DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Ameisenowa, Zofia: Godzinki Sobieskich w Windsorze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0257
ZOFIA AMEISEN O W A
GODZINKI SOBIESKICH W WINDSORZE
i
Rękopis przechowywany obecnie w Bibliotece Kró-
lewskiej w Windsorze, znany jako „Hours Sobieski”,
który zamierzam tu przedstawić, jest jednym z naj-
bogaeiej ozdobionych i najpiękniejszych modlitewni-
ków francuskich z początku lat dwudziestych XV-go
stulecia. Nie jest on zupełnym ineditum, ponieważ
był raz wystawiony w 1908 r. w Londynie, podczas
słynnej wystawy rękopisów iluminowanych i wspom-
niany jest okolicznościowo w kilku publikacjach1.
Tak więc, mimo, że rękopis windsorski uznany
jest powszechnie za zabytek bardzo ważny i doku-
ment wysokowartościowy z epoki największego roz-
kwitu malarstwa książkowego, nie jest on dotąd
właściwie należycie opracowany, a w Polsce chyba
zupenie nieznany. Do zajęcia się nim skłonił mnie
fakt, że więcej historyków sztuki o modlitewniku
tym pisało niż znało go rzeczywiście z autopsji. Jest
om powszechnie uważany za własnoręczne dzieło
Mistrza księcia. Bedford, nie zidentyfikowanego do-
tąd miniaturzysty, który działał od mniej więcej
r. 1420 do 1440, a z którego warsztatu wyszła pokaźna
ilość rękopisów, nie zawsze zresztą mu słusznie przy-
pisywanych. Przebywając w latach 1947—1948 przez
kilka miesięcy w Anglii miałam sposobność dokład-
nego zbadania i sfotografowania całego rękopisu,
co umożliwiło mi jego opracowanie2.
PROWENIENCJA I HISTORIA RĘKOPISU
Już same losy rękopisu w ciągu jego niemal
540-letniego istnienia są bardzo 'Ciekawe i raz jesz-
cze potwierdzają prawdziwość do znudzenia powta-
rzanej sentencji „habent sua fata libelli”. Fatum by-
ło w danym wypadku łaskawe, bo mimo że rękopis
nieraz zmieniał miejsce przechowania i właściciela,
wygląd jego jest tak świeży, jakby dziś został wy-
konany. Rękopis Godzinek jest jednym z serii mo-
dlitewników, które powstały w latach 1422—1435 na
zamówienie brata Henryka V króla Anglii, Jana
1 New Palaeographical Society’s Facsimiles of Manuscripts.
Part IV, 1906, Plates, 94—96; S. C. Cockerell, Burlington
Fine Arts Club Exhibition of Illuminated Manuscripts, Lon-
don 1908, Catalogue, N. 209, Platę 134.
2 Za umożliwienie mi dokładnego obejrzenia tego ręko-
pisu dziękuję Dyrekcji Royal Library w Windsorze oraz prof.
A. Bluntowi i prof. J. żarneckiemu, którzy mnie do tej bi-
blioteki uprzejmie wprowadzili. Podziękowania należą się rów-
nież Dyrekcji The Courtauld Institute w Londynie za uła-
twienia w otrzymaniu licznych zdjęć fotograficznych. Wiele
koleżeńskich przysług oddali mi podczas pisania tej pracy
Dr Otto Kurz (The Warburg Institute) i Dr Ch. H. Talbot
(The Wellcome Historical Medical Museum) w Londynie.
Gdyby nie liberalna i życzliwa pomoc Dyrektora Biblioteki
Uniwersyteckiej w Uppsali, Dra T. Kleberga, skąd mogłam
Lancaster, księcia Bedford, regenta Francji, tego sa-
mego, który ją niemal całą zawojował, ale po zwy-
cięstwach Joanny d’Arc musiał na rzecz Karola VII,
króla Francji, opuścić. Od tego wielkiego mecenasa —
bibliofila pochodzi „nom de guerre” miniaturzysty,
który dla księcia Bedford, jego rodziny i dworu
stale pracował3.
„Godzinki Sobieskich” były pierwotnie przezna-
czane dla siostry Filipa Dobrego księcia burgundzkiego,
Małgorzaty, szwagierfki księcia Bedford, który był żo-
wypożyczać bez ograniczeń cenne publikacje, praca ta nigdy «
nie zostałaby napisana.
3 Następujące rękopisy wyszły spod ręki Mistrza księcia
Bedford i jego pomocników: „Breviarium Salisbury“, Paryż,
Bibl. Nat. rkp. 17294; „Livre d’heures“ „Wiedeń, Oestenechi-
sche National. Bibliothek. rkp. 1855; „Breviarium ks. Bed-
ford", Londyn, Brit. Museum, rkp. 18850; Biblia, Paryż, Bibl.
Nat. 20065—20067; „Hours Sobieski", Windsor, Royal Library;
„Livre d’Heures“, Mediolan, Trivulziana MS. 2164; „Livre
d’Heures“, Ms 359 i 453, Morgan Library, New York; „Missale",
datowane 1439 i „Livre d’Heures", Baltimore, Walter’s Art
Gallery, Ms. 284; na aukcji w antykwariacie Sotheby sprze-
dano 19.V.1958 „Horae Stae Crucis" i „Breviarium“ mające
pochodzić z warsztatu tego artysty.
243
GODZINKI SOBIESKICH W WINDSORZE
i
Rękopis przechowywany obecnie w Bibliotece Kró-
lewskiej w Windsorze, znany jako „Hours Sobieski”,
który zamierzam tu przedstawić, jest jednym z naj-
bogaeiej ozdobionych i najpiękniejszych modlitewni-
ków francuskich z początku lat dwudziestych XV-go
stulecia. Nie jest on zupełnym ineditum, ponieważ
był raz wystawiony w 1908 r. w Londynie, podczas
słynnej wystawy rękopisów iluminowanych i wspom-
niany jest okolicznościowo w kilku publikacjach1.
Tak więc, mimo, że rękopis windsorski uznany
jest powszechnie za zabytek bardzo ważny i doku-
ment wysokowartościowy z epoki największego roz-
kwitu malarstwa książkowego, nie jest on dotąd
właściwie należycie opracowany, a w Polsce chyba
zupenie nieznany. Do zajęcia się nim skłonił mnie
fakt, że więcej historyków sztuki o modlitewniku
tym pisało niż znało go rzeczywiście z autopsji. Jest
om powszechnie uważany za własnoręczne dzieło
Mistrza księcia. Bedford, nie zidentyfikowanego do-
tąd miniaturzysty, który działał od mniej więcej
r. 1420 do 1440, a z którego warsztatu wyszła pokaźna
ilość rękopisów, nie zawsze zresztą mu słusznie przy-
pisywanych. Przebywając w latach 1947—1948 przez
kilka miesięcy w Anglii miałam sposobność dokład-
nego zbadania i sfotografowania całego rękopisu,
co umożliwiło mi jego opracowanie2.
PROWENIENCJA I HISTORIA RĘKOPISU
Już same losy rękopisu w ciągu jego niemal
540-letniego istnienia są bardzo 'Ciekawe i raz jesz-
cze potwierdzają prawdziwość do znudzenia powta-
rzanej sentencji „habent sua fata libelli”. Fatum by-
ło w danym wypadku łaskawe, bo mimo że rękopis
nieraz zmieniał miejsce przechowania i właściciela,
wygląd jego jest tak świeży, jakby dziś został wy-
konany. Rękopis Godzinek jest jednym z serii mo-
dlitewników, które powstały w latach 1422—1435 na
zamówienie brata Henryka V króla Anglii, Jana
1 New Palaeographical Society’s Facsimiles of Manuscripts.
Part IV, 1906, Plates, 94—96; S. C. Cockerell, Burlington
Fine Arts Club Exhibition of Illuminated Manuscripts, Lon-
don 1908, Catalogue, N. 209, Platę 134.
2 Za umożliwienie mi dokładnego obejrzenia tego ręko-
pisu dziękuję Dyrekcji Royal Library w Windsorze oraz prof.
A. Bluntowi i prof. J. żarneckiemu, którzy mnie do tej bi-
blioteki uprzejmie wprowadzili. Podziękowania należą się rów-
nież Dyrekcji The Courtauld Institute w Londynie za uła-
twienia w otrzymaniu licznych zdjęć fotograficznych. Wiele
koleżeńskich przysług oddali mi podczas pisania tej pracy
Dr Otto Kurz (The Warburg Institute) i Dr Ch. H. Talbot
(The Wellcome Historical Medical Museum) w Londynie.
Gdyby nie liberalna i życzliwa pomoc Dyrektora Biblioteki
Uniwersyteckiej w Uppsali, Dra T. Kleberga, skąd mogłam
Lancaster, księcia Bedford, regenta Francji, tego sa-
mego, który ją niemal całą zawojował, ale po zwy-
cięstwach Joanny d’Arc musiał na rzecz Karola VII,
króla Francji, opuścić. Od tego wielkiego mecenasa —
bibliofila pochodzi „nom de guerre” miniaturzysty,
który dla księcia Bedford, jego rodziny i dworu
stale pracował3.
„Godzinki Sobieskich” były pierwotnie przezna-
czane dla siostry Filipa Dobrego księcia burgundzkiego,
Małgorzaty, szwagierfki księcia Bedford, który był żo-
wypożyczać bez ograniczeń cenne publikacje, praca ta nigdy «
nie zostałaby napisana.
3 Następujące rękopisy wyszły spod ręki Mistrza księcia
Bedford i jego pomocników: „Breviarium Salisbury“, Paryż,
Bibl. Nat. rkp. 17294; „Livre d’heures“ „Wiedeń, Oestenechi-
sche National. Bibliothek. rkp. 1855; „Breviarium ks. Bed-
ford", Londyn, Brit. Museum, rkp. 18850; Biblia, Paryż, Bibl.
Nat. 20065—20067; „Hours Sobieski", Windsor, Royal Library;
„Livre d’Heures“, Mediolan, Trivulziana MS. 2164; „Livre
d’Heures“, Ms 359 i 453, Morgan Library, New York; „Missale",
datowane 1439 i „Livre d’Heures", Baltimore, Walter’s Art
Gallery, Ms. 284; na aukcji w antykwariacie Sotheby sprze-
dano 19.V.1958 „Horae Stae Crucis" i „Breviarium“ mające
pochodzić z warsztatu tego artysty.
243