowym, romantyczna w swym podłożu, tendencja
^jdo tworzenia sztuki narodowej, inspirowanej m. in. rodzimym krajobrazem. Po-
stulat odwzorowania prawdy natury był utożsamiany z dążeniem do ukazania w malowa-
nym pejzażu jego lokalnej specyfiki, miejscowej odrębności. Tendencji tej towarzyszyła
patriotyczna koncepcja, uformowana pod wpływem rozwijającego się nurtu zabytkoznaw-
stwa, uwiecznienia w dziełach sztuki wybitnych pamiątek przeszłości zniewolonej Ojczy-
zny, postrzeganych jako pomniki jej dawnej świetności, sławy i chwały*. Tematem wielu
powstających wówczas stały się pałace, dawne zamki lub ich malownicze
ruiny oraz budowle sakralne wkomponowane w otaczający je krajobraz. Do dzieł powsta-
łych w tym nurcie zaliczyć należy olejny pejzaż prezentujący widok od strony Warty na
dawne opactwo cysterskie w Lądzie nad Wartą (il. 1). Obraz o wymiarach 46,5x74,5 cm
nie jest sygnowany, znajduje się w zbiorach Wyższego Seminarium Duchownego Towa-
rzystwa Salezjańskiego w Lądzie^.
Pejzaż ukazuje starannie zakomponowaną, letnią panoramę prawego brzegu Warty
w Lądzie z otoczonym zielenią kompleksem budowli dawnego opactwa w centrum, ma-
lowniczo rysującym się na tle wieczornego nieba. Trafnie obrany punkt obserwacyjny,
bardzo efektownie prezentujący barokową architekturę opactwa, zlokalizowany jest na
przeciwległym brzegu rzeki, nieco powyżej jego poziomu, dzięki czemu widz bez trudu,
jednym spojrzeniem, ogarnia całość kompozycji. Wrażenie harmonii i ciszy letniego wie-
czoru dopełnia w pejzażu lustrzana tafla rzeki, w której odbija się bryła klasztoru i kościo-
ła wraz z turkusem nieba i zielenią nadwarciańskich łęgów. Pierwszy plan kompozycji
zajmuje koryto rzeki oraz jej pofałdowany brzeg z drzewem o postrzępionej koronie. Na
środku rzeki ukazana jest łódka z przewoźnikiem, który zapewne przeprawił przez Wartę
idącego nadbrzeżną ścieżką brodatego kapucyna w słomkowym kapeluszu na głowie i z
kosturem w dłoni. Centrum kompozycji obrazu stanowi monumentalny kompleks budowli
' Zob. Ewa MICKE-BRON1AREK, Ma/arytwo jPcMze. Rea/Zzm, HaEma/L/n, Warszawa 2005, s. 14.
- Obraz jest zachowany w bardzo dobrym stanie, płótno napięte na oryginalne krosno. Podczas konserwacji latach 80.
XX w., poza uzupełnieniem niewielkich ubytków warstwy malarskiej w partii nieba przy koronie drzewa na 1. planie,
płótno obrazu na odwrociu w ramach krosna zostało wzmocnione masą woskowo-żywiczną. W 2008 r. została przepro-
wadzona kolejna konserwacja obrazu w warszawskiej pracowni Doroty Żemła, której pragnę w tym miejscu podzięko-
wać za wiele cennych uwag i informacji na temat warsztatu malarskiego Marcina Zaleskiego.
JANUSZ NOWIŃSKI
tfbryznwa, ^tę/aaa Oyyzyhyłtego
Opactwo w Lądzie, widok od strony Warty -
mezTmąy pe/zuż TU/rz/ru Zn/c.sL/yyo
ealistyczny nurt polskiego malarstwa drugiej połowy XIX w. poprzedziła, narasta-
jąca w okresie międzypowstaniowym, romantyczna w swym podłożu, tendencja
^jdo tworzenia sztuki narodowej, inspirowanej m. in. rodzimym krajobrazem. Po-
stulat odwzorowania prawdy natury był utożsamiany z dążeniem do ukazania w malowa-
nym pejzażu jego lokalnej specyfiki, miejscowej odrębności. Tendencji tej towarzyszyła
patriotyczna koncepcja, uformowana pod wpływem rozwijającego się nurtu zabytkoznaw-
stwa, uwiecznienia w dziełach sztuki wybitnych pamiątek przeszłości zniewolonej Ojczy-
zny, postrzeganych jako pomniki jej dawnej świetności, sławy i chwały*. Tematem wielu
powstających wówczas stały się pałace, dawne zamki lub ich malownicze
ruiny oraz budowle sakralne wkomponowane w otaczający je krajobraz. Do dzieł powsta-
łych w tym nurcie zaliczyć należy olejny pejzaż prezentujący widok od strony Warty na
dawne opactwo cysterskie w Lądzie nad Wartą (il. 1). Obraz o wymiarach 46,5x74,5 cm
nie jest sygnowany, znajduje się w zbiorach Wyższego Seminarium Duchownego Towa-
rzystwa Salezjańskiego w Lądzie^.
Pejzaż ukazuje starannie zakomponowaną, letnią panoramę prawego brzegu Warty
w Lądzie z otoczonym zielenią kompleksem budowli dawnego opactwa w centrum, ma-
lowniczo rysującym się na tle wieczornego nieba. Trafnie obrany punkt obserwacyjny,
bardzo efektownie prezentujący barokową architekturę opactwa, zlokalizowany jest na
przeciwległym brzegu rzeki, nieco powyżej jego poziomu, dzięki czemu widz bez trudu,
jednym spojrzeniem, ogarnia całość kompozycji. Wrażenie harmonii i ciszy letniego wie-
czoru dopełnia w pejzażu lustrzana tafla rzeki, w której odbija się bryła klasztoru i kościo-
ła wraz z turkusem nieba i zielenią nadwarciańskich łęgów. Pierwszy plan kompozycji
zajmuje koryto rzeki oraz jej pofałdowany brzeg z drzewem o postrzępionej koronie. Na
środku rzeki ukazana jest łódka z przewoźnikiem, który zapewne przeprawił przez Wartę
idącego nadbrzeżną ścieżką brodatego kapucyna w słomkowym kapeluszu na głowie i z
kosturem w dłoni. Centrum kompozycji obrazu stanowi monumentalny kompleks budowli
' Zob. Ewa MICKE-BRON1AREK, Ma/arytwo jPcMze. Rea/Zzm, HaEma/L/n, Warszawa 2005, s. 14.
- Obraz jest zachowany w bardzo dobrym stanie, płótno napięte na oryginalne krosno. Podczas konserwacji latach 80.
XX w., poza uzupełnieniem niewielkich ubytków warstwy malarskiej w partii nieba przy koronie drzewa na 1. planie,
płótno obrazu na odwrociu w ramach krosna zostało wzmocnione masą woskowo-żywiczną. W 2008 r. została przepro-
wadzona kolejna konserwacja obrazu w warszawskiej pracowni Doroty Żemła, której pragnę w tym miejscu podzięko-
wać za wiele cennych uwag i informacji na temat warsztatu malarskiego Marcina Zaleskiego.