DOI Heft:
Nr. 1/2
DOI Artikel:Łopaciński, Euzebiusz: Warszawskie poszukiwania archiwalne do dziejów sztuki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37710#0156
EUZEBIUSZ ŁOPACIŃSKI.
WARSZAWSKIE POSZUKIWANIA ARCHIWALNE
DO DZIEJÓW SZTUKI
Po przybyciu w lipcu 1945 r. do Warszawy natychmiast zająłem się
gromadzeniem w archiwach warszawskich materiałów do historii sztuki
i rzemiosł w Polsce, jak i w ogóle do historii kultury i obyczaju. Ponieważ
inne archiwa były jeszcze niedostępne, gdyż rozproszone przez okupanta
po całych Niemczech, lub przechowywane na prowincji — zostałem skie-
rowany przez Instytut Historii Sztuki i Inwentaryzacji Zabytków do archi-
wum metrykalnego katedry Sw. Jana w Warszawie, które prawie całkowi-
cie ocalało, dzięki poświęceniu kilku ludzi ofiarnych. Dane uzyskane
tutaj są lakoniczne i suche, lecz wnoszą dużo nowych szczegółów biogra-
ficznych, znane zaś wiadomości prostują lub potwierdzają.
Następnie, dzięki pomocy ks. Kliszki, rektora kościoła Sw. Antoniego,
udało mi się za zezwoleniem Regensa seminarium ks. dr Juliana Chróścic-
kiego dotrzeć do Biblioteki Seminarium Warszawskiego Rzymsko-Kato-
lickiego. Pomimo nieuporządkowania tej ogromnej i cennej biblioteki,
bibliotekarz Franciszek Paweł Piekarski ułatwił mi badania. Odnalazłem
tam archiwalia nader cenne, a wśród nich sporo kontraktów ze snycerzami
i złotnikami oraz dane o rozmaitych architektach i muratorach mało zna-
nych, lub zgoła nieznanych, z dokładnym nieraz wyszczególnieniem ich
prac. Oprócz tego są tam także rachunki klasztorne, niestety bardzo lako-
niczne, jak np. Karmelitów Warszawskich, (niektóre daty prac koło ko-
ścioła i klasztoru oraz rachunki budowlane z końca XVII w.). Ponadto
znajduje się tam sporo innych cennych rękopisów, jak np. rękopis z XVII
w., tłumaczeń 4 opowieści hiszpańskich i włoskich, na które już zwróciłem
uwagę naszych romanistów, plik dokumentów Ministerstwa Wojny Ks.
Warszawskiego z podpisami ks. Józefa Poniatowskiego, oraz ciekawe do-
kumenty z insurekcji kościuszkowskiej. Rozmaite silva rerum, kalendarz
na szereg lat z początku XVI w. z zapiskami na marginesach bardzo cieka-
wymi, datami zgonu zakonników i osób świeckich oraz receptami na mo-
rowe powietrze i na inne choroby. Wiele rękopisów pamiętnikarskich
z pierwszej połowy XIX wieku. Ponieważ rękopisy nie są jeszcze upo-
rządkowane z braku miejsca, można mieć pewność, że znajdzie się tam
jeszcze dużo cennych materiałów do historii sztuki.
Następnie na początku bieżącego roku zająłem się poszukiwaniami
w Archiwum Głównym Akt Dawnych, a w szczególności w Metryce Ko-
ronnej (akta serwitoriatów) i Aktach Starej Warszawy. Tu, jak się spo-
dziewałem, znalazłem prawdziwy skarbiec materiałów do historii sztuki.
Dotąd przejrzałem częściowo akta Starej Warszawy do 1574 roku. Nim
przejdę do szczegółów, już na wstępie chcę zaznaczyć, że wśród artystów
cudzoziemców nad Niemcami przeważają znacznie liczbą Włosi. Wychodzą
też na jaw nazwiska czysto polskie wśród artystów i rzemieślników. Sta-
rałem się wyłuskiwać w moich poszukiwaniach nie tylko materiały do
historii sztuki, które mogą być pomocne dla literatów lub inscenizatorów
teatralnych. Trzy kategorie artystów stoją tu przed nami: architekci
i muratorzy, rzeźbiarze-snycerze i wreszcie malarze, nadto muzycy, dotąd
mało uwzględniani. Wśród rzemieślników uwzględniłem złotników, kon-
wisarzy, ludwisarzy, rysowników, introligatorów, mieczników, puszkarzy,
WARSZAWSKIE POSZUKIWANIA ARCHIWALNE
DO DZIEJÓW SZTUKI
Po przybyciu w lipcu 1945 r. do Warszawy natychmiast zająłem się
gromadzeniem w archiwach warszawskich materiałów do historii sztuki
i rzemiosł w Polsce, jak i w ogóle do historii kultury i obyczaju. Ponieważ
inne archiwa były jeszcze niedostępne, gdyż rozproszone przez okupanta
po całych Niemczech, lub przechowywane na prowincji — zostałem skie-
rowany przez Instytut Historii Sztuki i Inwentaryzacji Zabytków do archi-
wum metrykalnego katedry Sw. Jana w Warszawie, które prawie całkowi-
cie ocalało, dzięki poświęceniu kilku ludzi ofiarnych. Dane uzyskane
tutaj są lakoniczne i suche, lecz wnoszą dużo nowych szczegółów biogra-
ficznych, znane zaś wiadomości prostują lub potwierdzają.
Następnie, dzięki pomocy ks. Kliszki, rektora kościoła Sw. Antoniego,
udało mi się za zezwoleniem Regensa seminarium ks. dr Juliana Chróścic-
kiego dotrzeć do Biblioteki Seminarium Warszawskiego Rzymsko-Kato-
lickiego. Pomimo nieuporządkowania tej ogromnej i cennej biblioteki,
bibliotekarz Franciszek Paweł Piekarski ułatwił mi badania. Odnalazłem
tam archiwalia nader cenne, a wśród nich sporo kontraktów ze snycerzami
i złotnikami oraz dane o rozmaitych architektach i muratorach mało zna-
nych, lub zgoła nieznanych, z dokładnym nieraz wyszczególnieniem ich
prac. Oprócz tego są tam także rachunki klasztorne, niestety bardzo lako-
niczne, jak np. Karmelitów Warszawskich, (niektóre daty prac koło ko-
ścioła i klasztoru oraz rachunki budowlane z końca XVII w.). Ponadto
znajduje się tam sporo innych cennych rękopisów, jak np. rękopis z XVII
w., tłumaczeń 4 opowieści hiszpańskich i włoskich, na które już zwróciłem
uwagę naszych romanistów, plik dokumentów Ministerstwa Wojny Ks.
Warszawskiego z podpisami ks. Józefa Poniatowskiego, oraz ciekawe do-
kumenty z insurekcji kościuszkowskiej. Rozmaite silva rerum, kalendarz
na szereg lat z początku XVI w. z zapiskami na marginesach bardzo cieka-
wymi, datami zgonu zakonników i osób świeckich oraz receptami na mo-
rowe powietrze i na inne choroby. Wiele rękopisów pamiętnikarskich
z pierwszej połowy XIX wieku. Ponieważ rękopisy nie są jeszcze upo-
rządkowane z braku miejsca, można mieć pewność, że znajdzie się tam
jeszcze dużo cennych materiałów do historii sztuki.
Następnie na początku bieżącego roku zająłem się poszukiwaniami
w Archiwum Głównym Akt Dawnych, a w szczególności w Metryce Ko-
ronnej (akta serwitoriatów) i Aktach Starej Warszawy. Tu, jak się spo-
dziewałem, znalazłem prawdziwy skarbiec materiałów do historii sztuki.
Dotąd przejrzałem częściowo akta Starej Warszawy do 1574 roku. Nim
przejdę do szczegółów, już na wstępie chcę zaznaczyć, że wśród artystów
cudzoziemców nad Niemcami przeważają znacznie liczbą Włosi. Wychodzą
też na jaw nazwiska czysto polskie wśród artystów i rzemieślników. Sta-
rałem się wyłuskiwać w moich poszukiwaniach nie tylko materiały do
historii sztuki, które mogą być pomocne dla literatów lub inscenizatorów
teatralnych. Trzy kategorie artystów stoją tu przed nami: architekci
i muratorzy, rzeźbiarze-snycerze i wreszcie malarze, nadto muzycy, dotąd
mało uwzględniani. Wśród rzemieślników uwzględniłem złotników, kon-
wisarzy, ludwisarzy, rysowników, introligatorów, mieczników, puszkarzy,