DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25715#0023
20
Adam Małkiewicz
Działalność Mieczysława Porębskiego na polu krytyki artystycznej
zrodziła się z aktywnego uczestnictwa w życiu artystycznym Krakowa,
już bowiem w latach okupacji związał się On z grupą młodych arty-
stów skupionych wokół Tadeusza Kantora, a zawarte wówczas przyjaź-
nie artystyczne pozostały Mu na całe życie. Krytykę zaczął uprawiać
jako student w roku 1 946, a uroczyście (choć nie ostatecznie) pożegnał
się z nią po upływie dwudziestu lat. Bogaty dorobek Profesora w tym
zakresie, odznaczający się dogłębnością analiz, precyzją teoretycz-
nych uogólnień i trafnością ocen, zalicza się do klasyki gatunku. Nie
poprzestał On jednak na roli uważnego obserwatora nowej sztuki, lecz
aktywnie ją inspirował; nadając refleksji teoretycznej formę wypowiedzi
o charakterze manifestów, stał się współtwórcą założeń programowych
krakowskiej awangardy — najpierw Grupy Młodych Plastyków, a póź-
niej II Grupy Krakowskiej. W swych upodobaniach niemal zawsze po-
zostawał wierny powojennej awangardzie.
Jako historyk sztuki badaniami objął sztukę powszechną i polską od
romantyzmu do współczesności, a łamiąc zastane podziały wykroczył poza
uznawany zakres zjawisk artystycznych, penetrując cały obszar znaków
wizualnych, tworzących wokół nas specyficzną „ikonosferę". Przedmiot swych
badań Profesor poddaje swoistej wiwisekcji, zmierzającej do odkrycia naj-
głębszych jego znaczeń po to, aby z nich odczytać społeczną funkcję
samego dzieła i sztuki w ogóle, ukazaną w szerokim kontekście zjawisk
socjalnych, kulturowych i politycznych. Ogromną intuicję naukową Profesor
Porębski wspiera zawsze wyjątkową precyzją instrumentarium badawcze-
go. Dążąc do nadania wynikom swych dociekań niezawodności, właści-
wej dowodowi logicznemu czy matematycznemu, biegle posługiwał się
pojęciami i metodami wypracowanymi przez inne niż historia sztuki dzie-
dziny nauk. Sięgał więc do osiągnięć socjologii i psychologii sztuki, teorii
informacji i semiologii, lingwistyki i antropologii kulturowej, strukturalizmu,
cybernetyki i matematyki. Tę rozległą aparaturę badawczą Profesor nie
tylko stosował w analizach poszczególnych dzieł i w syntetycznych opra-
cowaniach, lecz także poddawał ją refleksji teoretycznej w analitycz-
nych studiach metodologicznych, w których tworzył modele adaptacji
nowych metod do celów historii sztuki. Nigdy jednak nie tracił z oczu
specyfiki dzieła sztuki i wielokrotnie podkreślał odmienność stanowiska
semiotycznego i ikonicznego, różnicę między tekstem, a niosącym go
obrazem, w którym obok struktury tekstowej wyróżniał strukturę malarską,
toteż sprzeciwiał się prostemu przenoszeniu na dzieła sztuk wizualnych
podejścia semiologicznego o lingwistycznej genezie. Otwartość na nowe
metody łączy się więc u Niego z krytycznym do nich podejściem, co
zapewnia niezawodność osiągniętych z ich pomocą wyników. Czy więc
pisało ikonografii romantycznej, malarstwie historycznym, obrazach Jana
Matejki, Henryka Rodakowskiego portrecie gen. Dembińskiego, czy też
Adam Małkiewicz
Działalność Mieczysława Porębskiego na polu krytyki artystycznej
zrodziła się z aktywnego uczestnictwa w życiu artystycznym Krakowa,
już bowiem w latach okupacji związał się On z grupą młodych arty-
stów skupionych wokół Tadeusza Kantora, a zawarte wówczas przyjaź-
nie artystyczne pozostały Mu na całe życie. Krytykę zaczął uprawiać
jako student w roku 1 946, a uroczyście (choć nie ostatecznie) pożegnał
się z nią po upływie dwudziestu lat. Bogaty dorobek Profesora w tym
zakresie, odznaczający się dogłębnością analiz, precyzją teoretycz-
nych uogólnień i trafnością ocen, zalicza się do klasyki gatunku. Nie
poprzestał On jednak na roli uważnego obserwatora nowej sztuki, lecz
aktywnie ją inspirował; nadając refleksji teoretycznej formę wypowiedzi
o charakterze manifestów, stał się współtwórcą założeń programowych
krakowskiej awangardy — najpierw Grupy Młodych Plastyków, a póź-
niej II Grupy Krakowskiej. W swych upodobaniach niemal zawsze po-
zostawał wierny powojennej awangardzie.
Jako historyk sztuki badaniami objął sztukę powszechną i polską od
romantyzmu do współczesności, a łamiąc zastane podziały wykroczył poza
uznawany zakres zjawisk artystycznych, penetrując cały obszar znaków
wizualnych, tworzących wokół nas specyficzną „ikonosferę". Przedmiot swych
badań Profesor poddaje swoistej wiwisekcji, zmierzającej do odkrycia naj-
głębszych jego znaczeń po to, aby z nich odczytać społeczną funkcję
samego dzieła i sztuki w ogóle, ukazaną w szerokim kontekście zjawisk
socjalnych, kulturowych i politycznych. Ogromną intuicję naukową Profesor
Porębski wspiera zawsze wyjątkową precyzją instrumentarium badawcze-
go. Dążąc do nadania wynikom swych dociekań niezawodności, właści-
wej dowodowi logicznemu czy matematycznemu, biegle posługiwał się
pojęciami i metodami wypracowanymi przez inne niż historia sztuki dzie-
dziny nauk. Sięgał więc do osiągnięć socjologii i psychologii sztuki, teorii
informacji i semiologii, lingwistyki i antropologii kulturowej, strukturalizmu,
cybernetyki i matematyki. Tę rozległą aparaturę badawczą Profesor nie
tylko stosował w analizach poszczególnych dzieł i w syntetycznych opra-
cowaniach, lecz także poddawał ją refleksji teoretycznej w analitycz-
nych studiach metodologicznych, w których tworzył modele adaptacji
nowych metod do celów historii sztuki. Nigdy jednak nie tracił z oczu
specyfiki dzieła sztuki i wielokrotnie podkreślał odmienność stanowiska
semiotycznego i ikonicznego, różnicę między tekstem, a niosącym go
obrazem, w którym obok struktury tekstowej wyróżniał strukturę malarską,
toteż sprzeciwiał się prostemu przenoszeniu na dzieła sztuk wizualnych
podejścia semiologicznego o lingwistycznej genezie. Otwartość na nowe
metody łączy się więc u Niego z krytycznym do nich podejściem, co
zapewnia niezawodność osiągniętych z ich pomocą wyników. Czy więc
pisało ikonografii romantycznej, malarstwie historycznym, obrazach Jana
Matejki, Henryka Rodakowskiego portrecie gen. Dembińskiego, czy też