DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Karpowicz, Mariusz: Malowidła M.A. Palloniego w farze w Węgrowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0221
MALOWIDŁA PALLONIEGO W FARZE W WĘGROWIE
II. 26. Dekoracja Kaplicy Car nar o. Rzym, kościół S. Maria della Vittoria.
Sprawą tą wkraczamy w dziedzinę cech szczegól-
nych sztuki Palloniego. Dekoracja fary w Węgrowie
jest dziełem starczym Palloniego, miał już wówczas
70 lat (ur. 1637). Sam materiał narzuca Węgrów ra-
zem z Łowiczem (dwie udokumentowane dekoracje),
jako punkt wyjścia dla dalszych badań nad spuścizną
Florentczyka. Węgrów wydaje się bardziej ważki.
Freskom węgrowskim zabrakło już świeżości spojrze-
nia i giętkości pomysłów, które możemy obserwować
jeszcze w Łowiczu, wcześniejszym o lat 12. Ale jed-
nocześnie w dziele starczym doszło do wyjątkowego
wyjaskrawienia i zaostrzenia maniery indywidualnej
malarza, które zalążki twiły już w dekoracji Ło-
wicza.
1. Palloni jest gorliwym zwolennikiem perspekty-
wy „dal sotto in su” w jej redakcji kartonistycznej.
Stąd wywodzi się sposób przekazywania głowy w
skrócie, z brodą i nosem oglądanym od dołu. Malarz
stosuje zasadniczo dwa charakterystyczne typy fizjo-
nomiczne — jeden ascetycznych starców o sztywno
stojących białych brodach i ostrych rysach (np. św.
Bazyli W. — „Ojcowie Kościoła”), drugi pucołowa-
tych młodzieńców o okrągłej nalanej twarzy (np. św.
Wawrzyniec i Szczepan — „Kościół Triumfujący”).
2. Drugą cechą maniery jest sposób malowania
nerwowych aktywnych rąk, o dużych mięsistych mięś-
135 Trzeci i czwarty palec razem nie jest oczywiście wy-
nalazkiem Palloniego. Szczególnie chętnie stosował to G. He-
ni, por. np. „św. Filip Nereusz przed Madonną" z kość. Sta
Maria in Vallicella, Rzym; repr. E. Małe, Aprśs Trenie,
s. 159.
136 Z. B e r t i, Pittori toscani in relazione eon Piętro da
Cortona, Mostra di Piętro da Cortona, jw., s. 69 nn.; por.
niadh i niewspółmiernie krótkich delikatnych palcach,
bardzo często złożonych tak, że trzeci i czwarty trzy-
mają się razem135. Cienie na rękadh położone są
z reguły ulubioną brunatno-wiśniową farbą.
3. Trzecią — jest ogromne poczucie dekoracyj-
ności barwionych tkanin. Ze specjalnym zamiłowa-
niem odtwarza brokaty złote z wiśniowymi wzorami,
malowanymi śmiałymi pewnymi pociągnięciami. Zda-
rzają się i inne kolory, np. srebrny z zielonym. (We-
netyzm?).
4. Charakterystyczny jest dla Palloniego zestaw
barwny — brunatno-wiśniowy z jasmo-niebieskim.
5. Konserwatyzm ornamentyki w Węgrowie wystę-
puje identyczny z Łowiczem Ornament owocowo-
kwtiatowy, koncentryczne guzy o charakterze prawie
„gucciowskim”, wreszcie bardzo mięsisty akant.
Wrzystkie trzy już anachroniczne.
Znaczenie stwierdzenia kortonizmu Palloniego jest
tym większe, że ostatnie lata są widownią rehabili-
tacji Berettiniego jako umysłowości twórczej. O jego
wpływie na całą Europę mówi się coraz szerzej: o je-
go kręgu we Włoszech136, o kortoniistach niemiec-
kich137; podnoszono nawet fakt, że bardzo wiele za-
wdzięcza mu Pierre Mignard i sztuka francuska Wiel-
kiego Wieku138. Nie jest przypadkiem, że Polska jest
mu dłużna więcej niż innym. Sprowadzenie Pallo-
również A. V e n t i r i, Storia delPArte Italiana, IX, 1934.
s. 660 n.
137 T i n t e 1 n o t, Barocke Frescomalerei, jw., s. 18 h.,
30 n.
138 F. da Bologna, Une oeuvre de junesse de Pierre
Mignard et le proibleme de jormation, „La Revue des Arts“,
VIII, 1958, s. 107 nn. poza Mignardem o wpływie na P. Pu-
get‘a 1 innych.
209
II. 26. Dekoracja Kaplicy Car nar o. Rzym, kościół S. Maria della Vittoria.
Sprawą tą wkraczamy w dziedzinę cech szczegól-
nych sztuki Palloniego. Dekoracja fary w Węgrowie
jest dziełem starczym Palloniego, miał już wówczas
70 lat (ur. 1637). Sam materiał narzuca Węgrów ra-
zem z Łowiczem (dwie udokumentowane dekoracje),
jako punkt wyjścia dla dalszych badań nad spuścizną
Florentczyka. Węgrów wydaje się bardziej ważki.
Freskom węgrowskim zabrakło już świeżości spojrze-
nia i giętkości pomysłów, które możemy obserwować
jeszcze w Łowiczu, wcześniejszym o lat 12. Ale jed-
nocześnie w dziele starczym doszło do wyjątkowego
wyjaskrawienia i zaostrzenia maniery indywidualnej
malarza, które zalążki twiły już w dekoracji Ło-
wicza.
1. Palloni jest gorliwym zwolennikiem perspekty-
wy „dal sotto in su” w jej redakcji kartonistycznej.
Stąd wywodzi się sposób przekazywania głowy w
skrócie, z brodą i nosem oglądanym od dołu. Malarz
stosuje zasadniczo dwa charakterystyczne typy fizjo-
nomiczne — jeden ascetycznych starców o sztywno
stojących białych brodach i ostrych rysach (np. św.
Bazyli W. — „Ojcowie Kościoła”), drugi pucołowa-
tych młodzieńców o okrągłej nalanej twarzy (np. św.
Wawrzyniec i Szczepan — „Kościół Triumfujący”).
2. Drugą cechą maniery jest sposób malowania
nerwowych aktywnych rąk, o dużych mięsistych mięś-
135 Trzeci i czwarty palec razem nie jest oczywiście wy-
nalazkiem Palloniego. Szczególnie chętnie stosował to G. He-
ni, por. np. „św. Filip Nereusz przed Madonną" z kość. Sta
Maria in Vallicella, Rzym; repr. E. Małe, Aprśs Trenie,
s. 159.
136 Z. B e r t i, Pittori toscani in relazione eon Piętro da
Cortona, Mostra di Piętro da Cortona, jw., s. 69 nn.; por.
niadh i niewspółmiernie krótkich delikatnych palcach,
bardzo często złożonych tak, że trzeci i czwarty trzy-
mają się razem135. Cienie na rękadh położone są
z reguły ulubioną brunatno-wiśniową farbą.
3. Trzecią — jest ogromne poczucie dekoracyj-
ności barwionych tkanin. Ze specjalnym zamiłowa-
niem odtwarza brokaty złote z wiśniowymi wzorami,
malowanymi śmiałymi pewnymi pociągnięciami. Zda-
rzają się i inne kolory, np. srebrny z zielonym. (We-
netyzm?).
4. Charakterystyczny jest dla Palloniego zestaw
barwny — brunatno-wiśniowy z jasmo-niebieskim.
5. Konserwatyzm ornamentyki w Węgrowie wystę-
puje identyczny z Łowiczem Ornament owocowo-
kwtiatowy, koncentryczne guzy o charakterze prawie
„gucciowskim”, wreszcie bardzo mięsisty akant.
Wrzystkie trzy już anachroniczne.
Znaczenie stwierdzenia kortonizmu Palloniego jest
tym większe, że ostatnie lata są widownią rehabili-
tacji Berettiniego jako umysłowości twórczej. O jego
wpływie na całą Europę mówi się coraz szerzej: o je-
go kręgu we Włoszech136, o kortoniistach niemiec-
kich137; podnoszono nawet fakt, że bardzo wiele za-
wdzięcza mu Pierre Mignard i sztuka francuska Wiel-
kiego Wieku138. Nie jest przypadkiem, że Polska jest
mu dłużna więcej niż innym. Sprowadzenie Pallo-
również A. V e n t i r i, Storia delPArte Italiana, IX, 1934.
s. 660 n.
137 T i n t e 1 n o t, Barocke Frescomalerei, jw., s. 18 h.,
30 n.
138 F. da Bologna, Une oeuvre de junesse de Pierre
Mignard et le proibleme de jormation, „La Revue des Arts“,
VIII, 1958, s. 107 nn. poza Mignardem o wpływie na P. Pu-
get‘a 1 innych.
209