DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Pietrusiński, Jerzy: Gotyckie stalle w Pelpinie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0303
GOTYCKIE STALLE W PELPLINIE
II. 12. Poliptyk grudziądzki, ok. 1390 r. Warszawa, Muzeum Narodowe. (Fot. Muz.
Nar. Warszawa)
mi rąk, szatami udrapowanymi w rytmiczne kaskady
rurek i ostroł ukowy ch fałd, wreszcie nakrywają-
cymi głowy chustami czy „Kruselerem”. Łagodne,
światłocieniowe efekty tych płaskorzeźb nadają im
pewien malarski charakter, właściwy poczesnym dzie-
łom statuarycznej rzeźby międzynarodowego stylu
miękkiego lat 1430, a miękkość szat wzmaga jeszcze
wyczucie trójwymiarowości jakby rodzajem prze-
strzennej perspektywy. Ustawione w ślepych arka-
dach Marie znajdują się w określonej przestrzeni
a płaszczyzna tła nie gra tu większej roli niż jej
brak wokół postaci opata. Bezpośredni związek mię-
dzy płaskorzeźbą a neutralnym tłem nie istnieje,
przy kontrastowym oświetleniu nie istnieje już wła-
ściwie tło, nie można się go domyśleć, a relief uzy-
skuje pełny, trójwymiarowy charakter plastyczny.
Dla podkreślenia tych jakości rzeźbiarskich i stylo-
wych warto tu przytoczyć bliski pod tym względem
przykład kartuskiego ołtarza z 1444 r.40, który zara-
40 Cl as en, jw., I, s. 242—243, II, U. 326, 327.
41 Por. w O. Schmltt, Beallexikon zur deutschen Kun-
zem będzie dowodem tradycjonalizmu, lub może
długotrwałości miękkiego stylu w sztuce Pomorza.
Do wyczerpania motywów figuralnej dekoracji stalli
opackiej pozostało nam jeszcze omówienie scen pa-
syjnych na zapieckach, ujętych na obu bocznych
ścianach figurami Adama i Ewy pod drzewem raj-
skim z jednej, a Chrystusem przy kolumie z drugiej
strony. Ten nawias, w który zamknięto opowiadanie
o Męce tłumaczy jej sens dogmatyczny jako obraz
Odkupienia z grzechu pierworodnego pawiowymi
(Rz. 5:12—21) i patrystycznymi kategoriami: Chri-
stus — Novus Adam41, przy czym ciekawe jest, że
drzewo stało się w tym ujęciu figurą kolumny biczo-
wania, nie zaś jak zwykle to ma miejsce odpowied-
nikiem krzyża. Same sceny pasyjne na zapieckach
w licżbie ośmiu pozostają formalnie i stylowo w naj-
bliższym pokrewieństwie z poprzednio omówionymi
płaskorzeźbami i zawierają szereg elementów typo-
stegeschichte, I, Stuttgart 1937, sp. 157—167, „Adam — Chris-
tus, alter und neuer Adam", (O. Erich).
275
II. 12. Poliptyk grudziądzki, ok. 1390 r. Warszawa, Muzeum Narodowe. (Fot. Muz.
Nar. Warszawa)
mi rąk, szatami udrapowanymi w rytmiczne kaskady
rurek i ostroł ukowy ch fałd, wreszcie nakrywają-
cymi głowy chustami czy „Kruselerem”. Łagodne,
światłocieniowe efekty tych płaskorzeźb nadają im
pewien malarski charakter, właściwy poczesnym dzie-
łom statuarycznej rzeźby międzynarodowego stylu
miękkiego lat 1430, a miękkość szat wzmaga jeszcze
wyczucie trójwymiarowości jakby rodzajem prze-
strzennej perspektywy. Ustawione w ślepych arka-
dach Marie znajdują się w określonej przestrzeni
a płaszczyzna tła nie gra tu większej roli niż jej
brak wokół postaci opata. Bezpośredni związek mię-
dzy płaskorzeźbą a neutralnym tłem nie istnieje,
przy kontrastowym oświetleniu nie istnieje już wła-
ściwie tło, nie można się go domyśleć, a relief uzy-
skuje pełny, trójwymiarowy charakter plastyczny.
Dla podkreślenia tych jakości rzeźbiarskich i stylo-
wych warto tu przytoczyć bliski pod tym względem
przykład kartuskiego ołtarza z 1444 r.40, który zara-
40 Cl as en, jw., I, s. 242—243, II, U. 326, 327.
41 Por. w O. Schmltt, Beallexikon zur deutschen Kun-
zem będzie dowodem tradycjonalizmu, lub może
długotrwałości miękkiego stylu w sztuce Pomorza.
Do wyczerpania motywów figuralnej dekoracji stalli
opackiej pozostało nam jeszcze omówienie scen pa-
syjnych na zapieckach, ujętych na obu bocznych
ścianach figurami Adama i Ewy pod drzewem raj-
skim z jednej, a Chrystusem przy kolumie z drugiej
strony. Ten nawias, w który zamknięto opowiadanie
o Męce tłumaczy jej sens dogmatyczny jako obraz
Odkupienia z grzechu pierworodnego pawiowymi
(Rz. 5:12—21) i patrystycznymi kategoriami: Chri-
stus — Novus Adam41, przy czym ciekawe jest, że
drzewo stało się w tym ujęciu figurą kolumny biczo-
wania, nie zaś jak zwykle to ma miejsce odpowied-
nikiem krzyża. Same sceny pasyjne na zapieckach
w licżbie ośmiu pozostają formalnie i stylowo w naj-
bliższym pokrewieństwie z poprzednio omówionymi
płaskorzeźbami i zawierają szereg elementów typo-
stegeschichte, I, Stuttgart 1937, sp. 157—167, „Adam — Chris-
tus, alter und neuer Adam", (O. Erich).
275