DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Polemiki
DOI Artikel:Żurowska, Klementyna: 111-114 W związku artykułem Zygmunta Świechowskiego "Les plus anciens monuments de l'architecture religieuse en pologne d'après les fouilles et les travaux recents" (Cahiers Archéologiques, IX. 1957, p. 301 - 317)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0123
p
O L E M
I K I
W ZWIĄZKU Z ARTYKUŁEM ZYGMUNTA ŚWIECHOWSKIEGO ,.LES PLUS ANC1ENS MO-
NUMENTS DE-L’ARCHITECTURE RELIGIEUSE EN POLOGNE D APRES LES FOUILLES
ET LES TRAYAUX RECENTS” (CAHIERS ARCH£OLOGIQUES. IX. 1957, P. 301 — 317)
W dziewiątym zeszycie „Gahiers Archeotlogiąues”
Ukazał się artykuł Zygmunta Świechowslkiego zaty-
tułowany: Najstarsze zabytki architektury kościelnej
w Polsce, na podstawie ostatnich wykopalisk i badań.
W języku francuskim1 jest to pierwsza po wojnie pu-
blikacja zaznajamiająca czytelników zagranicznych
z zespołem form architektury murowanej w Polsce,
powstałej w wąskim sitosiunkowo okresie czasu, od ofi-
cjalnej chrysfilanizaejil kraju do reakcji pogańskiej.
Do niedawna budownictwo kamienne tego okresu było
bardzo imało znane. Wykopaliska prowadzone po woj-
nie przyniosły odkrycia, które Stópniiowoi zaczęły uzu-
pełniać istniej ąice Huki. Zapewne te właśnie odkrycia
pokusiły S wiechowskiego do pokazania całości istnie-
jącego materiału, do zesiawieniia obok siebie ofoiekr
tów znanych jiuż dawniej z odkrytymi w łaitaob po-
wojennych.
Autor dziieli przedstawione'zabytki, wedle ich for-
my, na dwie grupy: najpierw omiawiai ibudowle cen-
tralne, następnie podłużne. W ten sposób w 'grupie
pierwszej zmiailazły się — dWiie budOiwlie wawelskie:
.roitundiai i tzwt budowla czworokątna, idailej rotunda
św. Mikołaja w Cieszynie, dwa zespoły pałacowe: na
Lednicy i w Gieczu, wreszcie kościół centralny w
Gnieźnie. Na końcu tej grupy 'wymienione zostały ro-
tundy późniejsze — w Strzelinie, Grzegorzewicaich,
Strzelinie i Stroniu — oraz kilka innych niiezachowa-
nych. znanych natomiast ze źródeł pisanych i ikono-
graficznych;, jako przykłady tradycji budownictwa
centralnego ciągnącej się w Poilisicie w w. XII i XI!II.
W grupie drugiej odnajdujemy najpierw dwa. kościoły
krakowskie — świ. Salwatora i św. Wojciecha, następ-
nie dwa najstarsze kościółki w Trzemesznie i w Tu-
mie pod Łęczycą i wreszcie budowle poznańskie —
baptysterilum i' pierwszą katedrę.
Omawiając poszczególne zabytki świechowski opi-
suje ogólnie formę budowli, jlęj sltan zachowania oraz
i Pierwszą wypowiedź tego typu, lecz w Języku niemiec-
kim, odnajdujemy: Z. świechowski, Die mittelalterliche
Bauforschung in Polen, „osterreichische Zeitschrift fur Kunst
und Denkmalpflege", X, 1956, Heft 3/4, 81—90.
ewentualną rekonstrukcją. Dalęj podaje źródła pisane,
jeżeli 'istnieją, i charakteryzuje problematykę całego
zagadnienia;. .Nadto tekst ilustruje planami zabytków
oraiz zdjęciami niektórych fragmentów. W przypisach
odnajdujemy literaturę do każdego obiektu i do wią-
żących się z nim problemów.
Artykuł Świechowski ego zapoznaj e czytelnika za-
granicznego z różnorodnymi kwestiami. Z jednej stro-
ny, daje mu przegląd form architektonicznych, jakie
państwo polskie przyswoiło solbie u samych początków
swego istnienia, a co za tym ildizde — wskazuje na źró-
dła cywilizacyjne, z których formy te zostały zaczerp-
nięte, następnie pokazuje miarę realizowanych przed-
sięwzięć architektonicznych. Z drugiej równocześnie
strony Ujawnia ilość prac i odkryć, jakie zostały do-
konane w ‘Polsce powojennej w związku z omawianą
ępoką. Z tych to względów, które nabierają specjalnego
znaczenia wobec Zbliżającego się polskiego millenium,
podjęta przez Świechowslkiegoi próba zapoznania nau-
ki europejskiej z początkami naszej sztuki zasługuje na
pełne uznanie. Właśnie jednak dlatego, że 'wypowiedź
Świecihowskieglo w „Caihiers Archeoilogiąues” przezna-
czona jest dla czytelnika cudzoziemskiego, który ma
ograniczone możliwości: 'dotarcia do materiałów roz-
proszonych w rozmaitych polskich czasopismach, warto
zastanowić się nad tym, czy omawiany artykuł spełnia
całkowicie i właściwie swe zadanie i jakie z tego wy-
pływają wnioski.
Szczegółowa analiza artykułu budzi refleksje dwo-
jakiego rodzaju. Pierwsze odnoszą się dlo formy wypo-
wiedzi' —- nie bez istotnych konsekwencji dla treści,
drugie wiążą się już bezpośrednio z treścią, ujawniając
jej braki :i niedoiciągnięciat.
Decydując się na pokazanie całości materiałów ar-
chitektury przedroimańslkiiej w Polsce, można byto na-
dać tego irodzaju publikacji formy różne: katalogu —•
mniej lluib bardziej szeroko 'ujętego2, bibliografii rozu-
2 Jak to uczynił J. Hubert, L’architecture religieuse du
Haut Moyen Age en France. Plans, notices et bibliographie,
Paris 1952.
111
O L E M
I K I
W ZWIĄZKU Z ARTYKUŁEM ZYGMUNTA ŚWIECHOWSKIEGO ,.LES PLUS ANC1ENS MO-
NUMENTS DE-L’ARCHITECTURE RELIGIEUSE EN POLOGNE D APRES LES FOUILLES
ET LES TRAYAUX RECENTS” (CAHIERS ARCH£OLOGIQUES. IX. 1957, P. 301 — 317)
W dziewiątym zeszycie „Gahiers Archeotlogiąues”
Ukazał się artykuł Zygmunta Świechowslkiego zaty-
tułowany: Najstarsze zabytki architektury kościelnej
w Polsce, na podstawie ostatnich wykopalisk i badań.
W języku francuskim1 jest to pierwsza po wojnie pu-
blikacja zaznajamiająca czytelników zagranicznych
z zespołem form architektury murowanej w Polsce,
powstałej w wąskim sitosiunkowo okresie czasu, od ofi-
cjalnej chrysfilanizaejil kraju do reakcji pogańskiej.
Do niedawna budownictwo kamienne tego okresu było
bardzo imało znane. Wykopaliska prowadzone po woj-
nie przyniosły odkrycia, które Stópniiowoi zaczęły uzu-
pełniać istniej ąice Huki. Zapewne te właśnie odkrycia
pokusiły S wiechowskiego do pokazania całości istnie-
jącego materiału, do zesiawieniia obok siebie ofoiekr
tów znanych jiuż dawniej z odkrytymi w łaitaob po-
wojennych.
Autor dziieli przedstawione'zabytki, wedle ich for-
my, na dwie grupy: najpierw omiawiai ibudowle cen-
tralne, następnie podłużne. W ten sposób w 'grupie
pierwszej zmiailazły się — dWiie budOiwlie wawelskie:
.roitundiai i tzwt budowla czworokątna, idailej rotunda
św. Mikołaja w Cieszynie, dwa zespoły pałacowe: na
Lednicy i w Gieczu, wreszcie kościół centralny w
Gnieźnie. Na końcu tej grupy 'wymienione zostały ro-
tundy późniejsze — w Strzelinie, Grzegorzewicaich,
Strzelinie i Stroniu — oraz kilka innych niiezachowa-
nych. znanych natomiast ze źródeł pisanych i ikono-
graficznych;, jako przykłady tradycji budownictwa
centralnego ciągnącej się w Poilisicie w w. XII i XI!II.
W grupie drugiej odnajdujemy najpierw dwa. kościoły
krakowskie — świ. Salwatora i św. Wojciecha, następ-
nie dwa najstarsze kościółki w Trzemesznie i w Tu-
mie pod Łęczycą i wreszcie budowle poznańskie —
baptysterilum i' pierwszą katedrę.
Omawiając poszczególne zabytki świechowski opi-
suje ogólnie formę budowli, jlęj sltan zachowania oraz
i Pierwszą wypowiedź tego typu, lecz w Języku niemiec-
kim, odnajdujemy: Z. świechowski, Die mittelalterliche
Bauforschung in Polen, „osterreichische Zeitschrift fur Kunst
und Denkmalpflege", X, 1956, Heft 3/4, 81—90.
ewentualną rekonstrukcją. Dalęj podaje źródła pisane,
jeżeli 'istnieją, i charakteryzuje problematykę całego
zagadnienia;. .Nadto tekst ilustruje planami zabytków
oraiz zdjęciami niektórych fragmentów. W przypisach
odnajdujemy literaturę do każdego obiektu i do wią-
żących się z nim problemów.
Artykuł Świechowski ego zapoznaj e czytelnika za-
granicznego z różnorodnymi kwestiami. Z jednej stro-
ny, daje mu przegląd form architektonicznych, jakie
państwo polskie przyswoiło solbie u samych początków
swego istnienia, a co za tym ildizde — wskazuje na źró-
dła cywilizacyjne, z których formy te zostały zaczerp-
nięte, następnie pokazuje miarę realizowanych przed-
sięwzięć architektonicznych. Z drugiej równocześnie
strony Ujawnia ilość prac i odkryć, jakie zostały do-
konane w ‘Polsce powojennej w związku z omawianą
ępoką. Z tych to względów, które nabierają specjalnego
znaczenia wobec Zbliżającego się polskiego millenium,
podjęta przez Świechowslkiegoi próba zapoznania nau-
ki europejskiej z początkami naszej sztuki zasługuje na
pełne uznanie. Właśnie jednak dlatego, że 'wypowiedź
Świecihowskieglo w „Caihiers Archeoilogiąues” przezna-
czona jest dla czytelnika cudzoziemskiego, który ma
ograniczone możliwości: 'dotarcia do materiałów roz-
proszonych w rozmaitych polskich czasopismach, warto
zastanowić się nad tym, czy omawiany artykuł spełnia
całkowicie i właściwie swe zadanie i jakie z tego wy-
pływają wnioski.
Szczegółowa analiza artykułu budzi refleksje dwo-
jakiego rodzaju. Pierwsze odnoszą się dlo formy wypo-
wiedzi' —- nie bez istotnych konsekwencji dla treści,
drugie wiążą się już bezpośrednio z treścią, ujawniając
jej braki :i niedoiciągnięciat.
Decydując się na pokazanie całości materiałów ar-
chitektury przedroimańslkiiej w Polsce, można byto na-
dać tego irodzaju publikacji formy różne: katalogu —•
mniej lluib bardziej szeroko 'ujętego2, bibliografii rozu-
2 Jak to uczynił J. Hubert, L’architecture religieuse du
Haut Moyen Age en France. Plans, notices et bibliographie,
Paris 1952.
111