24
PETRI DE DUSBURG
quibus et quomodo incepit ordo domus Theutonice, secundo quando et quomodo
fratres predictia intraverunt in terramb Prussie, tercio de bellis et aliis, que
gesta sunt in dicta terra, quorum pauca, que vidi, alia que audivi ab his, qui
videruntc et interfuerunt, cetera, que relacione veridica intellexi. Quarto po-
nam in margine pontifices summos et imperatores, qui a tempore institucionis
hujus ordinis regnaverunt, et notabilia quedam facta, que ipsorum temporibus
acciderunt. Sed quia insufficientem me ad hoc negocium consummandum re-
cognosco, maxime pro eo, quod hujusmodi factum pene jam a memoria hominum
nunc vivencium sit elapsum, et sine deo nihil facere possum, ideo te deprecor,
bone Jesu, in quo omnes thesauri sapiencie et sciencie sunt reconditi, et revelas
mysteria non solum futura, verum et presencia et preterita. Illumina Spiritus
tui gracia intellectum meum et da mihi os et sapienciam ad complendum brevi-
ter opus istud, ut, qui signa tua magna et mirabilia forcia in eo contenta audie-
rint, in te sperent, te adorent, te glorificent et collaudent, quod tu, ex quo om-
nia, per quem omnia, in quo omnia, prestare digneris, qui vivis et regnas in se-
cula seculorum. Amen.d
♦
INClPlTe PRIMA PARS LIBRI*
DE ORIGINE ORDINIS DOMUS THEUTONICE.
Prefacio ad institucionem ordinis domus Theutonice.
Proverb. 9, 1. Sapiencia sibi edificavit domum, excidit columpnas septem. Proverb. ix.
Licet hec verba fuerints Salomonis, qui filium dei appellat11 sapienciam patris,
i cor. i, 24.juxta illud apostoli: ipsis autem vocatis Judeis atque Grecis predicamus Cristum
Ps. tos, 24. dei virtutem et dei sapienciam ; et in psalmo: omnia in sapiencia fecisti i. e. in
filio, qui assumpta humana natura edificavit in morte sua sibi ad gloriam et ho-
norem1 domum militantis ecclesie, et excidit columpnas septem i. e. septem sa-
cramenta, quibus sustentatur; possunt tarnen esse verba sancte matris ecclesie,
que dominum papam Celestinum in vocat sapienciam, quia in terris dei filii vi-
Ecd. 6,23.cem gerit secundum illud ecclesiastici: sapiencia doctrine secundum nomen ejus.
Ad ipsum enim confluit ecclesia universalis audire etvidere sue doctrine, utregina
Saba sapienciam Salomonis. Hic dominus papa Celestinus in edificavit i. e. in-
stituit et confirmavit sibi et sancte ecclesie adutilitatem domum, videlicetk sacre
religionis hospitalis sancte Marie Theutonicorum Jerosolimitani et excidit colump-
nas septem i. e. septem fratres commendatores seu preceptores provinciales1
De modo agendi. a) predicti fehlt K. b) in fehlt B. c) viderant B. d) etc. fügt II. hinzu. PaiS
prima. e) Die Ueberschrift dieses Theils gehört nach dem Index K hieher, im Text der Codd. steht sie vor
Cap. 1. f) Libri fehlt im Text K. g) fuerunt B. h) vocat B. i) h. et g. B. k) fidelibus K.
4) Dusburg’s Zählung von 7 Landcomthuren steht offenbar in Verbindung mit der Be-
stimmung in den Gesetzen des Ordens Cap. VIII: »Wir setzen, dass der Landcomthur von
Livland, von deutschen Landen, von Preussen, von Oesterreich, von Apulien, von Romanien,
von Armenien jährlich grosses Capitel halten.« Nach den Gewohnheiten Cap. VIII soll der
Meister die Landcomthure eben dieser Länder und die von Sicilien und Hispanien mit dem
Willen des Capitels setzen und entsetzen. Voigt, Geschichte des deutschen Ritterordens in
Deutschland Bd. I. S. 4 29, fügt Achaja als zehntes Hauptland hinzu und meint^dass nach
dem Verlust der Besitzungen in Achaja, Sicilien und Spanien die Landcomthure der übrigen
Länder die 7 Säulen des Ordens genannt seien. Allein Achaja ist eben nichts anderes als
Romanien (vgl. Ptolem. de Fiadon. hist. eccl. hei Muratori XI. p. 4 235 und nicht bloss in
PETRI DE DUSBURG
quibus et quomodo incepit ordo domus Theutonice, secundo quando et quomodo
fratres predictia intraverunt in terramb Prussie, tercio de bellis et aliis, que
gesta sunt in dicta terra, quorum pauca, que vidi, alia que audivi ab his, qui
videruntc et interfuerunt, cetera, que relacione veridica intellexi. Quarto po-
nam in margine pontifices summos et imperatores, qui a tempore institucionis
hujus ordinis regnaverunt, et notabilia quedam facta, que ipsorum temporibus
acciderunt. Sed quia insufficientem me ad hoc negocium consummandum re-
cognosco, maxime pro eo, quod hujusmodi factum pene jam a memoria hominum
nunc vivencium sit elapsum, et sine deo nihil facere possum, ideo te deprecor,
bone Jesu, in quo omnes thesauri sapiencie et sciencie sunt reconditi, et revelas
mysteria non solum futura, verum et presencia et preterita. Illumina Spiritus
tui gracia intellectum meum et da mihi os et sapienciam ad complendum brevi-
ter opus istud, ut, qui signa tua magna et mirabilia forcia in eo contenta audie-
rint, in te sperent, te adorent, te glorificent et collaudent, quod tu, ex quo om-
nia, per quem omnia, in quo omnia, prestare digneris, qui vivis et regnas in se-
cula seculorum. Amen.d
♦
INClPlTe PRIMA PARS LIBRI*
DE ORIGINE ORDINIS DOMUS THEUTONICE.
Prefacio ad institucionem ordinis domus Theutonice.
Proverb. 9, 1. Sapiencia sibi edificavit domum, excidit columpnas septem. Proverb. ix.
Licet hec verba fuerints Salomonis, qui filium dei appellat11 sapienciam patris,
i cor. i, 24.juxta illud apostoli: ipsis autem vocatis Judeis atque Grecis predicamus Cristum
Ps. tos, 24. dei virtutem et dei sapienciam ; et in psalmo: omnia in sapiencia fecisti i. e. in
filio, qui assumpta humana natura edificavit in morte sua sibi ad gloriam et ho-
norem1 domum militantis ecclesie, et excidit columpnas septem i. e. septem sa-
cramenta, quibus sustentatur; possunt tarnen esse verba sancte matris ecclesie,
que dominum papam Celestinum in vocat sapienciam, quia in terris dei filii vi-
Ecd. 6,23.cem gerit secundum illud ecclesiastici: sapiencia doctrine secundum nomen ejus.
Ad ipsum enim confluit ecclesia universalis audire etvidere sue doctrine, utregina
Saba sapienciam Salomonis. Hic dominus papa Celestinus in edificavit i. e. in-
stituit et confirmavit sibi et sancte ecclesie adutilitatem domum, videlicetk sacre
religionis hospitalis sancte Marie Theutonicorum Jerosolimitani et excidit colump-
nas septem i. e. septem fratres commendatores seu preceptores provinciales1
De modo agendi. a) predicti fehlt K. b) in fehlt B. c) viderant B. d) etc. fügt II. hinzu. PaiS
prima. e) Die Ueberschrift dieses Theils gehört nach dem Index K hieher, im Text der Codd. steht sie vor
Cap. 1. f) Libri fehlt im Text K. g) fuerunt B. h) vocat B. i) h. et g. B. k) fidelibus K.
4) Dusburg’s Zählung von 7 Landcomthuren steht offenbar in Verbindung mit der Be-
stimmung in den Gesetzen des Ordens Cap. VIII: »Wir setzen, dass der Landcomthur von
Livland, von deutschen Landen, von Preussen, von Oesterreich, von Apulien, von Romanien,
von Armenien jährlich grosses Capitel halten.« Nach den Gewohnheiten Cap. VIII soll der
Meister die Landcomthure eben dieser Länder und die von Sicilien und Hispanien mit dem
Willen des Capitels setzen und entsetzen. Voigt, Geschichte des deutschen Ritterordens in
Deutschland Bd. I. S. 4 29, fügt Achaja als zehntes Hauptland hinzu und meint^dass nach
dem Verlust der Besitzungen in Achaja, Sicilien und Spanien die Landcomthure der übrigen
Länder die 7 Säulen des Ordens genannt seien. Allein Achaja ist eben nichts anderes als
Romanien (vgl. Ptolem. de Fiadon. hist. eccl. hei Muratori XI. p. 4 235 und nicht bloss in