DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Karpowicz, Mariusz: Malowidła M.A. Palloniego w farze w Węgrowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0219
MALOWIDŁA PALLONIEGO W FARZE W WĘGROWIE
czajeń miejscowych w sztukę Palloniego. Zbroje łus-
kowe znane były starożytnemu Rzymowi, występują
np. na kolumnie Trajana. Stąd dostały się do dzieł
Piętro da Cortona122, np. „Triumf Dawida” (postać
Saula), czy „Bitwa morska pod Isiso” (wojownik pier-
wszy z lewej)123. Są to jednak sporadyczne wypadki
i powtarzają typ rzymskiego pancerza łuskowego tzw.
„lorica sąuamata” 124, nie przeczą zatem polskiemu po-
chodzeniu karaceny w Węgrowie125.
(7)
Ostatnie malowidło prawej nawy „Czyściec” zo-
stało chyba najsilniej zmienione zarówno przez czyn-
niki niszczące jak i przez renowacje. Dotyczy to
szczególnie dolnej części, górna zachowana jest le-
piej. W swej kompozycji wydaje siię dość banalny,
ale nie umiem wskazać pierwowzorów, choć zbliża
się do wielu, np. obrazu F. de Champaiigne o tej
tematyce (Muzeum w Tuluzie)126. Pod względem war-
sztatowo formalnym mieści się jak i poprzednie
w możliwościach późnego kartonizmu.
(6)
Malowidło przeciwległe, „Kościół Triumfujący”,
popularny piętrzący się w górę układ wywodzi
jeszcze z tycjanowskiej „La Glorii”127, natomiast spo-
sób ugrupowania wyraźnie strefowy przywodzący na
myśl koncentryczne schematy dekoracji kopułowych
nawiązuje do dobrze Palloniemu znanych malowideł
sklepiennych włoskiego baroku, przede wszystkim
Piętro da Cartona, jak kopuła i sklepienie absydy
kościoła S. Maria in Vallicella („Chiesa Nuova”)
w Rzymie12S, czy bardziej jeszcze Laufranca: skle-
pienie absydy w kościele S. Carlo ai Calinari (1646)
oraz kopuły S. Andirea dalia Vaile (1621) 129. Te z kolei
wiele zawdzięczają malowidłom Domenichina, G. Re-
niego, a przede wszystkim Corregglia. Chodzi tu przede
122 Por. przerys piórkiem i akwarelą reliefów kolumny
Trojana wykonany przez Berettiniego ok. 1613, przechowywany
w Gabinetto Nazionale delle Stampe w Rzymie, repr. Z. B i a n-
chi, Disegni di Piętro da Cortona, w: Mostra di Piętro da
Cortona, Cortona, Luglio-Settembre 1956, Roma 1956, s. 57,
tabl. LI.
123 Pierwszy z obrazów z lat ok. 1625—1630 znajduje się
w pałacu Kwirynalskim, drugi jest projektem tkaniny dla
Barberinich, por. przypis 101, szkic do niego w Uffizzi,
Z. Bianchi, jw., s. 58, tabl. LV.
124 J. A1 f s, Der bewegliche Metallpanzer im rómischen
lleer, „Zeitschrift fur historische Waffen und Kostiumkunde",
VII (XVI), 1940—42, cyt. za Z. Bocheńskim, Karacena
wyraz kultury sarmatyzmu, jw.
125 Dla porównania warto wskazać na tradycyjną nor-
malną zbroję płytową w którą ubrany jest św. Florian na
obrazie z kościoła tegoż wezwania w Krakowie, obraz przypisy-
wany Trinejuszowi, niewiele co wcześniejszy. K. Furman-
kiewiczówna, św. Florian w zabytkach Krakowa, „Rocz-
nik Krakowski", XVIII, 1918, s. 107.
126 Repr. E. Małe, Apres Trente, s. 65; Dane dotyczące
obrazu (ale bez daty powstania); Musee de Toulouse, (Tou-
louse 1920), s. 49.
127 „La Gloria" przedstawia adorację Trójcy św. w niebie
przez Karola V z rodziną. Dolne partie zajmuje tłum świę-
II. 25. M. A. Palloni „Patronowie Polski”, fresk.
Fragment. Węgrów, fara. (Fot. Jerzy Langda)
wszystkim o słynne malowidło kopułowe z katedry
w Parmie 13°. Pierwiastki Coreggia otrzymał Palloni
również z drugiej strony, jego bezpośredni nauczyciel
tych. Obraz wykonał Tycjan na zamówienie cesarza w 1554 r.
Dziś w Prado, repr. H. Tietze, jw., repr. 230, s. 381.
128 H. V o s s, Malerei des Barock, jw., s. 542 n. Namalo-
wane w latach 1647—1665.
129 Najpleszym dziełem Lanfranca z tego zakresu jest
malowidło kopuły w S. Gennaro w Neapolu, ale nie ma da-
nych, że Palloni go widział, H. Voss, jw., s. 526, il. na s. 231;
kopuła S. Andrea della Valle — repr. A de Rainaldis,
L‘Arte in Roma del seicento al novecento (Storia di Roma,
t. XXX), Bologna 1948, tabl. CLXXXV. Za udostępnienie tej
publikacji dziękuję prof„ Kozakiewiczom.
130 Wpływom Carreggia kilka słów poświęca H. V o s s,
jw., s. 523 i szczególnie s. 543. Nie ma dotąd pracy omawiają-
cej rozwój malarstwa dekoracyjnego 1 plafonowego we Wło-
szech, poza książką L. Sohlegmann, Versuch einer Entwick-
lungsgeschichte der Deckenmalerei in Italien vom XV, bis
zum XIX Jahrhundert, Strassburg, Heitz 1910, odrazu uznaną
za bezwartościową. Por. recenzję M. Dvoraka, Ein Wort
iiber Kunstgeschichtliche Dissertationen, Kunstgeschichtliche
Anzeigen, Wien 1910, nr 3, s. 76 n; cyt. za K. Lanckoroń-
s k ą. Dekoracje kościoła „11 Gesu" na tle rozwoju baroku
w Rzymie, Lwów 1935, s. 65. Nie znam jeszcze R. Wittko-
w e r a, Art and Architecture in Italy 1600—1750, London 1958,
bo książki w chwili oddania do druku nie było jeszcze
w Polsce.
207
czajeń miejscowych w sztukę Palloniego. Zbroje łus-
kowe znane były starożytnemu Rzymowi, występują
np. na kolumnie Trajana. Stąd dostały się do dzieł
Piętro da Cortona122, np. „Triumf Dawida” (postać
Saula), czy „Bitwa morska pod Isiso” (wojownik pier-
wszy z lewej)123. Są to jednak sporadyczne wypadki
i powtarzają typ rzymskiego pancerza łuskowego tzw.
„lorica sąuamata” 124, nie przeczą zatem polskiemu po-
chodzeniu karaceny w Węgrowie125.
(7)
Ostatnie malowidło prawej nawy „Czyściec” zo-
stało chyba najsilniej zmienione zarówno przez czyn-
niki niszczące jak i przez renowacje. Dotyczy to
szczególnie dolnej części, górna zachowana jest le-
piej. W swej kompozycji wydaje siię dość banalny,
ale nie umiem wskazać pierwowzorów, choć zbliża
się do wielu, np. obrazu F. de Champaiigne o tej
tematyce (Muzeum w Tuluzie)126. Pod względem war-
sztatowo formalnym mieści się jak i poprzednie
w możliwościach późnego kartonizmu.
(6)
Malowidło przeciwległe, „Kościół Triumfujący”,
popularny piętrzący się w górę układ wywodzi
jeszcze z tycjanowskiej „La Glorii”127, natomiast spo-
sób ugrupowania wyraźnie strefowy przywodzący na
myśl koncentryczne schematy dekoracji kopułowych
nawiązuje do dobrze Palloniemu znanych malowideł
sklepiennych włoskiego baroku, przede wszystkim
Piętro da Cartona, jak kopuła i sklepienie absydy
kościoła S. Maria in Vallicella („Chiesa Nuova”)
w Rzymie12S, czy bardziej jeszcze Laufranca: skle-
pienie absydy w kościele S. Carlo ai Calinari (1646)
oraz kopuły S. Andirea dalia Vaile (1621) 129. Te z kolei
wiele zawdzięczają malowidłom Domenichina, G. Re-
niego, a przede wszystkim Corregglia. Chodzi tu przede
122 Por. przerys piórkiem i akwarelą reliefów kolumny
Trojana wykonany przez Berettiniego ok. 1613, przechowywany
w Gabinetto Nazionale delle Stampe w Rzymie, repr. Z. B i a n-
chi, Disegni di Piętro da Cortona, w: Mostra di Piętro da
Cortona, Cortona, Luglio-Settembre 1956, Roma 1956, s. 57,
tabl. LI.
123 Pierwszy z obrazów z lat ok. 1625—1630 znajduje się
w pałacu Kwirynalskim, drugi jest projektem tkaniny dla
Barberinich, por. przypis 101, szkic do niego w Uffizzi,
Z. Bianchi, jw., s. 58, tabl. LV.
124 J. A1 f s, Der bewegliche Metallpanzer im rómischen
lleer, „Zeitschrift fur historische Waffen und Kostiumkunde",
VII (XVI), 1940—42, cyt. za Z. Bocheńskim, Karacena
wyraz kultury sarmatyzmu, jw.
125 Dla porównania warto wskazać na tradycyjną nor-
malną zbroję płytową w którą ubrany jest św. Florian na
obrazie z kościoła tegoż wezwania w Krakowie, obraz przypisy-
wany Trinejuszowi, niewiele co wcześniejszy. K. Furman-
kiewiczówna, św. Florian w zabytkach Krakowa, „Rocz-
nik Krakowski", XVIII, 1918, s. 107.
126 Repr. E. Małe, Apres Trente, s. 65; Dane dotyczące
obrazu (ale bez daty powstania); Musee de Toulouse, (Tou-
louse 1920), s. 49.
127 „La Gloria" przedstawia adorację Trójcy św. w niebie
przez Karola V z rodziną. Dolne partie zajmuje tłum świę-
II. 25. M. A. Palloni „Patronowie Polski”, fresk.
Fragment. Węgrów, fara. (Fot. Jerzy Langda)
wszystkim o słynne malowidło kopułowe z katedry
w Parmie 13°. Pierwiastki Coreggia otrzymał Palloni
również z drugiej strony, jego bezpośredni nauczyciel
tych. Obraz wykonał Tycjan na zamówienie cesarza w 1554 r.
Dziś w Prado, repr. H. Tietze, jw., repr. 230, s. 381.
128 H. V o s s, Malerei des Barock, jw., s. 542 n. Namalo-
wane w latach 1647—1665.
129 Najpleszym dziełem Lanfranca z tego zakresu jest
malowidło kopuły w S. Gennaro w Neapolu, ale nie ma da-
nych, że Palloni go widział, H. Voss, jw., s. 526, il. na s. 231;
kopuła S. Andrea della Valle — repr. A de Rainaldis,
L‘Arte in Roma del seicento al novecento (Storia di Roma,
t. XXX), Bologna 1948, tabl. CLXXXV. Za udostępnienie tej
publikacji dziękuję prof„ Kozakiewiczom.
130 Wpływom Carreggia kilka słów poświęca H. V o s s,
jw., s. 523 i szczególnie s. 543. Nie ma dotąd pracy omawiają-
cej rozwój malarstwa dekoracyjnego 1 plafonowego we Wło-
szech, poza książką L. Sohlegmann, Versuch einer Entwick-
lungsgeschichte der Deckenmalerei in Italien vom XV, bis
zum XIX Jahrhundert, Strassburg, Heitz 1910, odrazu uznaną
za bezwartościową. Por. recenzję M. Dvoraka, Ein Wort
iiber Kunstgeschichtliche Dissertationen, Kunstgeschichtliche
Anzeigen, Wien 1910, nr 3, s. 76 n; cyt. za K. Lanckoroń-
s k ą. Dekoracje kościoła „11 Gesu" na tle rozwoju baroku
w Rzymie, Lwów 1935, s. 65. Nie znam jeszcze R. Wittko-
w e r a, Art and Architecture in Italy 1600—1750, London 1958,
bo książki w chwili oddania do druku nie było jeszcze
w Polsce.
207