Bracci, Domenico Agostino: Commentaria de antiquis scalptoribus: qui sua nomina inciderunt in gemmis et cammeis cum pluribus monumentis antiquitatis ineditis, statuis, anaglyphis, gemmis (Band 2) (Florenz, 1786)

ipS COMMENTARIA PE ANTIQUIS SCALPT0R1BUS

(Gì.

^^OS CAPUT

SCYUCIS OPUS,

Ametyfto ineifuni,
EX MUSEO STROZZIANO ROMAE .

'Emihircina Panos facies rifum exprimit ; Verum cum ipfo rifu certat quidam horror, egre-
gio artificio expreiTus. Rigent hac illac diffluentes inculti capilli , horret barba hifpida
atque impexa : quae omnia eximiam Scylacis peritiam perfpicue declarant (i) . Perhijjimtts
Joannes Pikler de hoc artifice Scylace fic loquitur : Dei Panos caput ; tum Aquilae caput , mihi
modum quasi Graecum-Etrufcum praebere videntur ,

Gè nma, de qua bic fermo , fimilis prorfus videtur Panos flatuae, ut Ulani veteres Scalptores
marmoreis fimu/acris caelabant, pìilorefque colorum elegantia exprimebant, tefte etiam Herodoto (2) :
Panos fimulacrum, inquit, & piótores pingunt , & tatuarli fcalpunt, quemadmodum Graeci,
caprina facie hircinifque cruribus . Omnium quidem pulcherrimam venujliffimamque Nttminis
buius dejcripcionem exhibet Lucianus (3) ; Corniger , inquit , & ex dimidia inferiori parte
capro ììmilis , barbara, dimittens longam , parum a capro differt . Nec abfimilì ratione il-
luni Ophrlius pinxit . (4) Objlupefceret Jane , opinor, quifquis piBuram buius nutninis cerneret,
qitam celeberrimus Zeuxi perfecit donavitque Archelao Macedoniae regi , qui tanti illam fecerat,
ut a- nullo fatis digno pretio permutari pofle diceret (5). Panos patrem Mercurius fuijfe negat ,
ut ait Lucianus (ó), eitmdem Mercitrium fic alloquentem inducens : Meus enim qui fieri poteri, ut
fis cum cormbus & nafo tali, & barba hirfuta, cruribufque bifidis ac hircinis? Cur vero hirco
fimilis videatur, ipfe Pai} caufam affert diceni . Quando enim mecum congrediebatur pater tuus 3
hircum fé adiimiiavit, ut lateret; ea eft eaufa, cur iìmilis evaferis hirco .

lnnumera piane de hoc Nomine Gentium commenta fabulafque qui feire defiderat, adeat Nata-
lem Conti (7) . Obiter dicam dumtaxat, quod tanquam Univerfi Deus fpeftatus ,ficuti ejus nomen ex-
primit , ita appellatus ab Orpheo in Hymn. Panos (8) .

Pana voco fortem , mundi integrum ,

Coelum , & mare, & terram omnium reginam,

Et ignem immortalem . Illa enim membra funtPanis.
Inferita inquit.

Rector mundi, aucìor, lucifer fructuofe Paean :

Antro gaudens, inemor injuriae, verus Iupiter cornutus ;

Tibi enim iramenfa terrae planicies confirmata eft.
Areades . Graeciae popitli antiquiflnnì, ut inquit Macrobius (9), hunc Deum ,fcilicet Pana, colunt,
non fylvarum domimim , fed univerfa fubftantiae materialis dominatorem ìignificari volentes .-
Cuius naturae vis , univerforum corporum, feu illa divina , five terrena iint, componit elTen-
tiam . Ergo invi cornua , barbaeque prolixa demimo, naturam lucis oftendunt , qua fol, &
ambitum coeli fuperioris illuminar, & inferiora colluflrat. Deinde oflendit, quod in Caprae pedes
deiìnit . Silenus etiam a Plauto (io) ntincupattis est. Naturae Deus funi:

Pana bello magnani fuìfj'e, atque phalangis inventorem evidenter oflendit Polyaenus , dìcens (ri): Bac-
chi (12) dux fuitPan. Is primum invenit acicm , phalangem nominavit, cornu inftituit dextrum
ce finiftrum. Hac de caufi ferentem cornila , Pana fingunt ....

InfignePanis caput in parvo vafe plafmatis fmaragdinì habetur (*) , qitodfpeSantiumaculos in ad-
irar atìonem rapit , ut ab ali quo fané elaboratimi perìlluflri opifice dicendum jn . Pretiofmn istitd An-
tiqmtatis monumentum reperitur apud D. Rendorp de Marquette Paganini Praefrchim Amstelodami,
virum feientiarum Artìumque omnium laude fpeBatifjimum .

(1) ha Gori Muf. Fior. v. 2. p. 2?. tab. 9. ». 3.
(0 /. 1. p. 171. Vide Aatbol. I. 4. e. io. ». 8:. Epigr.
Pbiloienì in fimulacrum Patto] .
(;) In Cono, deor. va!. 3. », 4. p, 530.

(4) Ambo'. I. 6. e. 4.

(5) Plinius ì. 3J. 4. 9.

(5) Diti!. 21. Deor. Patii] & Mercuri! p. 269. voi. 1.
(7) MytuUig. I. ;. e. 6.
(3) Qrph. Hymn. p. 287,

ER-

(9) Macroh. Satura, lib. 1. cap. 23.

(10) Plaut. io prolog. Bacvhid. v. 25.

(11) Stratag. I. I. p. 9. é'c.Vide Aìionyix. de Incred.p.'èS.

(12) Et fi Baccbus , ut cttetera Gentili um Ninni n a , C07JJ-
tnentorum involucris fere lateat, tanica in armi5 belloqueprae
aliis omnibus perantiquis bcraibus exìtnìum inclitumque fuijfe
& Polyaenus lib. 1. p. 7. , & clarini etiamfclertìffanus Ar-
riattus Nicomedus lib. 8„ defignaut.

(*) Tah. X'/ll. N. II.

«Oll|