DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kozakiewicz, Stefan: Początek działalności Komasków, Tessyńczyków i Gryzończyków w Polsce - Okres Renesansu (1520 - 1580)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0030
STEFAN KOZAKIEWICZ
II. 10. Lwów, kamienica tzw. „Anczowskiego“ na rynku.
pliwości, że w samym Mediolanie w XVI w. mieszkały
rodziny Caniatvesi;ch, jak. to ustaliła- Simfco-Popielowa,
ale 'również jest pewnie, że rodziny o tyim nazwisku ży-
ły li w Teslsynie n. Spotykany ipirzy nazwisku Cainiaweisie-
go w aikitiaiclh dlodia-tek „da Miilanio-“ mioże, jalk tO' często
bywa, loizimacziaić całą Lombardię wraz z ipoigrtainiicznym
'rejonem włosfco-szwajcarskim. Nie jest jedmalk Caina-
veis:i pewnym Tessyńczyfciem i dlatego jego- twórczości
omawiać tu nile będziemy. Byliby zresztą ijlako Tessyń-
czylk wyjątkiem wśiróid innych artystów z rejonu jezior
łombairdzlkicih w Pollsce: jedyny rzeźbiarz wśród, archi-
tektów, budowniczych, majstrów bullo wlanych i zapew-
ne zwykłych murarzy.
Z rokiem olk. 1580 architekci i budowniczowie Tes-
syńczycy i Komaskowie biorą w Polsce górę nad
architektami 1 budowniczymi pochodzącymi z innych
dzielnic Włoch. Aż do początków w. XIX będziemy
w Polsce spotykali Floremitezyków, Rzymian i Wene-
h L. Simona, Lugano e dintorni un scmensaio d’artisti,
Jw.
cjain; aile Tessyńczycy i Romaslkowie będą coraz: licz-
niej sil, coraz swobodniej poruszający isię i działający
we wszystkich dziieilnćoaeh kriaiju. Zaniknie ów „tos-
kański” rejon zależny od Krakowa,, który iim dotyclh-
czas hamował dostęp do stolicy i dlo Polski centralnej;
będą wszędzie. I Właśnie w Krakowie lich napływ po
r. 1580 jest bardzo wielki; zaraz po tej dacie pojawia-
ją slię pierwsi architekci jezuiccy pochodzący z Como,
Brizlio i Bernairldone; a po nich Tessyńczyk z Lugano,
Giovainni Trevano, zostanie pierwszym architektem
królewskim: sto -lat wcześniej to samo stanowisko zaj-
mował Fliorentcizylk.
Wytłumaczenie w spoSóib wyczerpujący wszystkich
przyczyn, jakie spowodowały początek tej wielkiej imi-
gracji do iPolslki artystów pochodzących z rejonu Lu-
gano i Como, między latami 1520—1540, przekraczało-
by granice zakreślone dlla tego artykułu. W szczegól-
ności u ma© zjawiśko to stanowiło część zjawiska ogól-
niejszego — pojawienia się w Polsce wielkiej faili ar-
tysów włoskich w ogóle, nie tylko Teslsyńczylków i Ko-
miaslków. Ta imigracja Włochów ściśle związana była
z zasadniczą zmianą gustu artystycznego, jatka doko-
nywała- się w Europie środkowej około roku 1500, w
szczególności na dworach królewskich i książęcych
oraz wśród magnatem,. W tych środowiskach już
wcześniej zaczęła się szerzyć kuit-ura humanistyczna,
inspirowana często u samego jej źródła' -dzięki podró-
żom dó Włoch. W miarę jalk potężni mecenasowie sztu-
ki, już wrogo nastawieni do stylu gotyckiego, przesta-
wali -posługiwać się artystami i rzemieślnikami miej-
scowymi związanymi silnie ze średniowieczną tradycją,
powstawała sytuacja korzystna <citLa artystów włoskich,
.nosicieli nowego stylu renesansowego, powoływanych
bądź z krajów sąsiednich, -bądź bezpośrednio z lich ojczy-
zny. A Włosi, skoro raiz już przybyli,, potrafili zachowy-
wać i rozwijać swe przywileje, rozszerzać swe korzyści,
protegować swych ziomków, których sprowadzali do
Polski-. Potrafili to robić nawet wówczas, gdy reneisians
w Polsce utwierdził się, i wielu artystów oraz rzemieśl-
ników miejscowych nauczyło się pracować i tworzyć
wedle nowych zasad artystystycznych.
Jaik widzieliśmy, pierwsze warsztaty teissyńsfciie na
Śląsku powołane zostały przez dwór książęcy, tek jak
uprzednio pierwsze warsztaty florenckie przybyły do
Krakowa z inicjatywy dworu królewskiego. Ale w mia-
rę rozwoju potęgi ekonomicznej Polski w w. XVI i iinime
klasy społeczne, zwłaszcza mieszczaństwo, występują
w riolii piricimicitioirów nowego stylu i opiekunów Włochów:
Giowanmi Battista QiUadro pracuje już głównie dla
mieszczan.
Nie jest całkowicie wyjaśnione, slką-d przybyły na
Śląsk pierwsze warsztaty architektoniczno-budowlane
tessyńskie. Być może, że wezwano je z Czech lub z Nie-
miec, gdzie artyści z rejonu jezior północnowłoskich
pojawili s:ię wcześniej niż na Śląsku. Pierwsi przybyli
18
II. 10. Lwów, kamienica tzw. „Anczowskiego“ na rynku.
pliwości, że w samym Mediolanie w XVI w. mieszkały
rodziny Caniatvesi;ch, jak. to ustaliła- Simfco-Popielowa,
ale 'również jest pewnie, że rodziny o tyim nazwisku ży-
ły li w Teslsynie n. Spotykany ipirzy nazwisku Cainiaweisie-
go w aikitiaiclh dlodia-tek „da Miilanio-“ mioże, jalk tO' często
bywa, loizimacziaić całą Lombardię wraz z ipoigrtainiicznym
'rejonem włosfco-szwajcarskim. Nie jest jedmalk Caina-
veis:i pewnym Tessyńczyfciem i dlatego jego- twórczości
omawiać tu nile będziemy. Byliby zresztą ijlako Tessyń-
czylk wyjątkiem wśiróid innych artystów z rejonu jezior
łombairdzlkicih w Pollsce: jedyny rzeźbiarz wśród, archi-
tektów, budowniczych, majstrów bullo wlanych i zapew-
ne zwykłych murarzy.
Z rokiem olk. 1580 architekci i budowniczowie Tes-
syńczycy i Komaskowie biorą w Polsce górę nad
architektami 1 budowniczymi pochodzącymi z innych
dzielnic Włoch. Aż do początków w. XIX będziemy
w Polsce spotykali Floremitezyków, Rzymian i Wene-
h L. Simona, Lugano e dintorni un scmensaio d’artisti,
Jw.
cjain; aile Tessyńczycy i Romaslkowie będą coraz: licz-
niej sil, coraz swobodniej poruszający isię i działający
we wszystkich dziieilnćoaeh kriaiju. Zaniknie ów „tos-
kański” rejon zależny od Krakowa,, który iim dotyclh-
czas hamował dostęp do stolicy i dlo Polski centralnej;
będą wszędzie. I Właśnie w Krakowie lich napływ po
r. 1580 jest bardzo wielki; zaraz po tej dacie pojawia-
ją slię pierwsi architekci jezuiccy pochodzący z Como,
Brizlio i Bernairldone; a po nich Tessyńczyk z Lugano,
Giovainni Trevano, zostanie pierwszym architektem
królewskim: sto -lat wcześniej to samo stanowisko zaj-
mował Fliorentcizylk.
Wytłumaczenie w spoSóib wyczerpujący wszystkich
przyczyn, jakie spowodowały początek tej wielkiej imi-
gracji do iPolslki artystów pochodzących z rejonu Lu-
gano i Como, między latami 1520—1540, przekraczało-
by granice zakreślone dlla tego artykułu. W szczegól-
ności u ma© zjawiśko to stanowiło część zjawiska ogól-
niejszego — pojawienia się w Polsce wielkiej faili ar-
tysów włoskich w ogóle, nie tylko Teslsyńczylków i Ko-
miaslków. Ta imigracja Włochów ściśle związana była
z zasadniczą zmianą gustu artystycznego, jatka doko-
nywała- się w Europie środkowej około roku 1500, w
szczególności na dworach królewskich i książęcych
oraz wśród magnatem,. W tych środowiskach już
wcześniej zaczęła się szerzyć kuit-ura humanistyczna,
inspirowana często u samego jej źródła' -dzięki podró-
żom dó Włoch. W miarę jalk potężni mecenasowie sztu-
ki, już wrogo nastawieni do stylu gotyckiego, przesta-
wali -posługiwać się artystami i rzemieślnikami miej-
scowymi związanymi silnie ze średniowieczną tradycją,
powstawała sytuacja korzystna <citLa artystów włoskich,
.nosicieli nowego stylu renesansowego, powoływanych
bądź z krajów sąsiednich, -bądź bezpośrednio z lich ojczy-
zny. A Włosi, skoro raiz już przybyli,, potrafili zachowy-
wać i rozwijać swe przywileje, rozszerzać swe korzyści,
protegować swych ziomków, których sprowadzali do
Polski-. Potrafili to robić nawet wówczas, gdy reneisians
w Polsce utwierdził się, i wielu artystów oraz rzemieśl-
ników miejscowych nauczyło się pracować i tworzyć
wedle nowych zasad artystystycznych.
Jaik widzieliśmy, pierwsze warsztaty teissyńsfciie na
Śląsku powołane zostały przez dwór książęcy, tek jak
uprzednio pierwsze warsztaty florenckie przybyły do
Krakowa z inicjatywy dworu królewskiego. Ale w mia-
rę rozwoju potęgi ekonomicznej Polski w w. XVI i iinime
klasy społeczne, zwłaszcza mieszczaństwo, występują
w riolii piricimicitioirów nowego stylu i opiekunów Włochów:
Giowanmi Battista QiUadro pracuje już głównie dla
mieszczan.
Nie jest całkowicie wyjaśnione, slką-d przybyły na
Śląsk pierwsze warsztaty architektoniczno-budowlane
tessyńskie. Być może, że wezwano je z Czech lub z Nie-
miec, gdzie artyści z rejonu jezior północnowłoskich
pojawili s:ię wcześniej niż na Śląsku. Pierwsi przybyli
18