DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Karłowska-Kamzowa, Alicja: Obraz św. Leonarda ze Słupcy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0363
ALICJA KARŁOWSKA
OBRAZ ŚW. LEONARDA ZE SŁUPCY
W stosunkowo licznych opracowaniach polskiego
malarstwa sztalugowego okresu średniowiecza pomi-
nięto obraz św. Leonarda ze Słupcy h Zabytek ten
zasługuje niewątpliwie na uwagę ze względu na nie-
przeciętne wartości estetyczne, jest ponadto przykła-
dem kontaktów artystycznych między Małopolską
i Wielkopolską w drugiej połowie XV wieku. Prze-
malowania XIX-wiieczine zniekształciły częściowo jego
pierwotny wygląd (il. 1). Konserwacja przeprowadzo-
na w pracowni Muzeum Narodowego w Poznaniu
przywróciła mu pierwotne walory1 2. Obecnie obraz
znajduje się w nastawie ołtarza bocznego kościoła
p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny i św. Leo-
narda w Słupcy. Przez dostosowanie do ram baro-
kowego ołtarza część górnej partii obrazu jest nie-
widoczna 3.
Sw. Leonard przedstawiony jest w postawie sto-
jącej (il. 1), zwrócony w lewo, ubrany w ciemny
habit z opuszczonym kapturem. Głowa widoczna en
trois ąuatre. W prawej ręce trzyma pastorał, lewą
podtrzymuje książkę i kajdany. Nadmiernie wydłużo-
ne proporcje i lekkie esowate wygięcie stwarzają
wrażenie pewnej niematerialności ;i eteryezności po-
staci świętego. Sylweta ograniczona jest odcinkowym
konturem. Wygięciu postaci po lewej stronie odpo-
wiada po prawej linia prosta. Twarz świętego o idea-
lizowanych delikatnych rysach charakteryzuje się
dużymi oczyma, prostym wydłużonym nosem, małymi
ustami o kobiecym wykroju (il. 2). Wyraźnie odgra-
niczone są dolne powieki. Wewnętrzne kąciki oczu
zaakcentowano czerwonymi, plamkami. Kontur w bu-
dowie głowy występuje w miejscach decydujących:
linia nosa, zarys oka, brwi, kształt ucha. Bardzo małe
dłonie, podkreślające niematerialność postaci, są
szczupłe, o długich palcach. Jasna karnacja ciała
1 Obraz został wymieniony w katalogu powiatu koniń-
skiego : J. Eckhardtówna, J. Orańska, Katalog Za-
bytków Sztuki w Polsce, Powiat Koniński, Warszawa. 1952,
s. 22, il. 49.
2 Konserwacja została przeprowadzona przez prof. Kuklisa,
któremu uprzejmie dziękuję za udzielone informacje. Usunięto
wtedy przemalowania. Zastąpiono złotym pierwotne wzorzyste
tło, którego nie udało się zrekonstruować. Obraz uległ prze-
malowaniu prawdopodobnie w r. 1877, podczas gruntownego
odnawiania całego kościoła.
modelowiaan jest bielą nakładaną stosunkowo gru-
bo, wyraźnymi plamami. W partiach zaciemnionych
zastosowano barwę szarą ii stonowaną zieleń. Sposób
fałdowania ciemnego habitu jest częściowo nieczytel-
ny. Z lewej strony widoczne są cienkie ostro łamane
fałdy. Zakończenie drapani posiada zygzakowatą
linię o charakterystycznych trójkątnych formach.
Zielone podbicie habitu ma odpowiednik w zielonych
'kajdanach, prawidłowo perspektywicznie pokazanych
i modelowanych białymi rozjaśnieniami. Ukośna linia
pastorału powtarza kierunek pochylenia górnej partii
ciała świętego. Oprawa książki i zwieńczenie pastorału
są czerwone, ze złotymi ornamentami. Srebrny trzon
pastorału modelowny jest graficznie ukośnymi kre-
skami. Perspektywicznie ukształtowane ciosy posadzki
są utrzymane w kolorach biało-zielono-czerwonych
i posiadają ślady marmuryzacji. Po lewej stronie
u istóp świętego widoczny jest zarys małej 'klęczącej
postaci, zapewne fundatora z banderolą, wykonany
częściowo farbą szaro-niebieska, a częściowo ryty
w gruncie kredowym. Kontur całej postaci świę-
tego i zwieńczenia pastorału jest analogicznie
ryty w gruncie obrazu. W górnej części, pod
ramą ołtarza, widoczne są ślady kotary, która stano-
wiła pierwotne tło. Krawędź jej dolnego półkolistego
zakończenia jest także ryta w dolnej warstwie obra-
zu 4. Spod obecnego złotego tła widoczne są frag-
menty złote i czerwone, pozwalające przypuszczać, że
z takich elementów barwnych składała się draperia.
Święty umieszczony został w stosunkowo przestrzen-
nym wnętrzu, wyznaczonym przez perspektywicznie
pokazaną posadzkę i zamkniętym w tle kotarą. Wła-
ściwy stosunek między wymiarami postaci świętego
i płaszczyzną obrazu decyduje między innymi o war-
tościach estetycznych zabytku. Obecny kontrast ciem-
s Wielkość obrazu wynosi 175X80 cm, drzewo lipowe, tem-
pera na podkładzie kredowym.
4 Półkoliste zakończenie dolnej krawędzi kotary z posadzką
bezpośrednio do niej dochodzącą jest pewnego rodzaju nie-
konsekwencją perspektywiczną, mogącą sugerować, że płaszczy-
zna kotary w dolnej partii była wypukła. Wydaje się, że
szczegół ten należy traktować jako nieudolność mistrza, który
prawdopodobnie zamierzał urozmaicić formę draperii.
335
OBRAZ ŚW. LEONARDA ZE SŁUPCY
W stosunkowo licznych opracowaniach polskiego
malarstwa sztalugowego okresu średniowiecza pomi-
nięto obraz św. Leonarda ze Słupcy h Zabytek ten
zasługuje niewątpliwie na uwagę ze względu na nie-
przeciętne wartości estetyczne, jest ponadto przykła-
dem kontaktów artystycznych między Małopolską
i Wielkopolską w drugiej połowie XV wieku. Prze-
malowania XIX-wiieczine zniekształciły częściowo jego
pierwotny wygląd (il. 1). Konserwacja przeprowadzo-
na w pracowni Muzeum Narodowego w Poznaniu
przywróciła mu pierwotne walory1 2. Obecnie obraz
znajduje się w nastawie ołtarza bocznego kościoła
p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny i św. Leo-
narda w Słupcy. Przez dostosowanie do ram baro-
kowego ołtarza część górnej partii obrazu jest nie-
widoczna 3.
Sw. Leonard przedstawiony jest w postawie sto-
jącej (il. 1), zwrócony w lewo, ubrany w ciemny
habit z opuszczonym kapturem. Głowa widoczna en
trois ąuatre. W prawej ręce trzyma pastorał, lewą
podtrzymuje książkę i kajdany. Nadmiernie wydłużo-
ne proporcje i lekkie esowate wygięcie stwarzają
wrażenie pewnej niematerialności ;i eteryezności po-
staci świętego. Sylweta ograniczona jest odcinkowym
konturem. Wygięciu postaci po lewej stronie odpo-
wiada po prawej linia prosta. Twarz świętego o idea-
lizowanych delikatnych rysach charakteryzuje się
dużymi oczyma, prostym wydłużonym nosem, małymi
ustami o kobiecym wykroju (il. 2). Wyraźnie odgra-
niczone są dolne powieki. Wewnętrzne kąciki oczu
zaakcentowano czerwonymi, plamkami. Kontur w bu-
dowie głowy występuje w miejscach decydujących:
linia nosa, zarys oka, brwi, kształt ucha. Bardzo małe
dłonie, podkreślające niematerialność postaci, są
szczupłe, o długich palcach. Jasna karnacja ciała
1 Obraz został wymieniony w katalogu powiatu koniń-
skiego : J. Eckhardtówna, J. Orańska, Katalog Za-
bytków Sztuki w Polsce, Powiat Koniński, Warszawa. 1952,
s. 22, il. 49.
2 Konserwacja została przeprowadzona przez prof. Kuklisa,
któremu uprzejmie dziękuję za udzielone informacje. Usunięto
wtedy przemalowania. Zastąpiono złotym pierwotne wzorzyste
tło, którego nie udało się zrekonstruować. Obraz uległ prze-
malowaniu prawdopodobnie w r. 1877, podczas gruntownego
odnawiania całego kościoła.
modelowiaan jest bielą nakładaną stosunkowo gru-
bo, wyraźnymi plamami. W partiach zaciemnionych
zastosowano barwę szarą ii stonowaną zieleń. Sposób
fałdowania ciemnego habitu jest częściowo nieczytel-
ny. Z lewej strony widoczne są cienkie ostro łamane
fałdy. Zakończenie drapani posiada zygzakowatą
linię o charakterystycznych trójkątnych formach.
Zielone podbicie habitu ma odpowiednik w zielonych
'kajdanach, prawidłowo perspektywicznie pokazanych
i modelowanych białymi rozjaśnieniami. Ukośna linia
pastorału powtarza kierunek pochylenia górnej partii
ciała świętego. Oprawa książki i zwieńczenie pastorału
są czerwone, ze złotymi ornamentami. Srebrny trzon
pastorału modelowny jest graficznie ukośnymi kre-
skami. Perspektywicznie ukształtowane ciosy posadzki
są utrzymane w kolorach biało-zielono-czerwonych
i posiadają ślady marmuryzacji. Po lewej stronie
u istóp świętego widoczny jest zarys małej 'klęczącej
postaci, zapewne fundatora z banderolą, wykonany
częściowo farbą szaro-niebieska, a częściowo ryty
w gruncie kredowym. Kontur całej postaci świę-
tego i zwieńczenia pastorału jest analogicznie
ryty w gruncie obrazu. W górnej części, pod
ramą ołtarza, widoczne są ślady kotary, która stano-
wiła pierwotne tło. Krawędź jej dolnego półkolistego
zakończenia jest także ryta w dolnej warstwie obra-
zu 4. Spod obecnego złotego tła widoczne są frag-
menty złote i czerwone, pozwalające przypuszczać, że
z takich elementów barwnych składała się draperia.
Święty umieszczony został w stosunkowo przestrzen-
nym wnętrzu, wyznaczonym przez perspektywicznie
pokazaną posadzkę i zamkniętym w tle kotarą. Wła-
ściwy stosunek między wymiarami postaci świętego
i płaszczyzną obrazu decyduje między innymi o war-
tościach estetycznych zabytku. Obecny kontrast ciem-
s Wielkość obrazu wynosi 175X80 cm, drzewo lipowe, tem-
pera na podkładzie kredowym.
4 Półkoliste zakończenie dolnej krawędzi kotary z posadzką
bezpośrednio do niej dochodzącą jest pewnego rodzaju nie-
konsekwencją perspektywiczną, mogącą sugerować, że płaszczy-
zna kotary w dolnej partii była wypukła. Wydaje się, że
szczegół ten należy traktować jako nieudolność mistrza, który
prawdopodobnie zamierzał urozmaicić formę draperii.
335